Karşılıksız para basılmaz bilgi kirliliği

Geçen hafta içinde iki önemli hareket oldu. Bunlardan biri Türkiye’de küreselci muhalefetin “Tüketim Boykotu” ile Trump’ın “2 Nisan’da açıkladım, 1 Nisan’da açıklasaydım şaka zannederlerdi.” diyerek açıkladığı tüm ülkelere en az yüzde 10 gümrük vergisi getirmesi idi.

Tüketim Boykotu, sisteme tepki duyan, özellikle aydın kesimi hareketlendirme hedefli milli ekonomiye darbe vuran eylem olarak önemliydi. Aslında bir renkli kalkışma denemesi olarak kayıtlara geçmesi gereken bir eylemdi. Tutmadı.

Trump’ın hızlandırdığı gümrük vergisi (tarife) uygulaması ise bu köşede anlatarak açıklanamayacak kadar alt başlığı olan bir konu. Daha uzun bir yazı istiyor.

Ben bugün daha genel ve toplumda sıkça rastladığım bir bilgi kirliliğinden bahsetmek istiyorum.

‘KARŞILIKSIZ PARA BASILMAZ’

Bu kalıba her türlü insan inandırılmış. Kimse “bu ne demek?” diye düşünmeden kabullenmiş. Bu konu kırılması gereken bir ön yargı olarak toplumun karşısında duruyor.

Dünyada, hepimizin bildiği gibi bugünkü para anlamında altın kesme Kuzey Ege’de Lidyalılar tarafından ilk kez kullanılan altın madeninden yapılan para idi. Altın ve gümüş yanında ileriki yıllarda bakır ve diğer madenlerde kullanıldı.

Bir karşılık konularak basılan ilk para ise Çin’de büyük Moğol Kağanı Cengiz Han’ın torunu Kubilay Han imparatorluğunda basılan kâğıt paralar idi. Çin’de artan üretim ve zenginlik ticaret yapanların yanlarında çok fazla kıymetli maden taşımalarına neden oluyordu. Bu da hem zor hem de tehlikeli idi. Bunun için o altın ve gümüşler şehrin güvenilir kişilerine emanet edilirdi. O güvenilir kişilerin bir kâğıda yazdıkları “Bu kâğıt şu kadar altın ya da gümüş karşılığıdır.” Yazılı Kağıtlar Çin ticaretinde ilk kâğıt paralar olarak tedavüle sürüldü.

İŞTE BU KAĞIT PARALAR BİR KARŞILIK KONULARAK BASILAN PARALAR İDİ

Bu kağıtların karşılığında altın ve gümüş mevcut idi.

Marko Polo bu icadı Avrupa’ya taşıdı. Kapitalizmin anavatanı olan Batı Avrupa’da ekonomi gelişiyor ve genişliyordu. Büyüyen ekonomiye can suyu olarak para yeni keşfedilen kıta Amerika’dan geldi. Yine de para esas olarak altın ve gümüş idi. 19. yüzyılda artık altın ve gümüş belli fiyat karşılığı piyasada dolaşan paranın karşılığı olarak yayılmak zorundaydı. Büyüyen ekonomiye kısıtlı miktarda olan altın ve gümüş yetmiyordu. Karşılıklı para zorunluluğu kıt kaynak olan altın ve gümüşün değerini artırmaya başladı. İki dünya savaşı arasına geldiğimizde ekonomik gelişmeler büyük krizler doğurmaya başladı. Artık karşılıklı basılan paralar ekonomiyi döndürmeye yetmiyordu. İlk kez 1930’larda o zamanın hegemon gücü İngiltere sterlinin altın karşılığını iptal etti. Artık sterlin altın değerinden bağımsız basılmaya başladı. Hemen ardından ABD dolarını serbest bıraktı.

2. Dünya Savaşı yıllarına kadar artık paraların karşılıkları yoktu. ABD bir gün, altın değerini dolar karşılığında belirlemeye başladı. Bu süreç sonunda Bretton Woods’a dayandı. 1 ons altın = 35 dolar artık dünya ekonomisini yöneten karşılık idi. ABD dünyaya söz vermişti. Kasamdaki altın kadar dolar basacağım. Bu söz 1971 yılında yutuldu. ABD ekonomisi karşılıklı para basmaya son verdi.

İşte o günden beri basılan tüm paralar bir varlık karşılığı değildir. Ekonomilerin gereksinimi kadar basılır.

Ama “para karşılıklı basılır.” Yanlış bilgisi bizlerin kulaklarına sürekli üflendi. Bizlerde bu söze inandık. Halbuki “para ekonominin ihtiyacı kadar basılır.” En doğru açıklamadır.

Bize bu dezenformasyonun söylenmesinin nedeni ise; dolar ve avro gibi Atlantik sistemi paralarının diğer piyasalara hâkim olmasını sağlamak amacı ile “eğer milli paralarınızı karşılıksız basarsanız enflasyon olur” endişesini topluma yerleştirmektir.

Halbuki bugün merkez bankamız ekonomimizin ihtiyacı kadar Türk Liramızı basmakta özgürdür. Bugün basılan paranın hiçbir karşılığı yoktur.