IV. Türkiye Döngüsel Ekonomi Haftası

Ülkemizin döngüsel ekonomiye geçişini hızlandırmak amacıyla Türkiye Döngüsel Ekonomi Haftası (TDEH) etkinliğinin bu yıl dördüncüsü İstanbul Sanayi Odası ve Denizli Sanayi Odası’nın katkıları ile 8 – 10 Nisan 2025 tarihlerinde İstanbul ve Denizli’de düzenlenmektedir.

Gerçekleştirilecek olan TDEH’te hem ulusal gündemdeki gelişmeler değerlendirilecek, hem de aynı zamanda Avrupa Birliği düzlemindeki güncel gelişmeler de aktarılacaktır. Türkiye’nin yeşil dönüşüm sürecinde attığı önemli adımları döngüsel ekonomi perspektifinden gündeme taşıyacak etkinlik, endüstriyel süreçlerin değer zincirlerinin, üretim ve hizmet kurgularının ve tüketim alışkanlıklarını döngüsel ekonomi anlayışıyla yeniden kurgulamasını kolaylaştırmayı hedeflemektedir.

DÖNGÜSEL EKONOMİ NEDİR?

Döngüsel ekonomi doğrusal ekonomiden farklı olarak,

a) Ürünleri ve üretim süreçlerini yeniden tasarlamayı, atıkları en azlamayı ve kullanılmayan malzemeleri kaynaklara dönüştürmeyi,

b) Ürünlerin, ilk madde ve malzemelerin ve genel olarak doğal kaynakların ömrünü ençoklamayı,

c) Geri dönüşüm oranlarını ve niteliğini yükseltmeyi,

d) Bertarafı enazlamayı,

e) Yenilenebilir kaynaklardan enerji sağlamayı amaçlamaktadır.

“Al-Yap-Kullan-At” şeklindeki doğrusal ekonominin (kovboy ekonomisinin) alternatifidir döngüsel ekonomi (uzay ekonomisi)!

“Al-Yap-Kullan-At” biçimindeki doğrusal ekonomide kaynaklar sınırsız kabul edilirken kaynak israfı bir hayli olagelmiştir. Bu modelde çeşitli sorunlar ortaya çıkmıştır, şöyle ki: Aşırı üretim / Kaynakların aşırı kullanımı / Ürünlerin Yaşam Döngülerinin Kısalması / Atık Birikimi.

Döngüsel ekonomi temelde atıkları kaynaklara dönüştürme düşüncesine dayanan ekolojik bir ekonomik modeldir. Aslında döngüsellik doğanın tamamında belirgin bir biçimde vardır zaten: Karbon döngüsü, azot döngüsü, su döngüsü, oksijen döngüsü ve besin döngüsü gibi!

Döngüsel ekonominin temel bileşenlerine bakıldığında en önemli bileşen geri dönüşüm / yeniden kullanım. Geri dönüşümün iki tipi vardır:

Aşağı dönüşüm ve Yukarı dönüşüm. Aşağı dönüşüm, malzemelerin ve ürünlerin daha düşük kalitede yeni ürünlere dönüştürülmesidir. Yukarı dönüşüm ise malzeme ve ürünlerin eşit kalitede veya daha üst kalitede yeni ürünlere dönüştürülmesidir. Yukarı dönüşüm eşdeyişle ileri dönüşümde yaratıcılık da gerekir elbette! Kahve Dünyası adlı kahve zincirinde bir ileri dönüşüm projesi kapsamında dünyanın dört bir yanından toplanan kahve ve kakao çekirdeklerini taşırken kullanılan çuvallar, ileri dönüşümle kullanışlı dizüstü bilgisayar çantası, şık el çantası ve fonksiyonel omuz çantası olarak yeniden yaşam bulmuş! Çantaların deri detayları da Kahve Dünyası mağazalarında yenilenen koltukların geri dönüştürülmüş derilerinden üretilmiş!

