Keynes neden yeniden tozlu raflardan indi?

Gelişmiş kapitalist ülke ekonomistleri, emperyalist sistemin tepe kurumları yıllardan bu yana neoliberalizmi savunuyordu. Neoliberalizmin peygamberi, Nobel Ekonomi Ödüllü Milton Friedman baş tacıydı. Ekonomi tezlerinin denendiği ilk ülke Şili idi. Milton Friedman’ın, Pinochet yönetiminde uygulanan ekonomik politikaları Şili’yi “ekonomik olarak birinci lige” taşımıştı. 1980'nin 24 Ocağı'nda Türkiye’de de bu politikalar uygulanmaya başlamıştı.

Son 1-2 yıl içinde Milton Friedman yavaş yavaş unutulmaya, onun yerine devlet müdahaleciliğini savunan John Maynard Keynes tekrar konuşulmaya başlanıyordu. Liberalizmi savunurken mangalda kül bırakmayan bazıları “ben aslında Keynesçiydim” demeye başlıyordu.

İNGİLTERE'NİN MECALİ KALMAYINCA....

Son yıllarda krize giren emperyalist sistem kendisine çıkış yolu arıyor. 1929 yılında emperyalist sistem kendisini kurtaran kurtarıcıya geri dönüyordu. Kamu harcamalarını arttırmak gerekiyordu. 2008 yılından bu yana trilyonlarca dolar, trilyonlarca AVRO, YEN, SWISS FRANK vb. gibi basmışlardı. Krizin üstesinden gelemiyorlardı. Aslında Keynes’in 1929 Buhranı için söylediklerini önemli ölçüde yaptılar.

Akıllarına başka bir şey geldi; 1929 bunalımından Keynes’in çukur kazdır, sonra başkalarına doldur tezi ile kurtulmuşlardı. İş paylaşıma geldiğinde, 2. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, Amerika’nın Bretton Woods kasabasında toplandıklarında, burada yeni dünya düzeninin ekonomik sisteminin nasıl kurulacağı konuşulacaktı.

Amerika Birleşik Devletleri, Birinci Dünya Savaşı'nın sözde galipleri İngiltere ve Fransa’yı savaş sırasında ciddi şekilde borçlandırmıştı. Kendi topraklarında yıkım olmamıştı. Kapitalizmin emperyalizm aşamasına geçtiği yıllardan bu yana dünya liderliğini elinde bulunduran İngiltere 2. Dünya Savaşı'nın galipleri arasında görünmesine rağmen, artık dünya hegemonyası için mecali yoktu. Dünya liderliği el değiştirecekti. 1. ve 2. dünya savaşları arasında dünyanın rezerv parası hala İngiliz sterlini gibi idi.

İşte Amerika, Bretton Woods’da dünyanın rezerv parası olması için herkesi (Sovyetler Birliği hariç) bir araya toplamıştı. Aslında derdi herkese bundan sonra dolar var demekti. Demokrasi! Adına bunu tabi ki “ne yapalım” diye sordu. Bu soruya 1929 Buhranı'nın çözücüsü John Maynard Keynes Amerika’nın istemediği cevabı verdi.

ABD'YE KARŞI KEYNES PLANI

John Maynard Keynes, İngiltere Hazine Bakanlığında çalışıyordu. Bretton Woods toplantılarına Büyük Britanya İmparatorluğu heyeti başkanı olarak katılmıştı. Bu toplantıda Keynes, kendi adı ile anılan, Amerika Birleşik Devletleri planına karşı, Büyük Britanya İmparatorluğu planını, “Keynes Planını” sunmuştu.

Sonuçta kabul edilen Amerika Birleşik Devletleri'nin planı olmuştu. Gerçek savaş galibi Amerika idi. Hangi planın doğru olduğu önemli değildi. Silahı kuvvetli olanın planı, her zaman doğru olan plandı. Amerikan planı belli idi, dolar artık dünyanın rezerv parası idi. Bir ons altın, 35 dolara eşitti. Peki, reddedilen Büyük Britanya planı ne idi. Belki o zaman reddedilen bu plan, doların saltanatı sallanırken işe yarayan bir plan olabilir miydi? John Maynard Keynes ismi halen hafızalardaydı. Saygın, çözümcü bir etkisi vardı? Belki işe yarardı. Keynes, Bretton Woods’da, BANKOR adı verilen, dünyada rezerv para olarak kabul edilecek bir para birimini teklif etmişti. Başka teklifleri de vardı. Ancak bu teklif önemli idi. Dünya hegemonyasında ciddi yara alan, 2. Dünya Savaşı'nda tüm ekonomisi yerle bir olan İngiltere ortalığı ABD’ye sessizce terk etmek istemiyordu. Amerika o kadar güçlü idi ki, Keynes’in teklifi konferansta çok taraftar bulmasına rağmen kabul edilmedi. Dolar artık rezerv para idi.

YENİ BİR BRETTON WOODS MU?

Keynes neden şimdi hatırlandı. 2. Dünya Savaşı'nın gerçek galibi, bu kez doların saltanatının sarsıldığını görüyor. Doların yerine geçecek olanın, Keynes’in BANKOR’unun Bretton Woods da kenara atıldığı gibi, doların da kenara atılacağını görüp. O günlerde İngiltere’nin sahadan atılmamak için ortaya sürdüğü projenin benzerini mi sahaya sürüyordu? IMF Başkanı Kristalina Georgieva, 15 Ekim 2020’de Dünya Bankası ile ortak düzenledikleri yıllık toplantıda yaptığı konuşmada “Bugün yeni bir Bretton Woods anındayız” dedi. İki kez Keynes adı geçti. Biliyoruz, IMF’nın SDR denilen para birimi var. Ortak para birimi gibi dursa da. IMF’yi kim kontrol ediyorsa bu para birimini de o kontrol eder.