Enerji, hayat pahalılığı ve resesyon 1

G7 hükümetlerinin bir sorunu var. Ukrayna'da Rusya'ya karşı verilen savaş kazanılmış değil.  Muhtemelen sonu gelmeyecek uzun ve yıpratıcı bir çatışma olacak gibi görünüyor.  Buna karşın, dünya ve özellikle Avrupa, Rus enerji kaynaklarına bağımlı. G7, ekonomik yaptırımları bir savaş silahı olarak kullanma programının parçası olarak Rus petrolü alımını durdurmayı kabul etti.  Ancak şimdiye kadar Rusya'dan enerji ithalatı durdurulmadı çünkü bu, başta Almanya olmak üzere AB ülkeleri için bir felaket anlamına gelecekti. Ve Rusya hala Hindistan, Çin ve diğer enerjiye aç ekonomilere, dünya piyasa fiyatından ucuz da olsa büyük miktarlarda petrol satmaya devam ediyor.

Haziran ayının başında AB, Rusya'nın "ham petrol ve petrol ürünlerini dünyanın geri kalanına ihraç etmeye devam etmesini zorlaştırmak" amacıyla 2022 yılının sonundan itibaren şirketlerinin "[Rus] petrolünün özellikle deniz yolları üzerinden üçüncü taraflara taşınmasını sigortalamasını ve finanse etmesini" yasaklamayı kabul etti. Ancak bu karar hala uygulanmıyor ve Yunanistan'a ait tankerler Rus petrolünü, Avrupa dahil dünyanın dört bir yanına ulaştırmaya devam ediyor. Sonuç olarak Rusya'nın ticaret fazlası, petrol ve doğal gaz ihracat gelirleri arttıkça, özellikle de büyük fiyat artışları nedeniyle roket gibi yükseldi.

AVRUPA UMUTSUZCA ENERJİ ARIYOR

Avrupa hükümetleri umutsuzca alternatif enerji kaynakları bulmaya çalışıyor ve piyasa fiyatlarından gaz ve petrol satın almak için dünyanın dört bir yanında pazarlık yapıyor. Bu ise doğal gaz ve petrol fiyatlarının hızla yükselmesine yol açtı. Ancak Avrupa, büyük masraflar pahasına, önümüzdeki kışı atlatmak için gaz depolarını dolduruyor.  Gaz depolama seviyeleri şu anda kapasitenin yüzde 80'ine ulaşmış durumda ve Almanya'da bu oran daha da yüksek.

Bu, gemilerle getirilen pahalı sıvı doğal gaz (LNG) ithalatına geçiş yapılarak sağlandı.  Avrupa, Rusya'dan gaz ithalatını azalttı (kısmen politika gereği, fakat esas olarak Rusya'nın ana boru hattındaki gaz arzını yüzde 20'ye ve şimdi de bu hafta sıfıra indirmesi nedeniyle).  Bu kaybı telafi etmek için Avrupa, İspanya ve Kuzey Amerika'dan LNG satın aldı.

PETROLE TAVAN FİYATI

Tüm bunlara rağmen, Avrupa'nın kışı elektrik kesintisi olmadan atlatması için tüm depolama kapasitesini kullanması gerekecek.  Peki sonra ne olacak?

Bu nedenle G7 liderleri, Rusya'nın Ukrayna'daki savaşta teslim olmasını hızlandıracağını umdukları yeni bir yaptırım kararı aldılar. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen'in öncülüğünde, Rusya'dan yapılan tüm petrol ithalatına bir fiyat sınırlaması getirmeyi öneriyorlar. Öneriye göre, Rus petrol sevkiyatının sigortalanması ya da finanse edilmesi konusunda genel bir yasak uygulamak yerine, Rus enerjisine ödenen fiyat belirli bir seviyenin altında olduğu sürece kredi ve sigorta sağlanacak.

Bu seviyenin ne olacağına 2023 yılı için hala karar verilmedi. Şu anda brent ham petrol fiyatı 90-100 dolar/varil civarında. Dolayısıyla eğer tavan fiyat 50 dolar/varil'de sabitlenirse, Rusya'nın ihracat gelirleri muhtemelen düşecek ve böylece Putin savaş için gerekli finansmanı kaybederken enerji fiyatları da keskin bir şekilde düşecektir. Nitekim bu konudaki haberler üzerine gaz ve petrol fiyatları geriledi, ancak hala savaş başlamadan öncesine göre dört kat (gaz) ve yüzde 80 (petrol) daha yüksek.

BU ADIM İŞE YARAYACAK MI?

