Ilık yirmiler

IMF ve Dünya Bankası'nın yarı yıllık toplantısı bu hafta başladı. Kurumlar ve davet ettikleri konuklar dünya ekonomisinin durumunu ve önümüzdeki zorlukları tartışıp politika çözümleri sundular. En azından görünürdeki fikir bu. IMF Genel Müdürü Kristalina Georgieva, rakipsiz olarak beş yıllık bir dönem için yeniden atandı. Toplantının ön gösteriminde, IMF'nin 2024 yılında ve 21. yüzyılın bu üçüncü on yılının geri kalanında dünya ekonomisini nasıl gördüğünü özetledi. Kasvetli bir analiz sundu. Önümüzde "durgun ve hayal kırıklığı yaratan bir on yıl" var. Gerçekten de, "bir rota düzeltmesi olmadan, ... Tepid Twenties'e doğru gidiyoruz."

IMF'nin dünya ekonomisine ilişkin uzun vadeli tahminlerini içeren son Dünya Ekonomik Görünümü'nün yayınlanmasından önce bu yorumlarda bulunmuştur.

Ayık bir şekilde okunabilir. Alıntı yapmama izin verin: "Çeşitli olumsuzluklarla karşı karşıya kalan gelecekteki büyüme beklentileri de kötüleşti. Beş yıl sonraki tahminlere göre küresel büyüme 2029 yılına kadar yüzde 3'ün biraz üzerine düşecek. Analizimiz, büyümenin on yılın sonunda salgın öncesi (2000-19) ortalamanın yaklaşık yüzde bir puan altına düşebileceğini gösteriyor. Bu durum, yaşam standartlarındaki iyileşmeleri tersine çevirme tehdidi yaratmaktadır ve yavaşlamanın zengin ve yoksul ülkeler arasındaki dengesizliği, küresel gelir yakınsaması beklentilerini sınırlayabilir."

"Kalıcı bir düşük büyüme senaryosu, yüksek faiz oranlarıyla birleştiğinde, borç sürdürülebilirliğini riske atabilir ve hükümetin ekonomik yavaşlamalara karşı koyma ve sosyal refah veya çevre girişimlerine yatırım yapma kapasitesini kısıtlayabilir. Dahası, zayıf büyüme beklentileri sermaye ve teknoloji yatırımlarını caydırabilir ve muhtemelen yavaşlamayı derinleştirebilir. Tüm bunlar, jeo-ekonomik parçalanma ve zararlı tek taraflı ticaret ve sanayi politikalarından kaynaklanan güçlü rüzgarlarla daha da kötüleşmektedir."

BÜYÜMENİN ANA İTİCİ GÜCÜ

Dünya üretimindeki büyümenin ana itici gücü işgücü verimliliğinin artmasıdır ve bu yavaşlamaktadır. Ve bu "teknolojik atılımlar yapmanın giderek zorlaşması, eğitim düzeyindeki durgunluk ve daha az gelişmiş ekonomilerin daha gelişmiş akranlarına yetişme sürecinin yavaşlaması gibi zorlukların etkisiyle muhtemelen düşmeye devam edecektir."

IMF, kapitalist üretim tarzının 8 milyar insanın sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olan verimlilik artışını sağlamakta başarısız olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Peki neden? Birincisi, çünkü inovasyon azalıyor. Ana akım ekonomide bu, toplam faktör verimliliği (TFV) olarak adlandırılan ve üretim araçlarına yapılan yatırımla ya da işgücü istihdamıyla açıklanamayan verimlilik miktarı ile ölçülür - bu, toplam verimlilik düzeyini tamamlayan bir kalıntıdır. İçinde bulunduğumuz on yılda küresel TFV büyümesi 1980'lerden bu yana en düşük oranına gerilemiştir.

