Kadim ejderin diriliş hikâyesi

İpek Yolu’nu kim bilmez? Binlerce yıl doğu ve batı arasında, sadece ekonomik malların değil, aynı zamanda sosyal, kültürel ve bilimsel değerlerin de taşındığı, tarih kadar eski bir yoldur.

Yolun en büyük özelliği, üretim noktasından, tüketim duraklarına kadar oluşan devasa coğrafyada, hiçbir birimin sömürülmemiş olmasıdır. Tarihi ‘İpek Yolu’ emperyal bir kimlik taşımamıştır. Gittiği yere savaşı, kıyımları değil, barışı ve uzlaşmayı götürmüştür. Bu özelliği ile tarihteki ilk iktisadi kazan-kazan modeli olmuştur.

Yol güzergâhında zenginlik düzeyi artmış ve uygarlığın gelişimine çok büyük katkılar sağlanmıştır. Bu akış, paydaşlarına sadece ekonomik büyüme değil aynı zamanda kalkınma da sunmuştur.

YENİ İPEK YOLU

Yeni ipek yolu ise 2013 yılında Çin devlet başkanı Jinping’in Orta Asya ülkelerinin kalkınma süreçlerinin hızlanması için, tren yolu ile birbirlerine bağlanması gerektiği önerisi ile ortaya çıkmıştır.

Daha sonra bu projenin sadece karada değil, birde deniz ayağı olduğu Çin Başbakanı Li Keqiang’ın aynı yıl yaptığı açıklamadan anlaşılmıştır.

Çin bu proje ile ürettiği malları batıya hızlı bir şekilde transfer ederek ekonomisine güç katarken, batı sermayesi, teknolojisi ve malları da aynı şekilde hızla Çin’e ulaşacak, ortaya büyük bir sinerji çıkacaktır.

Proje Çin ile ilgili olarak, akıllara ‘hegemonik güç olma çabası mı?’ sorusunu getirse de, proje hedeflerine bakıldığında bunun yersiz bir düşünce olduğu görülmektedir. Bu hedefler ise şu başlıklarda toplanabilir:

1. Devletlerarası bağların kurulması, diyalog ortamının tesisi. Böylece ülkelerarası sorunların en aza indirilmesi ve barış ortamının kurulması.
2. Yol kuşağında altyapı yatırımları yapılması, yolun tesis edilmesi.
3. Ülkelerin yatırım ve ticareti kolaylaştırıcı önlemleri alması.
4. Sermaye ve finansal bağlantıların kurulması.
5. Sosyal-kültürel bağların oluşturulması.

Çin proje amacının, Birleşmiş Milletler’in ‘barış içinde birlikte yaşama’ hedefi ile uyumlu olduğunu beyan etmiştir. Zaten hedeflerde ortaklaşa kalkınma ipuçları rahatlıkla görülmektedir.

İktisadi tarihe hızlı bir bakış atacak olursak, kapitalizmin ilk aşamalarında İspanya ve Portekiz’in, Amerika kıtasını yağmalamasını görebiliriz. Bu süreci takiben gerçekleşen sanayi devriminde, batılı kapitalist üretim gücü, Afrika başta olmak üzere, tüm Dünya’yı sadece bir pazar ve hammadde kaynağı olarak görmüştür. Sistem mekanizması, zenginliğin üretim güçlerinin sahibi olan ülkelere transfer edilmesine dayanır. Oysa yeni ipek yolu bunun tersi olarak, ortaklaşa kalkınmayı hedef almaktadır.

YENİ İPEK YOLUNDA TARİHİ BİR DÖNEMEÇ

Geçen hafta yedi Eylül’de kuzey Afganistan’ın Hairatan bölgesinde sade bir tören düzenlendi. Bu törende Afganistan’a kargo taşıyan ilk Çin treni karşılandı. Her ne kadar kargonun toplam değeri sadece 4 milyon dolarlık kumaş, giysi ve yapı metalleri içerse de, anlamı bundan çok daha büyüktü. Bu tren ve hizmet ettiği proje, ilk aşamada Afganistan’ı Asya merkezde kilit kara ülkesi pozisyonuna taşıyacak, ticaretini geliştirecek ve yoksulluktan kurtulmasına hizmet edecektir. Ayrıca atıl duran yeraltı zenginliklerinin kullanılmasına da başlanarak halkının refah seviyesini artıracaktır.

Çin’in pasifik kıyısındaki Nantong kentinden kara yolu ile yola çıkıldığında aynı bölgeye altı ayda ulaşılırken, şimdi bu yolculuk süresi iki haftaya indi. Yeni yol sadece ekonomik yapıyı değil, son derece sıkıntılı politik yapıyı da düzene koyacak. Bölge ülkeleri Afganistan, Pakistan, Hindistan ve diğerleri, aralarındaki sorunları, karşılıklı bağımlılıkların oluşmasıyla, çözme yolunda adım atacaklar.

TÜRKİYE NASIL ETKİLENİR

Tarihte Bizans devleti sırf Asya ve Avrupa arasında konumlandığı için, imparatorluk vasfını kaybedip, tüm üretim gücünü neredeyse sıfırlamasına rağmen, Çin ipeğinin batıya geçişinde yer aldığı için, kavimler göçüne kadar varlık içinde yaşamıştır.

Bu örneği vermemizin nedeni ise, bırakın üretim yapmasını, yeni ipek yolunda sadece ticari geçişlerin bile Türkiye’yi olumlu etkileyeceğidir.

Yeni ipek yolunun Türkiye’ye etkilerini maddeler halinde belirtecek olursak:

1. Türkiye’ye Çin doğrudan yatırımları artacaktır. Bu da iş, aş demektir.
2. Doğu’dan alt yapı finans destekleri gelecektir. Türk altyapısı düzeldikçe üretimi artacaktır.
3. Kilit coğrafi özelliği nedeni ile mal ticaretinde köprü olarak nemalanacaktır.
4. Türk firmaları sadece batı değil, doğu yönlü de büyüyecek, pazarlara daha hızlı ulaşım imkanı bulacaklardır.
5. Asya kökenli enerjiyi Türkiye daha ucuza ithal edebilme şansına kavuşacaktır.

Görülen odur ki kadim Çin ejderi diriliyor, ama masallardaki gibi yakıp yıkmak için değil. Birilerinin yakıp yıktığı, güzel Asya’yı tekrar onarmak için…