Fehmi Köfteoğlu’nun ardından: Turizme dair

Tanınan ve çok değerli gazeteci arkadaşım Fehmi Köfteoğlu (F.K.) 28.7.2024’te uçmağa vardı. Küçüklüğünde kolaltında gazete satarak başladığı uğraşsal yaşamında - özellikle turizm yayıncılığında – yazarlıktan yönetmenliğe, projecilikten dernekçiliğe dek birçok şapkayı giydi. Gerek özel arkadaş sohbetlerimizden gerek benim hazırlayıp sunduğum TV izlencelerime konukluğunda yaptığımız söyleşilerden bende bıraktığı izlenim şuydu: ‘Hem düşünen, hem okuyan, hem yazan tam bir insan’. Bir örnek izlemek isterseniz 24 Ocak kararları konulu bir TV izlencemize ait video kaydımızı öneriyorum işte linki: https:// www. youtube.com/watch?v=8BZcCGHw1bo

Kızı Su (annesi Sema’nın da teknik desteğiyle) F.K.’nın yazılarından bir seçki kitabı hazırlamış ve bu yayınlanmıştı: ‘Yarım Asrın Ardından Fehmi Köfteoğlu, Ekin Yayınevi, 2023’. Güzel bir vefa davranışı olmuş.

Yazımızın bu haftaki bölümünün geri kalan kısmını o kitaba ayırmayı ben de bir vefa borcu bildim, ama siz de incelerseniz fazlasıyla hak ediyor gerçekten.

KİTABA GENEL BAKIŞ

Kitap bir Önsöz’ün ardından 9 bölüm ve bir Sonsöz’ü içeren 198 sayfadan oluşuyor. Aşağıdaki kısımlarda bu bölümlerden cımbızlamalar var:

SEYAHAT ENDÜSTRİSİ

“Gerçekte turizmin ödemeler dengesini sağlama ve yeni iş olanakları yaratma gibi ekonomik alanda oynadığı role ek olarak, bölgeler arasındaki kalkınma farkını giderme ve sosyal gelişmeyi hızlandırmada da önemli bir işlevi var. Sektörü ‘Her derde deva’ tanımına sokan da bu özellikleri olsa gerek.”

DESTİNASYON

“Turizmde Araplaşma sayısal, yani niceliksel değil niteliksel olarak yaşanıyor…Bu durum Türkiye’nin turizmdeki en önemli avantajlarından biri olan kalitenin hızla düşmesine yol açıyor… Bunun tipik örneklerinden biri Uzungöl’dür. Uzungöl gerçek bir doğa harikası iken, bugün her şeyi ile bir Arap, daha doğrusu Vahabi Suudi Arabistan kantonu haline gelmiştir…. Dünyada herkesin istediği yere gitmesine kimsenin itirazı olmaz. Ama bırakalım ülkenin tamamını, bir bölge ya da beldenin bile yalnız bir ülke, dil, din ya da kültürün egemenliğine girmesi kabul edilemez.”

TURİZM PAZARLARI

“Rusya ve Almanya turizmde Türkiye’nin ilk iki kaynak pazarıdır… Son yıllarda buna İngiltere de eklendi…Başta bu üç pazar olmak üzere Türkiye’nin ucuz fiyatlarıyla değil, karşılığını aldığı hizmet ve sunduğu olanaklarla anılmasını sağlayacak bir stratejiye gereksinim var.”

TURİZM VE İŞGÜCÜ

“Turizmde bugün Cumhuriyet’in ürünü olarak bu toprağın insan kaynağı var. Mutlu çalışan mutlu müşteri anlayışı sektöre yayıldı. Uluslararası zincir otellere tepe yönetici ihraç ediyoruz. Sektöre ait senaryoda insan kaynağı, çevre ve doğa, yerel yönetimler, yapay zeka, y ve z kuşağı unsurları yer almalıdır.