IMF ayrıca kapitalist ekonomistlerin “beşeri sermaye” olarak adlandırdıkları alana yeterince yatırım yapılmamasının küresel işgücünün becerilerinde hiçbir gelişmeye yol açmadığını da söylüyor. Ve en ilginci, IMF, zengin, teknik olarak daha gelişmiş kapitalist ekonomiler (gerçekte emperyalist blok) ile insanlığın yüzde 80'inin yaşadığı yoksul, daha az gelişmiş çevre arasındaki uçurumun - birçok ana akım ekonomik çalışmanın sürekli iddialarının aksine - hiç de daralmadığını kabul ediyor. IMF, dünya ekonomisinin genişlemesinin özellikle 2008-9'daki Büyük Durgunluk'un sona ermesinden bu yana yavaşladığını söylüyor ve benim büyük kapitalist ekonomilerde Uzun Depresyon olarak adlandırdığım kendi analizimi yineliyor.

BEKLENEN KARLIK ELDE EDİLEMEDİ

Özellikle, kapitalist ekonomilerde ekonomik büyümenin başlıca itici gücü olan iş yatırımları "2008'den sonra düşüşe geçti ve 2021'de küresel finansal kriz öncesi trendinin yaklaşık yüzde 40'ına geriledi". Peki bu düşüşün nedeni nedir? IMF şöyle diyor: "2008'den bu yana, firmaların gelecekteki verimlilik ve karlılık beklentilerinin bir göstergesi olan Tobin's q, hem gelişmiş hem de yükselen piyasa ekonomilerinde yatırımda açıklanan düşüşün büyük kısmına katkıda bulunarak ortalama yüzde 10 ila 30 oranında azaldı." Bu, kapitalist şirketlerin yatırım büyümesinin yavaşladığını söylemenin dolambaçlı bir yoludur çünkü bekledikleri karlılık seviyelerini elde edememişlerdir.

IMF'ye göre küresel reel GSYH'deki büyümenin yavaşlaması şu nedenlere bağlıdır: 1) yılda sadece yüzde 0,3'e düşeceği tahmin edilen dünyadaki mevcut işgücündeki yavaşlayan büyüme; 2) durgun iş yatırımları; ve 3) zayıflayan inovasyon. Bu on yılın sonunda (2008 ve 2020'de olduğu gibi büyük bir küresel çöküş yaşanmayacağı varsayılmaktadır), küresel büyüme 1945'ten bu yana ilk kez yılda yüzde 2,8'e düşecektir.

KAYNAKLARIN YANLIŞ TEHSİS EDİLMESİ

IMF'ye göre bu ikinci on yıllık depresif yavaşlamanın bileşenleri nelerdir? Şimdiye kadarki ana faktör “kaynakların yanlış tahsis edilmesi” olmuştur. IMF'nin kastettiği, serbest piyasa sisteminin üretim araçlarını, teknolojik yenilikleri ve işgücü arzını en üretken sektörlere tahsis etmediğidir. IMF'nin tahminlerine göre bu yanlış dağılım her yıl küresel büyümenin yüzde 1,3'ünü kaybettirmektedir. IMF bunu söylemiyor ama kapitalist yatırımlar giderek daha fazla finans ve emlak spekülasyonuna, askeri harcamalara, reklam ve pazarlamaya vb. yöneldiğinde, kaynakların üretkenlik artışını engelleyen böylesi bir “yanlış tahsisinin” olması şaşırtıcı değil.

IMF'nin gelecekteki büyüme için belirlediği bir diğer zarar verici faktör ise, büyük ekonomik güçlerin korumacılığa, gümrük tarifelerine, ihracat ve ticari faaliyet yasaklarına yönelmesi ve ABD'nin başını çektiği emperyalist güçlerin Rusya ve Çin gibi “hizaya gelmeyen” ülkeleri zayıflatmaya ve boğmaya çalışması nedeniyle küresel ticaret ve yatırımın “parçalanmasıdır.” IMF, eskiden küreselleşmiş olan 'serbest ticaretin' rakip bloklara bölünmesinin yıllık küresel büyümeyi yüzde 0,7'ye kadar düşüreceğini hesaplamaktadır.

