Kirli akıl oyunlarında yeni bir dönem başlamış olabilir!

Gerek küresel ve bölgesel, gerek ise ulusal düzeyde daha önce yapılmış hesapların tutmamasına bağlı olarak ciddi kırılmaların yaşandığı bir süreçten geçiyoruz. Değişen koşullar, az kaybeden veya durumunu koruyabilenin başarılı sayılabileceğine işaret ediyor. Gerçekçi olamayan ve deneysel maceralar ile göz boyamaya çalışanların, çok kaybedenler arasında olması olasılığı hızla yükseliyor!

Son iki ay genelinde yaşanan ve algıların farklılaşmasına neden olan koşullar, bir dönemi sonlandırırken daha farklı bir yenisinin devreye girmesini tetiklemiş olabilir. Hafızanızı zorlar veya biraz araştırma zahmetine girerseniz, 2020 yılı ve sonrasına ilişkin tahminler konusunda iki ay öncesi ile bugünkü öngörüler arasında çok büyük farklar olduğunu görebilirsiniz.

Artık para otoritelerinin yardımı ile geniş kesimlerin beklentilerini yönlendirmeye çalışmak pek bir işe yaramıyor! Zira iyimser senaryo destekli yapay piyasa eğilimleri, ekonomik beklentileri ve eğilimleri etkilemiyor; aktarım mekanizmaları geniş kitleleri uyuşturacak şekilde çalışamıyor. Başka bir deyişle, sürdürülebilir olmayan eğilimler ve geleneksel olmayan politikaların, uzatmalar ile çeyrek asrı bulmuş olan ömrü tamamlanma sürecine girmiş olabilir. Ağırlaştırdığı sorunlar ise siyasiler ile mutsuz çoğunluk arasındaki gerginlikleri farklı boyutlara taşıyabilir! Bu tür dönemler, büyük ve zorunlu değişimlerin habercisi olabilir!

2019 yılının son aylarına ilişkin iyimser tasarımlar, sorunların ağırlaşması pahasına günün kurtarılması döneminin birkaç yıl daha uzatılabileceği varsayımına dayalı senaryoların pazarlanması şeklinde idi! Ticaret savaşına ilişkin gerginlikler azaltılır ve para otoriteleri biraz gevşer ise 2020 yılının kazasız bir şekilde ve sorunların ağırlaşması pahasına atlatılabileceği öngörülmüştü! İhtiyaca uygun piyasa eğilimlerinin siparişi, bu tür güvenilmez varsayımlar üzerine oturtulmuştu. 2020 yılı Ocak ayında yaşanan öncü sarsıntılar, tüm hesapları bozdu ve koşulları değiştirdi; etkili ve yetkili kesimler arasındaki güven bunalımını derinleştirdi!

2020 yılı Ocak ayının ilk yarısına ABD ile İran arasında yaşanan gerginlik damga vurdu; gerginliğin bir an önce sonlanması ve daha önce yapılmış hesapların bozulmaması için çok özel çaba ve fedakarlıklar devreye alındı! Fakat afet kapsamında değerlendirilebilecek başka bir aksilik, etkili ve yetkili kesimleri panikletti; tehlikeli olabilecek yeni virüsü önce görmezden geldiler fakat durumun ciddiyetini kavrayınca verilen sözler unutuldu ve her biri kendi derdine yoğunlaşmak zorunda kaldı. 2020 yılsonuna ve sonrasına ilişkin tahminlerin önemli ölçüde değiştiği biliniyor, fakat ne oranda değiştiği konusundaki belirsizlikler konusunda kafalar çok karışık!

Küresel ekonomi muhtemelen yumuşak iniş yapma şanslarını fazlası ile tüketti! Tüm olanakları kullanma ve günü kurtarma pahasına durgunluktan çıkmaya çalışırken, sert bir iniş sonrasında hazırlıksız yakalanılan ağırlaşmış sorunlar ile boğuşmak zorunda kalınabilir! Değişen koşullar nedeniyle saha önce verilmiş sözlerin geçerli olamayabileceğini de hesaba katmak gerekir! Kendi insanlarını aldatma girişimleri ise güçlü bir şekilde geri tepebilir! Burada özetlemeye çalıştığımız yaklaşım değişiklikleri, geride bıraktığımız hafta içinde kısmen belirginleşti; böyle olmasını engellemeye yönelik girişimler yeterli olamadı.

Son iki ay içindeki sürprizler küresel ekonomiye ilişkin kırılganlık algısını daha önce görülmemiş seviyelere tırmandırdı. Muhtemelen durgunluk derinleşebilir, küresel ticaret hacmi ile birlikte küresel istihdam da daralabilir; oluşan kısır döngü ağırlaşmış sorunları yıkıcı hale getirebilir; sorunlu kredi hacmindeki tehlikeli yükseliş ve riskten kaçınma eğilimi, istikrarsızlıkların yükselişinde tetikleyici olabilir.

Ekonomik eğilimlerin yönlendirilmesini ve sorunların ağırlaşması pahasına günün kurtarılmasını olanaksızlaştırabilecek koşullar, jeopolitik gerginlik alanlarını da fazlası ile ısıtabilir! Bu nedenle siyasilerin geçmişi bir kenara bırakarak olabildiğince gerçekçi olmaları, içeride tehlikeli kutuplaşmalardan ve bulunduğumuz coğrafyada kitleleri birbirlerine düşürecek maceralardan kaçınmaları özel bir önem taşıyor olabilir! Umulan eğilimler ile tanışmak zorunda kalınanlar arasındaki fark hızla büyüyor ve hesap bozuyor!