Kırşehir’de Ahilik

Kırşehir, Ahilik kültürünün en önemli şehirlerinden biridir. “Ahilik teşkilatının kuruluş amacı esnafı korumak gibi görünse de ardındaki temel felsefe; çalışmayı, üretmeyi ve esnaflığı seven, yaptığı işi ahlaklı yapan, insanlara değer veren ve müşterisini ‘Veli nimet’ olarak gören bir anlayıştır. Bu yönleri ile ahilik sistemi, günümüz, çağdaş iş hayatına uygulanabilecek iş ahlakı yapısına sahiptir. Yerel esnaf bugün de ahililik değerlerine önem verir. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesinden Deniz Akgül’ün “Ahilik kültüründeki etik ilkelerin günümüz işletmelerine yansımaları: Kırşehir ili örneği” adlı araştırmasının konusu: 300 esnafın “Etik değerleri algılama, Kaliteye önem verme, Sosyal güvenlik ve yardımlaşma, Müşteriyi önemseme ve Rekabeti algılama boyutları” açısından incelenmesidir. Nüfus değişkenlerinin yanı sıra, işletme türü, şirkette çalışan sayısı ve esnaflık süresi de göz önüne alınarak veriler irdelenir. Sonuçlara göre esnaf ve sanatkârlar kendi iş yerlerinde sosyal sorumluluk ilkelerine uygun hareket edildiğini belirtir. Ancak, ahilik ilkelerinin temellerinden biri olan esnaf arkadaşa yardım ve müşteri yönlendirme konusunda kararsızdırlar. Bu kararsızlıklarına rağmen, yine de kalitesiz mal ve hizmetin müşteriye ulaşmasından utanırlar. Sonuçta yerli esnaf; ahilik sisteminin günümüzde, çağımızın kuralları ile güncellenerek uygulanması gerektiğini düşünmekte ve bu etik değerlerin, mevcut uluslararası etik değerler ile örtüştüğü fikrini taşımaktadırlar (2017:8-26, Ahilik Kültüründeki Etik İlkelerin Günümüz İşletmelerine Yansımaları: Kırşehir İli Örneği, Ahi Evran Ünv. https://dergipark.org.tr/en/pub/aeuiibfd/issue/33356/371200).

İş yeri sahibi olarak esnaf ve sanatkârların kendilerini değerlendirmelerinden, genel olarak işletmelere Ahilik ilkelerinin yansıdığı ve sosyal sorumlulukları açısından iyi durumda oldukları anlaşılmıştır. Buna karşın ahilik ahlakının en önemli öğelerinden olan mesleki dayanışma, yani arkadaşa yardım, onlarla rekabet ve müşterileri yönlendirme konusunda esnaflıkta yeni olanlar arasında bir kararsızlık varken, 11-20 yıllık esnaflar daha anlayışlıdır. Aşağıdaki araştırma ise Kırşehirli esnaf ve sanatkârların Ahilik mirası düzeyinin kendi müşterileri tarafından değerlendirilmesidir.

MÜŞTERİLERCE ESNAFIN AHİLİK DÜZEYİN ARAŞTIRMASI

Yeşil ve Aslanderen’in yayınlanmış bir yüksek lisans tezi olan “Esnaf ve Sanatkârların Ahilik Değerlerine Sahiplik Düzeylerinin Değerlendirilmesi” (Ahi Evran Ünv, Kırşehir Eğitim Fak. Dergisi 2016, Cilt 17, Sayı 1, Sayfa 383-400) oldukça ilginçtir: Tesadüfî seçilen ve Kırşehir merkezinde bulunan 807 (287 Kadın, 527 erkek) müşteri bu araştırmaya katılır. Onların yüzde 48.7’si 25 yaş altı, yüzde 33’ü 26-40 yaş, yüzde 12.4’ü 41-55 yaş, yüzde 2’sı 56 yaş üzerindedir. Eğitim olarak yüzde 6.9’u İlkokul, yüzde 18.2’si ortaokul, yüzde 38.9’u lise, yüzde 35.8’i üniversite mezunudur. Ankete katılan müşterilerin yüzde 14.9’u esnaf, yüzde 7.2’si sanatkar, yüzde 17.6’sı memur, yüzde 17’si işçi, yüzde 5.3’ü ev hanımı, yüzde 34.9’u öğrenci, yüzde 3.1’i işsizdir. Bu müşterilerin yüzde 13,4’ü baba mesleğini devam ettirirken, yüzde 80,9’u babalarından başka mesleklere sahiptir. Araştırmanın verileri “Kişisel Bilgi Formu” ve “Ahilik Değerleri Ölçeği” ile katılımcılardan doğrudan elde edilmiştir. Meslek, insan ilişkileri, mesleki gelişim ve eğitim ile mesleki zafiyet öğeleri Ahilik Değerleri Ölçeğini oluşturur.  Araştırma sonucuna göre esnaf ve sanatkârlar bu Ahilik değerlerine kısmen yani orta düzeyde sahiptir. Benzer bir çalışma Kilis’te küçük sanayi işletmeleri üzerinde yapılır (Sosyal, A. ve Tan, M. 2013:199).

İşletme sahibi ya da yöneticileri üzerinde yürütülen araştırma sonunda işletme sahiplerinin çalışanları, müşterileri ve komşu işletme sahipleri ile ilişkileri; genel görünümleri ve mesleki gelişme ve çevre konusundaki davranışları açısından, büyük ölçüde iyi oldukları belirlenmiş olup, pek az özellik konusunda yetersiz oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, esnaf ve sanatkârların; mesleki standartlara uygun davranma konusunda bir takım eksikliklerinin olduğu, hem müşterileriler, hem de komşuları ile ilişkilerinde yetersiz kaldıkları, hem kendilerini hem de yanında çalışanları mesleki alanda geliştirme yönüyle önemli düzeyde yetersiz oldukları görülür. Dolayısıyla bu üç araştırmanın sonucuna göre, günümüz esnaf ve sanatkârlarının Ahilik değerleri konusunda bir takım eksiklerinin olduğu kesinleşmiş ve bu eksiklerin giderilmesine dönük yurt çapında resmi girişimlerde bulunulması gereklidir.