Hangi kan tetkiklerini yaptırmalıyız?

Erişkin bir insanın şikayeti olmadan düzenli aralıklarla (örneğin yılda bir kez) belirli kan testlerini yaptırması gerekir mi? Bu soruya vereceğim cevap testleri yaptırma amacınıza göre değişir. Bizim ülkede çoğu kişi “Bende önemli bir hastalık -özellikle kanser- var mı?” sorusuna cevap bulmak için test yaptırıyor. Kolesterolün veya şekerin sınırda çıkması veya hafif yüksek çıkması onlar için önemli olmuyor, sonuçları görünce “Ne güzel bu sene de yırttık, önemli bir şey yokmuş” diyerek aynı beslenme şekillerine devam ediyorlar. Her yıl düzenli check-up yaptıranların % 90'ı bu gruba girer ve bu tetkikler şahsın kesesine ve ülkenin ekonomisine zarar dışında bir işe yaramaz. Yüzde onluk ikinci grup şeker, kolesterol başta olmak üzere sonuçlarını dikkatle inceler ve daha iyi sonuçlara ulaşmak için ne yapması, nasıl beslenmesi, nasıl yaşaması gerektiğini araştırır. Bu grubun her yıl kontrol yaptırması gelecekteki sağlık sorunlarının engellenmesi –koruyucu hekimlik- açısından son derece faydalıdır.

Yılda bir kez düzenli olarak yaptırmanız gereken testleri ve sonuçta görmeniz gereken ideal değerleri aşağıda sıralıyorum.

1. Tam kan sayımı: Kan hastalıkları, enfeksiyon, kansızlık (anemi) konusunda bilgi veren temel bir testtir.

2. Açlık kan şekeri: İdeal açlık kan şekeri 95 mg/dl ve altıdır. Laboratuvar kâğıdında normal değerin 110 mg/dl altı gösterilmesine aldanmayın. 100 mg/dl üzeri değerler şekerin vücudunuza zarar vermeye başladığı anlamına gelir.

3. Açlık insülin seviyesi: Laboratuvar kâğıdında normal değer olarak 20 uU/ml yazar. Böyle olunca açlık insülin seviyesi 15 u/U çıkan biri sonucunun normal olduğunu düşünür hâlbuki çok yüksek bir değerdir. İdeal açlık insülin seviyesi 5 uU/ml altıdır.

4. Kolesterol (total) Laboratuvar kâğıtlarında normal değerin üst limiti 200 mg/dl olarak gösterilir. Kalp krizi geçiren 100 kişiden yaklaşık 40'ının kolesterolü 200 mg'ın altındadır. Buna karşılık total kolesterol 150 mg/dl'nin altında olduğunda başka bir risk faktörünüz yoksa kalp krizi geçirmezsiniz. Bu yüzden ideal kolesterol değeri 150 mg/dl'nin altıdır.

5. HDL kolesterol (iyi huylu kolesterol) Erkekler için 40 ng/ml, kadınlar için 50 ng/ml üzerinde olmasını istiyoruz. Ne kadar yüksek olursa o kadar iyi. Sporla bir miktar artsa da HDL kolesterolün en büyük belirleyicisi genetik mirasınızdır.

6. Trigliserid 150 mg/dL altı değerler normal kabul edilir.

7. SGPT Karaciğerinizin durumu hakkında kaba da olsa bir fikir verir. Normal değer 41 U/L'nin altında olması gerekir. Karaciğer yağlanmasında artar, iyi beslenirseniz normale inebilir.

8. Üre Böbrek fonksiyonu hakkında bilgi verir. 40 mg/dl altında olması gerekir.

9. Ürik asit Normal değer kadınlarda 5.0 ng/ml, erkeklerde 6.5 ng/ml altında olmalıdır.

10. Vitamin D seviyesi: Güneşli bir şehirde yaşıyor, yeteri kadar güneş ışığı alıyor veya açık mekanlarda çalışıyorsanız D vitamini ölçtürmenize gerek yoktur. Kapalı mekânda çalışan, güneşe çıkmayan biriyseniz (örneğin bankacıysanız) baktırmakta fayda var.

11. Vitamin B12 seviyesi: Bitkisel (vegan) besleniyorsanız baktırın, bitkisel beslenmiyorsanız 60 yaşına kadar baktırmanıza gerek yok.

12. TSH Tiroid bezinin iyi çalışıp çalışmadığı hakkında fikir verir.

13. PSA prostat kanseri (ve riski) hakkında bilgi verir, 40 yaş üzeri erkeklerin yaptırması önerilir.