ÖNLEMLER İŞE YARAMADI

Ne yapmalı? Geleceğe dair kasvetli analizinin ardından IMF, sorunları daha fazla işgücü katılımı (kadınların çalışması) ve daha fazla göç (bkz. son yazım) yoluyla, ancak çoğunlukla olağan ana akım ekonomik önlemler paketiyle çözmeyi öneriyor: "piyasa rekabeti, ticari açıklık, finansal erişim ve işgücü piyasası esnekliği" yani başka bir deyişle, sermayenin daha serbest dolaşımı (azaltılmış düzenleme) ve işçi haklarının azaltılması (“esneklik” olarak adlandırılır). IMF aslında çözümün emeği daha fazla sömürerek ve büyük sermayenin dünya genelinde serbestçe hareket etmesine izin vererek karlılığı arttırmak olduğunu söylüyor. IMF neredeyse her yıl bu tür önlemler önermiş ve çok az sonuç almıştır.

Yapay zekâ konusunda IMF şöyle diyor: "Yapay zekânın işgücü verimliliğini artırma potansiyeli belirsiz olmakla birlikte, işgücünün benimsenmesine ve işgücü üzerindeki etkisine bağlı olarak küresel büyümeye yüzde 0,8 puana kadar katkıda bulunma potansiyeline sahiptir." O halde çok şeye bağlı.

Reel GSYH büyüme tahminleri, ortalama toplam içindeki gelir ve servet eşitsizliğine ne olduğunu ortaya koymamaktadır. Ancak IMF, yeni “kapsayıcı ekonomi” havasında şu yorumu yapıyor: “Orta vadeli büyüme yavaşlaması küresel gelir eşitsizliğini ve ülkeler arasındaki yakınsamayı etkileyebilir. Daha yavaş bir büyüme ortamı, daha yoksul ülkelerin daha zengin olanları yakalamasını zorlaştırır. Daha yavaş GSYH büyümesi de daha yüksek eşitsizliğe yol açarak ortalama refahı azaltabilir.” Gerçekten de öyle.

IMF’NİN YAPAY ZEKA ANALİZİ

Bu on yılın geri kalanında eşitsizlik genişleyecek mi yoksa daralacak mı? IMF yanıtlıyor: "Analiz edilen ölçüye bağlı olarak, orta vadede beklenen iyileşme ya hiç olmayacak ya da sadece mütevazı bir iyileşme olacaktır. Ülke içi eşitsizlikteki küçük iyileşmeler, ülkeler arası eşitsizlik yakınsamasında beklenen yavaşlamayı telafi etmek için yeterli değildir." IMF şu sonuca varıyor: "Büyümedeki yavaşlamanın ülkeler arasındaki gelir dağılımı, küresel gelir ya da daha genel bir refah ölçütü açısından korkunç sonuçları var." Yapay zekanın eşitsizliği daha da kötüleştireceğini ve "jeoekonomik parçalanma gibi diğer faktörlerin ülkeler arasındaki gelir dağılımını kötüleştirdiği ölçüde, ülkeler içindeki gelir dağılımını ve yaşam beklentisi gibi refahın diğer boyutlarını önemli ölçüde iyileştirmedikleri sürece, küresel eşitsizliği ve refah dağılımını muhtemelen daha da kötüleştireceklerini" düşünüyor.

Bu on yılın başında, salgının dünyayı vurmasının hemen ardından, ABD ekonomisinin 1918-19 İspanyol gribi salgınının ardından yaşadığı varsayılan 20. yüzyılın Kükreyen Yirmiler döneminin tekrarlanacağına dair iyimser söylemler vardı. ABD'de bile 1920'ler için yapılan bu tanımlama her zaman abartılı olmuştur; Avrupa'da ise ciddi bir depresyon yaşanmıştır. Ve kükreyen yirmiler yerini 1930'ların Büyük Buhranına bıraktı. Ancak artık, yapay zekanın olası üretkenlik artışını içerse bile, uzun bir patlamadan iyimser bir şekilde bahsedilmiyor. Artık en iyi ihtimalle ılımlı yirmilerden bahsediliyor.