Kinoa üretim tekniği

Yeni bir ürün olan kinoa üretimiyle ilgili bilgiler Samsun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün “Kinoa Yetiştiriciliği” adlı broşüründen özetlenmiştir (Bkz.1). Daha ayrıntılı bilgiye ihtiyaç duyanlar Prof. Dr. Mustafa Tan ve Prof. Dr. Süleyman Temel'in kitabına başvurabilir (Bkz.2).

İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ

Kinoa, yüksek alanlardan deniz seviyesine kadar, ılıman, yağışlı, sıcak ve kuru, soğuk ve kuru, her iklime uyum gösteren çeşitleri olan bir bitkidir. Kurak ve tuzlu topraklarda da çok rahat yetiştirilebilir. pH değerleri 4,5-9,0 arasında olan topraklarda yetişebilir. Ağır killi topraklar kinoa için uygun değildir.

ÇEŞİT SEÇİMİ VE EKİM

Kinoa tohumu satan yerli firmalar vardır. Ülkemiz şartlarına uygun kısa gün çeşitlerinin seçilmesi gerekir. Bunların yetiştirilmesi kolaydır. Çiçeklenmede tane tutmama riski azdır. Tüketiciler beyaz ve sarı taneli çeşitleri tercih etmektedir.

Kinoa ekimi için toprak sıcaklığının 5-7 derece olduğu mart, nisan ayları, daha yüksek bölgeler için mayıs başı ve ortası uygundur. Ekimden sonraki 65-100 güne denk gelen çiçeklenme zamanında hava sıcaklığı 35 dereceyi geçmeyecek şekilde planlanmalıdır.

Tahıl mibzeri ile ekilirken kinoa tohumları gübre ile karıştırılıp aygıtın gübre bölmesine konarak dekara 500–1200 gr tohum düşecek şekilde ayarlanmalıdır. Havalı hassas mibzerin uygun gözlerine kinoa tohumu konulmalı ve ekipman sıra arası 45 cm, sıra üzeri 8-12 cm olacak şekilde ayarlanarak dekara 500-1200 gr tohum ekilmelidir.

GÜBRELEME VE SULAMA

Azot uygulaması hem verimi hem de protein içeriğini artırmaktadır. Azotun sülfat formunda olması faydalıdır. Dekara 5–15 kg azot ve 5–8 kg fosfor uygulanması önerilmektedir.  Yağış dağılımı iyi ise genellikle sulama gerekmez. Sulama belirgin biçimde ürün artışı sağlamaktadır.

YABANCI OT DENETİMİ

Yabancı ot kontrolü için ruhsatlı herhangi bir ilaç yoktur. Sık ekim yapılarak yabancı otlar baskı altına alınabilir. Bitkilerin boyu 15-20 santime ulaştığında çapa yapılmalıdır. Kinoa, sirken otuna çok benzediğinden çapalama sırasında dikkatli olunmalıdır.

HASTALIK VE ZARARLILAR

Yapısı itibariyle dayanıklı olan kinoanın birçok hastalık ve zararlısı vardır. Başlıcaları yaprak bitleri, yaprak kurtları ve mantarı hastalıklardır. Kuşlar da yaygın bir sorundur. 

HASAT

Hasat zamanı ekilişten ortalama 60-90 gün sonrasına denk gelmektedir. Bitki boyu 50 cm ile 3 metre arasında değişmektedir. Kinoa klasik buğday biçerdöveri ile hasat edilebilmektedir. Özellikle sulu koşullarda ve yağışlı geçen mevsimde tüm bitkiler aynı anda hasat olgunluğuna ulaşmayabilir. Kalan başakların da hasat olgunluğuna ulaşması beklenmelidir. Normal bakım koşullarında ortalama verim 150-400 kg/da'dır.

HASAT SONRASI KAYIPLAR

Ürünlerin toplanması, harmanlama, kurutma, depolama, işlenme ve taşınması sırasında oluşan kayıplar %30’a ulaşabilmektedir.

Tohumların kolay ayrılması için bitkilerin belli bir süre tarla koşullarında kurumaya bırakılması gerekmektedir. Çiçek salkımları içe doğru ve eğimli olacak şekilde yığın haline getirilmeli tarlada 7-15 gün kalmalıdır.

HARMAN İŞLEMİ

Geleneksel yöntemde salkımlar elle sert bir yüzeye vurulur ve kalan tohumlar ovuşturularak ayrılır. Yarı mekanize teknolojide harman motorlu araçlar ya da patoslarla gerçekleştirilmektedir. Tam mekanize teknolojide bitkiler yeterince kuruduktan sonra hasat biçerdöverle yapılmaktadır. Olgunlaşma beklenirken ve hasat sırasında tane kaybı olabilir.

Tohumlara karışan toprağı, taşı, yaprak ve sap parçalarını, küçük ve kırılmış tohumları ayıklamak için doğal veya mekanik havalandırma kullanılır.

Yetersiz kurutma renk ve kokuda değişimlere neden olmakta ve ortamdaki zararlı böcekleri artırmaktadır.  Olgun kinoa tohumu nem alırsa 24 saat içinde çimlenir.

KABUK AYIRMA

Yeni hasat edilmiş kinoa tohumlarının etrafında acı bir tadı olan kabuk bulunur. Tohum kabuğunda olan suda çözünebilir sabunsu bileşikler (saponinler) ürünün işlenmesi ve tüketiminde bir sorun oluşturur. Saponin miktarı %0,03 ile %5 arasında değişmektedir. İnsan tüketimi için saponin içeren tohum kabuklarının alınması gerekmektedir.

Geleneksel teknolojide taşla sürterek veya elle ovuşturularak basit mekanik aşındırma yapılır.  Suda ıslatma, ısıl işleme tabi tutma veya tercihen bu yöntemler birlikte kullanılarak kabuklar ayrılmaktadır. Bunun için kinoa tohumları 30 dakika suda bekletilmekte veya 70 C derecede 20 dakika karıştırılarak saponinler temizlenmektedir.

(Devam edilecek)

1) https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/Lifletlerimiz/t-17.pdf 

2) https://iksadyayinevi.com/wp-content/uploads/2020/02/HER-YÖNÜYLE-KİNOA-ÖNEMİ-KULLANILMASI-VE-YETİŞTİRİCİLİĞİ.pdf