Bu tavan fiyat silahı işe yarayacak mı? Burada pek çok açık nokta var. Rusya daha düşük fiyattan petrol ihraç etmeyi reddedebilir, fakat bu sadece Rusya'yı birkaç dış gelir kaynağından birini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda yeniden faaliyete geçirilmesi kolay olmayan petrol kuyularının kapatılmasını da gerektirir.

Rus petrol kuyularının uzun süreli kapatılması üretim kapasitesine ciddi ve kalıcı zarar verebilir. Ancak Rusya, G7 fiyat sınırlamasına uymayı reddeden Çin ve Hindistan gibi ülkelere petrol ihraç etmeye devam edebilir. Nitekim işgalden önce Hindistan neredeyse hiç Rus petrolü ithal etmiyordu. Temmuz ayı itibariyle Hindistan, günde yaklaşık 1 milyon varil Rus ham petrolü (epey indirimli şekilde) yani küresel arzın yaklaşık yüzde 1'ini ithal ediyordu. Rus petrol kuyularının uzun süreli kapatılması üretim kapasitesine ciddi ve kalıcı zarar verebilir. G7'nin planının gerçekleşmesi için tüm ülkeler, G7 sigorta imkanlarını kullanmayı ve G7'nin dışındaki kısıtlamalara başvurmamayı kabul etmesi gerekiyor.  Pek çok ülkenin G7 kurallarına uymaması ihtimal dahilinde.

AVRUPA’DAKİ HAYAT PAHALILIĞI

Bu arada, küresel enerji (ve gıda) fiyatlarındaki büyük artışlar bir hayat pahalılığı felaketi yaratıyor. Avrupa'nın her yerinde reel ücretler düşüyor.

En kötü durumda olan Britanya. İngiltere Merkez Bankası (BoE), enflasyon oranının Ekim ayında yüzde 13,3 ile zirve yapacağını ve reel hane halkı harcanabilir gelirinin 2022 ve 2023 yıllarında yüzde 3,7 oranında düşerek bu iki yılı kayıtlardaki en kötü yıl haline getireceğini tahmin ediyor. Ancak durum bundan da kötü olabilir. Citibank, yükselen toptan gaz fiyatları nedeniyle enflasyonun ocak ayında neredeyse yarım yüzyılın en yüksek seviyesi olan yüzde 18,6'ya çıkacağını tahmin ediyor. Goldman Sachs ise gaz fiyatlarında daha büyük artış bekleyerek bir adım daha ileri gidiyor ve İngiltere'de enflasyonun yüzde 22'ye ulaşmasını bekliyor!

Her zaman olduğu gibi en ağır darbeyi yoksullar alıyor. Birleşik Krallık'taki hanelerin yüzde 40'ından fazlası, enerji faturalarının bir kez daha yükseleceği ocak ayında evlerini doğru dürüst ısıtamayacak. Evet, burası 2022 yılının İngilteresi. 12 milyon hanede yaşayan yaklaşık 28 milyon kişi ya da tüm hanelerin yüzde 42'si, bir yıllık tipik enerji faturasının 5 bin 300 sterlini aşacağı tahmin edilen ocak ayından itibaren yeterince enerji temin edip evlerini ısıtamayacak. Enerji fiyatındaki tavanın yüzde 80 artışla 3 bin 549 sterline yükseleceği Ekim ayına gelindiğinde bile 9 milyon hane yakıt bakımında yoksulluk çekiyor olacak. Mevcut hayat pahalılığı krizi en çok düşük gelirli haneler tarafından hissedilirken mutlak yoksulluk önümüzdeki iki yıl içinde üç milyon artma yolunda ilerliyor, göreli çocuk yoksulluğunun ise 1990'larda varılan zirveden bu yana en yüksek seviyesine (2026-27'de yüzde 33) ulaşacağı tahmin ediliyor.

ORTA HANE HALKLARI ALTINDAN KALKAMAZ

Peki Birleşik Krallık'ta uygulanan bu enerji fiyat tavanı nedir? Güya enerji şirketlerinin faturalarını aşırı yükselterek hane halklarının hilafına aşırı kâr elde etmelerini engellemek için. Birleşik Krallık'ta Ofgem adlı bir düzenleyici kurum, her altı ayda bir, müşterilerden gaz ve elektrik parası alan özelleştirilmiş enerji perakende şirketlerinin karlılığını sözde düzenleyen bir fiyat üst sınırı belirlemektedir.

Ancak bu fiyat sınırı, 2021'de yılda bin sterlinin altındayken Ekim ayında 3 bin 549 sterline fırladı ve gelecek yıl yaz aylarında göz kamaştırıcı şekilde 6 bin 600 sterline ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu denli yüksek artışların altından, bırakın en yoksul ve evleri yalıtılmamış olanları, ortalama hane halklarının ve küçük şirketlerin bile kalkması mümkün değildir.

NOT: Yazının ikinci bölümü yarın