Bir karşılaştırma olması açısından doğrusal ekonomi ve döngüsel ekonomiyi birer şekille görmek yararlı olacaktır:

TÜRKİYE DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca Türkiye’nin ‘Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı (UDESEP)’ hazırlanmış. Elbette kapitalist tüketim saplantısı eleştirilmemiş ve üretimin ÇÜŞ’lerin (Çok Ülkeli Şirketler) üretim kalıplarından kurtulmasının önünü açacak yol ve yöntemlere özenle uzak durulmuş! Ülkemizdeki mevcut egemen dizgede böyle bir izlenceye yönelinmesini beklemiyoruz zaten!

UDESEP’in çerçevesi ise şöyle tasarlanmış: 2053 yılına kadar net sıfır emisyonlu Türkiye yolunda, (i) ürün tasarımı ve üretim süreçleri, (ii) ürünlerin tüketimi ve (iii) ikincil hammadde kullanımı için 6 Stratejik Alan, 22 Kilit Amaç, 52 Eylem.

UDESEP’te öncelik verilen sektörler ise şunlar olmuş: Ambalaj, batarya ve araçlar, elektronik ve bilgi ve iletişim teknolojileri, gıda ve biyokütle, inşaat ve bina, plastik ve tekstil.

UDESEP’in stratejik hedefleri ise şekilde görüldüğü gibi belirlenmiş: Döngüsel ekonominin yaygınlaştırılması / Öncelikli sektörlerin saptanması / Döngüsel ürünler / Atık ve İsrafı Önleme ve Azaltım / Yatay eylemler / Döngüsel ekonominin izlenmesi

UDESEP’in getirecekleri olarak şunlar belirtilmiş: Özellikle atık azaltımının hızlanması konusuna ağırlık verilmesi / Teknolojik ürünlerin hızla atık olmasının önüne geçilmesi / Dijital ürün pasaportu hazırlığı / Geri dönüşüme teşvik sağlanması / Tek kullanımlık plastiklere yönelik alınacak önlemler.

IV. TÜRKİYE DÖNGÜSEL EKONOMİ HAFTASI

IV. TDEH’deki içerik geçen yıla göre daha zengin olmuş. Bu yılki TDEH’e Şubat 2025’te kamuoyunun bilgisine sunulan UDESEP konusu damgasını vurmuş. UDESEP’e ilişkin bir sunuşa ilişkin ppt.lere şu bağlantıdan ulaşabilirsiniz: https://webdosya.csb.gov.tr/db/dongusel/icerikler/udesep-tekup-sunum-2025-02-11-20250212080717.pdf

TDEH ile ilgili ayrıntılı izlenceye (oturum konuşmacıları vd.) TDEH’in web sitesinden (https://tdeh.org.tr/#program) ulaşılabiliyor. Kısaca bakarsak, hem İstanbul hem Denizli’de yaklaşık benzer oturumlar yinelenecek.

Toplantıda açılış konuşmalarını takiben Türkiye Döngüsel Ekonomi Eylem Planı’na ait bir sunuş yer alıyor. Ardından gelen oturum başlıkları (İstanbul – Denizli küçük farkları olmakla birlikte) şöyle: Sürdürülebilir Üretim ve Sanayide Döngüsellik Stratejileri / Türkiye’de Döngüselliğin Finansmanı / Nordik Ülkelerinden İyi Uygulama Örnekleri, Döngüsel Tasarım ve İnovasyon / Yenilenebilir Enerji Sektöründe Döngüsel Ekonomi Uygulamaları / Tekstilde Sürdürülebilir Üretim ve Döngüsellik Stratejileri / Demir Çelik ve Bakır Sektöründe Döngüsel Ekonomi ile Uyumlu İnovasyonlar / Döngüsel Ekonomi Odaklı Yeni Yetkinlikler ve Paydaş İletişimi.

En sonda da katılımcılar için bağlantılar kurma olanağı veren bir ağçalışması bölümü de düzenlenmiş.

SONSÖZ

IV. TDEH’e katılarak atıkların nasıl kaynağa dönüştüğünü, yenilikçi iş modellerini ve yeşil dönüşümdeki en son gelişmeleri öğrenme fırsatı yakalayabilirsiniz. Katılım için şu bağlantıyı kullanabilirsiniz: https://tdeh.org.tr/kayit