Hesap hatası

Berber malzemeleri satan bir dükkâna girmiştim. Tezgâhtar kıza cımbız almak istediğimi söyledim. Tezgâhtar “Nasıl bir cımbız istiyorsunuz?” diye sorunca, cımbızlar hakkında pek fikrim olmadığından birden “Tuttuğunu koparan bir cımbız olsun!” deyiverdim. Bu cevaptan hoşlanan kız seçimi yaptı, ben de satın aldım. Kaybedinceye kadar da cımbız iyi iş gördü doğrusu. İzleyebildiğim kadarıyla tarımla ilgili örgütler arasında tuttuğunu koparan bir örgüt var: Ulusal Pamuk Konseyi. Bu yazıda Ulusal Pamuk Konseyi'nin, “Pamuk Sektör Raporu 2022-2023” adlı yayınındaki kütlü pamuk maliyetine ilişkin veriler üzerinde durulacaktır.

MALİYETİN HESAPLANMA ŞEKLİ

2022/23 sezonu cari pamuk üretim maliyetlerinin saptanması için Konsey tarafından, ilgili kuruluşlardan bilgi istenmiştir. 15 kuruluştan yanıt gelmiş. Bunlardan ikisinin gönderdiği veriler yörelerindeki diğer kuruluşların gönderdikleri ile tutarlı olmadığı için elenmiştir. Her yörenin toplam ekiliş alanındaki payına göre tartılı aritmetik ortalama alınarak 2022/23 sezonu için Türkiye'nin pamuk maliyeti hesaplanmıştır. Kütlü pamuğun dekar başına maliyeti 6 bin 623 lira olarak hesaplanmıştır. Her bölgede dekardan 500 kg kütlü pamuk alındığı varsayılıp dekar başına maliyetler 500'e bölünerek kütlü pamuğun kilogram maliyeti hesaplanmıştır. Türkiye'nin ortalama kütlü maliyetinin 13,25 TL/kg olduğu belirtilmiştir.

YÖNTEMİN ELEŞTİRİSİ

Bölge ortalamaları hesaplanırken kullanılan yöntem hatalıdır. Ege bölgesini örnek alalım. Dekara kütlü maliyeti olarak bildirilen 6 bin 781 sayısı sütunun yukarı kısmında verilen dört sayının toplanıp dörde bölünmesiyle bulunmuş olan basit aritmetik ortalamadır. Tariş tarafından bildirilen maliyet, diğer örgütlerin bildirdiği maliyetlerden yüksek olup arada 863 - 1.230 lira ve yüzde 13-19 arasında fark vardır. Tariş'in daha küçük alanda pamuk yetiştiren çiftçilerin işletmelerine göre maliyet hesapladığı akla gelmektedir. Bunların traktörlerinin eski ve masraflı olduğu, hasadın işçiler tarafından yapıldığı gibi açıklamaları olabilir. Her kuruluşun temsil ettiği kişilerin pamuk ekiliş alanlarına göre tartılı ortalama alınarak hesap yapılması gerekir. GAP bölgesindeki Şanlıurfa ve Yenişehir Ziraat Odalarının bildirdiği maliyetler de diğerlerinden hayli yüksektir. Az sayıda gözleme dayanan bu hesaplamada sonuçlar aşırı değerlerden etkilenmiştir. Böylelikle birim alana düşen maliyetler şişirilmiş olmaktadır. Pompajla sulanan alan, söz gelimi toplamın yüzde 5'i ise etkisi de o denli az olmalıdır.

1. Bilgi istenen kuruluşların hepsinde maliyet hesabını doğru şekilde yapabilecek eleman var mıdır?
2. Hesaplamanın nasıl yapılacağı konusunda yöntem belirlenmiş ve her kuruluş tarafından bu yöntem uygulanmış mıdır?
2. Maliyet hesapları düzenli işletme kayıtlarına mı dayanmaktadır, yoksa kişisel tahminlere göre mi yapılmıştır?
3. Daha üretim dönemi sürerken ve pamuk hasat bile edilmeden üretim maliyetini nasıl hesapladınız? Soruları da akla gelmektedir.

HAYRET

Bir önceki yazıda tarıma ayrılan desteklerin onda birinin pamuk için sarf edildiğini belirtmiştim. Pamuğa bütün ürünlerin iki katından fazla destek verildiğini dekara bin 71 lirayı bulan desteğin diğer ürünler aleyhine bir ortam yarattığını yazmıştım. Patronlar kulübü olan Ulusal Pamuk Konseyi'nin raporunda bu desteğin yetersiz olduğunun iddia edildiğini, okuyunca hayretler içinde kaldım. Kâr da etseler zarar da etseler destekleri düden gibi yuttuğu halde, doymayan bu taifenin kendi itirafları niteliğindeki bu gerçekleri bir sonraki yazıda ele alacağız. Destek taleplerine dayanak olan bu maliyetler şişirmedir.