Bu senaryonun vizyonu da şu hususlara dayanmalıdır:

Bölgesel farklılıkları ortadan kaldırıcı sürdürülebilir kalkınma / Ucuz ürün yerine markalaşan turizm bölgeleri / Küresel eğilimlere uyum / Ürün çeşitlemesini tüm yıla yayılması / Alternatif turizm tiplerine açılım, örnekse eko-turizm, agro-turizm, sağlık turizmi, kış sporları vb.”

TURİZM STRATEJİLERİ VE POLİTİKALARI

“Gelir için çok ziyaretçi mi, az ziyaretçiden çok gelir mi? Bu soru konunun ekonomik ve endüstriyel yönüdür. Günümüzde bu soru kadar önemli bir konu daha var: Çevre. Başa dönüp soruyu tekrar soralım: Ziyaretçi sayısı mı, turizm geliri mi çevre koruma mı? Yanıtı kolay olmayan bir soru…Varsılı yoksulu turizm yapabilmeli ama bunu yaparken bütün insanlığın yaşamını sürdürülemez hale getiren gidişata önlem alınmalı.”

TURİZMDE TEKNOLOJİ VE VERİNİN ÖNEMİ

“Teknolojik yeniliklerin, her endüstriyel sektörde artan verimliliği desteklediği gerçeği, turizm sektörü için de geçerli….Çinli internet devi Alibaba, Çin’in Zhejiang eyaletinin başkenti Hangzhou’da hizmete soktuğu yapay zekâ oteli FlyZoo Hotel’de müşterilerin otel hizmetlerine erişimi yüz tanıma sistemiyle olmaktadır…Öte yandan yapay zekânın kullanılabilmesi için öncelikle büyük verilere gereksinim var…Veri günümüzde en büyük güçtür. ‘Velinimet’ artık ‘verinimettir’….Yapay zekâ etik, sorumlu ve açıklanabilir olmalı….Akıllı ve sürdürülebilir turizm için yapay zekâ kullanım stratejisine ihtiyaç var.”

KÜRESEL GELİŞME

“Dünya Ekonomik Forumu (WEF)’nun yayınladığı ‘Seyahat ve Turizm Gelişim Endeksi (TTDI)’nde 117 ülke, 17 ana kriter ve 112 göstergede değerlendiriliyor. Endeks veriler baz alınarak oluşturulmuş. Raporda geniş ve doğru tanımıyla seyahat endüstrisi, dar anlamıyla turizm, turist sayısı ve döviz geliri ile sınırlı olmayan, çok yönlü ve geniş açıdan ele alınıyor. Seyahat endüstrisinin ülkelerin hem sosyal hem de ekonomik gelişmelerindeki rolüne dikkat çekiliyor….Seyahat endüstrisi sektörün kendisi ve örneğin Türkiye’de girdi-çıktı ilişkisinde olduğu 54 sektör, turizmi bu temelde ele almalı ve geniş açıdan değerlendirmeli. Bu endeks turizmin yalnız turizm olmadığı gerçeğini ortaya koyuyor.”

ANMA VE DEĞİNİ

“30 Ağustos’un 100. Yılı kutlandı. Türkiye o zaferden aldığı güçle birçok alanda olduğu gibi turizmde de girdiği savaşı zaferle kazanmıştır. Bugün iktidarda olanların her alanda olduğu gibi turizmde de her şeyi kendileri ile başlatan anlayış gerçeği yansıtmıyor….Sektörün bütün bileşenleri sektörü hakettiği yere taşımak için Türkiye’ye de yansıyacak gelişmelere uyum sağlamalı:

Yarının turizm ve seyahat eğilimlerini bugünün alfa kuşağı olarak bilinen küçük gezginleri belirleyecek / Şehirleşme artıyor, 5 milyardan fazla tüketici şehirlerde yaşayacak / Şehir içi turizm artacak / En az bir milyar daha fazla insan seyahat edecek / Sorumlu turizm giderek daha önemli ve gerekli hale gelecek.

