Kayıp heykeller aranıyor

Bu coğrafyada heykellere ilişkin her bir sınavda sınıfta kalmışızdır. Ya da diğer bir söyleyişle heykellerin söz konusu olduğu her bir olayda mutlaka ama mutlaka bir tartışma çıkmış ve bu tartışmanın sonunda ise tartışmanın öznesi olan heykelcikler zarar görerek ya yıkılmış ya kırılmış ya da yer değiştirme bahanesiyle kayıplara karıştırılarak yok edilmişlerdir.

Heykellere ilişkin tüm bu olumsuz durumlar neredeyse bu coğrafyada heykellerin bir çeşit yazgısı olmuştur. Bu konuda söz konusu edilecek örnekler sayılmayacak denli çoktur. “Tükürürüm böyle sanatın içine” zihniyetini taşıyanlar ile eline çekiç, balta, kazma cinsinden bir şeyler geçirip Atatürk heykellerine saldıranların mevcudu bile tahmin edilmeyecek kadar büyük bir yekûn tutar. Kısacası heykel işi bu coğrafyada bir başka derttir.

Genelde heykelleri ya yok ediyor ya da kırıp döküyoruz. Ancak yok edemediklerimizle kırıp dökemediklerimizi ise akıllara durgunluk veren bir beceri – ya da ustalıkla – ile ortalıktan kaldırıveriyoruz. Sonrasında ara da bul….

İşte bu heykellerden biri de ünlü yontucu Ali Hadi Bara’nın (1906-1971) 1938-40 yılları arasında her biri 2.70 boyundaki bronzdan yapılmış çıplak kadın ve de erkek heykelleridir. Bu koskoca- yani devasa- heykeller Ankara’da bulundukları yerden alınmış, birkaç yer dolaştırıldıktan sonra da kayıplara karışmıştır.

Bu günlerde (Kentlerin Kayıp Heykelleri Projesi) için peşlerine düşüp köşe bucak aradığımız bu heykellerin kısa hikayesi ise şöyledir:

Her iki heykel de ilk önceleri Mimar Kemaleddin Bey’in projesinde yer alarak Ankara Gazi Üniversitesi binasının rektörlük kısmının girişindeki iki sütunun önlerine konur. Ve konuldukları yerde yaklaşık 30 yıl boyunca kimselere rahatsızlık vermeden öylesine sessiz ve de sedasız kalır. Ancak, 1970 yılına gelindiğinde okul yönetimindeki bazı kişilerin 30 yıldır önünden gelip geçtikleri bu iki metreyi aşkın devasa heykellerin çıplak olduklarını fark etmeleri üzerine “sokaktan geçenler bu çıplak heykellere ne der” kaygısıyla onları, şeytanın bile aklından geçiremeyeceği bir yere -şimdilerde kapalı olan- Ankara Görme Engelliler Okulu’na naklederler. Ne var ki heykellerin buradaki misafirliği de pek uzun sürmez, okul kapandıktan sonra tekrar yapıldığı yere, bu kez üniversitenin dışına değil de içine, Gazi Üniversitesi Resim-İş Eğitim Bölümü’nün girişindeki koridora konur.

Heykeller kısa bir sürede öğrencilerin ilgisini çekerek eğitimlerinin bir parçası haline gelir. Ancak heykellerin burada da ömrü pek fazla olmaz Bu kez buradan da alınıp 2013’de Gazi Üniversitesi Resim Heykel Müzesine taşınır. Öğrenciler çizimlerinin değişmez modeli olan bu heykellerin üzerinde çalışmalar yapmak için bu kez Müzeye giderler. Ancak heykellerin önü bir paravana ile kapatıldığından çalışmalarını gerçekleştiremezler.

Çünkü bu heykeller müzeye teşhir edilmeleri için değil, tecrit edimleri için kaldırılmışlardır. Doğal olarak bu duruma öğrenciler tepki gösterir. Gazi Üniversitesi Rektör Danışmanı Prof. Dr. Emin Kuru Öğrencilerin tepkileri üzerine heykellerin “ateist” Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel zamanında yaptırıldığını ve zamanında kırılmak istenirlerse de başarılı olamadıklarını, bunlara daha çok “sol” un sahip çıktığını belirterek ahlaksız şeyleri alakasız yerlerde sergilemek cahilliktir. Burası üniversite, bu heykeller ya beden eğitimine konur ya da hurdaya verilir “der.

Bugün, 30 yıllardan beri tüm Ankara’yı turlayan heykellerin nerede oldukları bilinmiyor. Tahminlere göre ya müzenin ücra bir köşesinde ya bir depoda ya da bir hurdacının elinde…Sanırım meraklıları –varsa ilgilileri- bir süre daha onun izini sürmeye devam edeceklerdir.

Ortadan kaldırılmak istenen heykellerin sanatçısı Ali Hadi Bara’ya gelince onun hakkında söylenecek o kadar çok şey var ki… Yaptığı eserleri eksiksiz saymak bile belli başına bir uğraş. Bu eserlerin aralarında neler yok ki… 1932’de yaptığı Gemlik’teki Atatürk heykeli, 1935’te yaptığı Adana Milli Kurtuluş Anıtı, 1941’de Zühtü Mürüdoğlu’yla birlikte çalışarak oluşturduğu Beşiktaş’taki Barbaros Anıtı, Zonguldak’taki Atatürk ve İsmet İnönü anıtları vs…

İşte böyle bir sanatçının yaptığı çalışmayı yok etmek, ortadan kaldırmak istiyoruz, birilerine ayıp gelmesin diye…. Sanırım heykeller bu coğrafyaya fazla güzel….