İlk 1 Mayıs Şiiri’ni Yaşar Nezihe Hanım yazmıştır

Maalesef genç Cumhuriyet, bazı konularda öyle olmadığı halde kendini milat olarak gösterir. Hâlbuki son Osmanlı döneminde küçümsenmeyecek derecede işçi hareketlerinin başladığı, devrim ruhunun ortaya çıktığı hatta ilk sosyalist, komünist düşüncelerin oluştuğu görülür. Komünist Parti dahi kurulmuştur. Bu örgütlenmeleri destekleyecek manifestolara, yayınlara, kitap ile dergilere de rastlanır. Sosyalist devrim ruhuna uygun şiirler bile vardır.
Bu yenilikler, Osmanlı’da, Tanzimat Dönemi’yle birlikte başlar. Kadın hareketleri de II. Meşrutiyet’le hız kazanır. Kadınlar, kurdukları dernekler ile çıkardıkları yayınlarda hem kendileri için hem de Osmanlı toplumu için sorumluluk üstlenirler. İşçilere ses veren Yaşar Nezihe Bükülmez onlardan biridir.

Yaşar, Yaşar Da Nasıl Yaşar?

1882’de İstanbul’da dünyaya gelen Yaşar Nezihe, beş çocuklu ailenin yaşayan tek çocuğudur. Annesi Kaya Hanım, kızı altı yaşındayken vefat edince Yaşar Nezihe, kötürüm bir teyze ile sarhoş babanın eline kalır. Komşuları ilgilense de sokakta büyür. Ailesi onu bir okula yazdırmayınca kendi başına kaydını yaptırır.
Kendisinden yirmi yedi yaş büyük olan Atıf Zahir Efendi, ardından hovarda mühendis Fevzi Bey ile evlilikleri fazla uzun sürmez. Bu evlilikten Sedat, Suat, Vedat isimli üç oğlu olur. Fevzi Bey, âşık olduğu birinin peşine takılarak eşi ile çocuklarını yüzüstü bırakıp gider. Sedat ile Suat açlıktan ölürler. Acılarını dizelerine döken Yaşar Nezihe’nin şiirleri “Mâlûmat”ta ve dönemin çeşitli dergilerinde yayınlanmaya başlar. Üçüncü eşi, yazar Yusuf Niyazi’den de yine hovardalık gerekçesiyle boşanır. Ümitsiz olduğu anların ikisinde intihar etme teşebbüsünde bulunan Yaşar Nezihe’yi oğlu Vedat ayakta tutacaktır.
Hayatı boyunca ne ailesinden ne de eşlerinden destek gören Yaşar Nezihe; Mahmûre, Mazlûme, Kantarcı Kadri v.b. mahlaslarıyla şiirlerini yazmayı sürdürür. “Bir Deste Menekşe” şiir kitabı 1913’te yayınlanır. O, artık “Nazikter” gazetesinin baş şairidir. “Hanımlara Mahsus Gazete”, “Sabah”, “Menekşe”, “Kadın Yolu” dergilerinde yazmayı sürdürür. “Kadınlar Dünyası”nın da daimî yazarıdır. Peçesini açarak derginin kapağına poz verir.

İLK 1 MAYIS ŞİİRİ SARPER ÖZSAN’DAN YILLAR ÖNCE YAZILMIŞTIR

1920’li yıllara gelindiğinde hem İstanbul hem de Anadolu, 1917 Ekim Devrimi’nin etkisindedir. Balkan Savaşları’ndan beri halkın yoksulluğunu duyurmaya çalışan Yaşar Nezihe, emekçilerin sesi olmaya çalışmaktadır. Açlık sadece onun değil, memleketin de sorunudur. 1923 yılı Mayıs’ı, Aydınlık dergisinin 15. sayısında, Yaşar Nezihe’nin Türkçedeki ilk 1 Mayıs şiiri yayınlanır.
“Ey İşçi!
Bugün hür yaşamak hakkı seninken
Patronlar o hakkı senin almışlar elinden.
Sa’yınla edersin de “tufeylî”leri zengin
Kalbinde niçin yok ona karşı bir kin?”
Derginin sonraki sayısında “Kızıl Güller” isimli bir başka şiiri daha çıkar.

“İLK SOSYALİST KADIN ŞAİR” DEMELERİ BOŞUNA DEĞİLDİR

1923’te, çalışma saatlerindeki anlaşmazlık nedeniyle Mürettipler Cemiyeti ile gazete sahipleri arasında anlaşmazlık çıkar, greve gidilir. Aydınlık şairlerinden Yaşar Nezihe, “Gazete Sahiplerine” isimli şiiriyle grevi destekler. 18 Eylül 1923 tarihli “Haber”de çıkan bu şiirde haksızlığa uğrayan işçiler savunulmaktadır.
Babasından kalan 42,5 kuruşluk maaşla geçinemeyen Yaşar Nezihe, bu miktarı protesto etmek için 14 Ocak 1924’te gazetelere bir mektup yollar. Şairliğini zemin olarak kullanarak emekli maaşlarının yetersizliğini, bunlardan alınan verginin haksızlığını gündeme taşır.
Bir yıl sonra hakkında soruşturma açılır. Soruşturma, kadın haklarının ilk savunucularından Nezihe Muhiddin’in ilgisiyle kapatılır.

KOMÜNİZM SUÇLAMASI İLE TUTUKLANIR

1924’te “Feryatlarım” adlı ikinci şiir kitabını yayınlar. Aydınlık’ta şiirlerini yazması, Amele Cemiyeti’ne üye olması, grevlere destek vermesinden dolayı 3 Haziran 1925’te komünistlik suçlaması ile gözaltına alınır. Serbest bırakıldıktan sonra eski sıklıkla yazmaz artık. Oğlu Vedat’tan şiddet görmesi de onu yıpratmıştır.
Kadın şairler üzerine bir araştırma yapan Taha Toros, Dichter Der Neuen Türkei (Yeni Türkiye’nin Kadın Şairleri) adlı antolojide Yaşar Nezihe’ye rastlar. 1919’da Berlin’de yayınlanan bu çalışmada 81-83. sayfalar Yaşar Nezihe Hanım’a ayrılmıştır. Toros, Türkiye’de yaptığı araştırmada şairin adına rastlayamaz. En sonunda 1934’te şaire ulaşır. Röportaj, aynı yıl Yedigün dergisinde yayınlanır.

1934’TE ÇIKAN “SOYADI KANUNU’YLA ADININ YANINA “BÜKÜLMEZ” SOYADINI EKLER

Bu dimdik kadından uzun yıllar haber alınamaz. 1948’te Hakkı Tarık Us’un “50 Yıllık Kalem Erbabı” etkinliğinde, jübilesi yapılan gazeteci ile yazarlar arasında yer alınca gündeme gelir. 1949-1954 arasında tekrar şiirler yazmaya başlar, şiirleri Kadın Gazetesi’nde yayınlanır.
Türkiye’nin ilk kadın partisi olan Kadınlar Halk Fırkası’nın da kurucu üyelerinden olan Yaşar Nezihe, Osmanlı Kadın Hareketi’nin de en önemli liderlerindendir. Cumhuriyet Türkiye’sinde kadınlara, onların öncü mücadeleleriyle hak ettikleri özgürlükler verilmiştir.
Zorluklarla dolu hayatı 1971 yılında sona erer. 1 Mayıs yaklaşırken Yaşar Nezihe Bükülmez Hanım’a bir ahde vefa etmek bir kadın olarak boynumun borcudur. Yaşar Nezihe’nin adı dilimizden hiç düşmesin. Adı, hepimize umut olsun.