Gözler ABD Merkez Bankası FED'e çevrildi

ABD Merkez Bankası'na bağlı Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) iki günlük eylül toplantısı için bugün başkent Washington'da toplanıyor. İki gün sürecek toplantının ardından 21 Eylül Çarşamba akşamı Türkiye saati ile 21.00 sularında faiz kararı açıklanacak.

Peki bu karar nedir? Neden önemli?

Fed yetkilileri, ABD ekonomisinin durumunun kötüleştiğini görerek ve Lehman Brothers'ın çöküşünün küresel finansal piyasalarda yarattığı etki üzerine, 16 Aralık 2008'de federal fonlama oranını yüzde sıfıra çekti ve varlık alımları ile piyasada parasal genişlemeye gitti. Bu eylemle amaçlanan ise, piyasaların enjekte edilen bol para ve düşük faiz desteği yardımıyla tekrar hareket etmesini sağlamak, büyük finansal kurumların batmasını önlemek, böylece reel sektöre kredi akışının kesilmemesini sağlamaktı.

İktisatta genel kural, eğer faizler düşerse yatırımların artacağı şeklindedir. Yatırımların artması demek ise işsizlik oranının düşmesi anlamına gelir. FED işte bu amaçla faizleri düşürdü, ayrıca ek fonlama imkanı da getirerek finansal ve reel piyasaları rahatlattı.

FED 2009 yılında yüzde on civarı olan işsizlik oranı kademeli şekilde düşene dek, piyasadaki dolaşan parayı çekmeyeceğini yani faizleri artırmayacağını ilan etmişti. FED tahvil faizini artırdığı zaman, piyasadaki para faiz oranı artmış olan tahvile yönelir. Böylece FED, faiz oranı artmış tahvilleri kullanarak piyasadaki parayı geri çeker.

FED'in İşsizlik oranı düştükçe faizleri artırmak istemesinin nedeni ise, kriz döneminde ekonomi canlansın diye piyasaya sürdüğü paranın ileride enflasyon yaratma riskinin olmasıdır. İktisatta Fisher denklemi olarak bilinen bu durum, para arzının arttığı bir ekonomide fiyatların yukarı gideceği şekilde tanımlanır.

O yıllardan bugüne FED, ekonomik tabloya bakarak sadece 16 Aralık 2015 yılında kısa vadeli faiz oranında 0,25 puanlık artışa gitti ve faiz aralığını yüzde 0,25 - 0,50 bandına yükseltti.Bugün başlayacak toplantıda tekrar faiz yükseltip yükseltmeyeceğine dair bir karar vermesi bekleniyor.

Türkiye'ye etkisi ne olur?

Eğer ABD'de faiz artarsa, Türk borsasında hisse senedi almış yabancı yatırımcılar bu hisse senetlerini satar ve Türk Lirası'na geçerler. Ellerindeki Türk Lirası ile Amerikan doları alıp Türkiye'den çıkar, Amerika'ya giderler. Bu arada hisse senetlerini sattıkları için Borsa İstanbul (BIST) düşer, dolar aldıkları için dolar fiyatı yükselir.

Benzer mekanizma Türk tahvilleri için de kurulabilir. Türk tahvili olan bir yabancı yatırımcı bu tahvili satar ve Amerikan doları alır. Bu arada Türk tahvili ABD faiz artırdığı için artık daha yüksek bir faiz vaat etmek zorundadır. Bu Türkiye'de faiz oranlarının artışı anlamına gelir. Zaten Türk tahvilleri de faiz artırmaz ise Türkiye'ye borç veren çıkmayacaktır.

Tahvil satan yabancı yatırımcı da gitmeden önce elindeki Türk Lirasını dolara çevireceği için oluşan dolar talebi nedeni ile dolar fiyatı yukarı çıkacaktır.

Sözün özü FED faiz artırımı dolarda 3,05-3,10 TL gibi seviyeleri, Borsa İstanbul'da düşüşü, faiz oranlarında yukarı gidişatı doğuracaktır. Altın fiyatları ise artan faiz karşısında gerileyecektir. FED faiz oranlarını değiştirmez ise dolar kuru 2,95 civarı kalabilir. Borsalar bu durumdan olumlu etkilenecek, altın fiyatları ise yukarı yönlü hareket edecektir.