Türkiye turizmde şunlardan işe başlamalı:

Ucuz ürün yerine markalaşma / Küresel eğilim temeline dayalı planlama / Turist profili odaklı ürün çeşitlendirme / Değerler odaklı alan yönetimi / Yatırımların yenilenmesi / İç turizm pazarının geliştirilmesi / Kentlerin markalaştırılması / Turizm Gelişim Koridorları oluşturulması.

Bu başlıklar resmi belge olan ‘2023 Turizm Stratejisi’nde yer alıyor. Bunların yapılması bir yana adı bile anılmıyor.”

SORUN NE TURİST, NE TURİZM SORUN SÜRDÜRÜLEMEZ BÜYÜME

F.K. uçmağa varmadan önce Ekonomi gazetesinde hazırladığı Seyahat Endüstrisi sayfasındaki son bölümü (27.8.2024) bu başlıkla yayınlamış ve ‘Over tourism, Quo vadis? (Aşırı turizm, Nereye?)’ alt başlığını attığı köşe yazısında da bu konuyu işlemişti. Sevgideğer F.K. andığımız sayfada 2 gün önce Büyükada’da bu başlıkla düzenlenen ve konuşmacı olarak katıldığı son etkinliği bir fotoğraf eşliğinde özetlemiş. Çok güncel ve dikenli bir konuya ışık tutmuş.

F.K. bu yazısında diyor ki: ‘Aşırı turizm sözcüğü ilk 2016 yılında kullanıldı. Günümüzde özellikle Avrupa kıtasındaki popüler turizm destinasyonları için bir sorun haline geldi. Aşırı turizm ağırlıklı olarak kentsel destinasyonlarda yaşanıyor. Sektörün kontrolsüz ve planlanmadan büyümesi, turistik çekiciliklerin yok olmasına neden oluyor. Turizm ve turist akımlarının yönetilmesinde karşılaşılan sorunlardan ve bunların turistler ve yerel halk üzerindeki etkilerinden ortaya çıktı. Başta İspanya, İtalya olmak üzere Hırvatistan ve Hollanda’daki yerel halkın günlük yaşamını kabusa çeviriyor. Barselona ve Venedik’te yerel halkın turistlere ve turizme karşı gerçekleştirdiği protestoları artırdı. Duvarlara ‘tourist go home (evine dön turist)’ gibi sloganlar yazılıyor. Bu durumda turizm turizmi yok ediyor…Aşırı turizm ve ona karşı eylemler sektörde değişimin başlangıcı olabilir.’

DOSTLARI FEHMİ KÖFTEOĞLU İÇİN NE DEDİLER

Dostlarından Hakan Güldağ şöyle demiş: ‘Fehmi sayesinde anladık ki, mesleğinize sahip çıkacaksanız, sözlüğünüzde “mazaret” ve “bahane” sözcükleri de olmayacak….Herkes tespit yaparken o öneri getirdi. Laf değil proje üretti… Gazetecilik mesleğinin Fehmi karakterine sahiplere çok ihtiyacı var. Hele bu sıralar…’

KİTABIN SONSÖZÜ

Bu kısmı yazan Nizamettin Şen yazısına “Ben Yorulmam Hayat” başlığını atmış ve şöyle yazmış: ‘Analitik, pratik zekalı, sonuç odaklı bir kişiliktir…bir toplantıda “turizmgazetesi”ni artık çıkarmamaya karar verdiğini söyledi… ben onu tahrik etmek için “Ben yoruldum hayat” türküsünü söylemeye başladım… neyse toplantıda ikna oldu ve “turizmgazetesi” yayın yaşamına devam etti.’

SONSÖZ

F.K. ölümünden sonra bile ‘Ben yoruldum hayat’ demedi, bedenini bilime hizmet için Çapa Tıp Fakültesi’ne bağışladığı için cenazesi oraya emanet edildi. Bu aşkın insanın anılarımızda olsun, kalıt bıraktığı çalışmalarında olsun yaşamayı uzun yıllar dek sürdüreceğine kuşku yok.