A+
A-
Komşumuz Irak’ın tarımsal yapısı
Yayınlanma:
Bağlantıyı Kopyala
Irak Cumhuriyeti Türkiye'nin güney tarafında yer alan komşusudur. Yüz ölçümü 438.317 kilometre kare olup bunun 950 kilometre karesi'si su yüzeyleridir. Türkiye ile kara sınırı 367 kilometre olup, Basra Körfezi'nde sadece 58 kilometre sahili vardır. İran ve Türkiye sınırları dağlıktır. Irak'taki en yüksek yerin denizden yüksekliği 3611 metredir. Ortalama yükselti 312 metre olup çoğunlukla geniş ovalar vardır. İran sınırında sazlık ve bataklık alanlar bulunmaktadır. (The world factbook- iraq)
Irak'ın karasal alanının yarısından fazlası çöldür. Bitki örtüsü azaldığı için daimî çayır-mera arazisi erozyona uğramaktadır. Aşırı sömürme ve fena tarımsal uygulamalar nedeniyle ekilebilir araziler doğal verimliliğini kaybetmektedir. Kentleşme, sanayileşme ve ulaşım altyapısı için alternatif arazi kullanım şekilleri, yerleşik tarım arazilerinin kaybına yol açmaktadır (Jaradat, 2002, s.25).
Fırat nehri, Suriye'den sonra Irak topraklarına girmekte ve Şat-ül Arap'ta Dicle nehri ile birleşerek Basra Körfezi’ne dökülmektedir.
Nüfus, ülkenin kuzey, orta ve doğu kısımlarında ve Fırat ve Dicle nehirleri boyunca oluşmuş büyük kentlerde yoğunlaşmıştır. 2021 yılı itibariyle nüfus 39 650 145 kişi olarak tahmin edilmiştir. Nüfusun %57'si 24 yaş altındadır. 25-54 yaş arası kişiler nüfusun %36'sını oluşturmaktadır. 55 yaş ve üzerindekiler %7.5'tur. 2021 yılı tahmini olarak nüfus artış hızı %2.06'dır.
“Irak'ın nüfusu 1947'den 2001 yılına kadar %360 artarak 22.8 milyona ulaşmış olup bunun %25'i kırsal alandadır. Ortalama nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 47 kişidir. Ancak batıdaki çöl bölgesinde kilometre kare başına 5 kişi düşerken ülkenin merkezindeki Babil ilinde 170 kişiye kadar yükselmektedir. Nüfus yoğunluğunun 2025 yılında 97'ye yükselmesi beklenmektedir.” (Jaradat, 2002, s.21).
Yapılan bu tahmin son derece isabetli olup halen nüfus yoğunluğu 90 kişi/kilometre kare'dir, önümüzdeki 3-4 yılda 100 kişiye yaklaşacaktır. Nüfusun çoğunluğunun genç olması, nüfus artışının uzunca bir süre devam edeceği anlamına gelmektedir.
Nüfusun %71.4'ü kentlerde yaşamakta olup, yıllık kentlileşme hızı %2.91'dir. Irak'ın başkenti Bağdat'ın nüfusu 7.5 milyondan fazla olup Musul 1.7 milyon Basra 1.4 milyondur. Kerkük ve Necef'in nüfusları da 1 milyona yakındır.
EKONOMİ
“Irak petrol zengini olan, alt-orta gelirli bir ülkedir. Geçen son beş yılda ekonomik gelişme ortalama 7.1 olmuştur, Arap dünyasının bir bütün olarak ortalaması %4.5'tur. Ancak eğitim ve sağlıkla ilgili bazı göstergeler bakımından Arap ülkeleri ortalamasının altındadır. Ancak çatışma, yönetim zafiyeti ve petrol kaynağına aşırı bağımlılık Irak'ın toplumsal ve ekonomik kalkınmasını güçleştirmektedir. Kişi başına ortalama gelir, Arap dünyası ortalamasının üçte bir kadardır ve 2012 yılında Iraklıların %19.8'i resmi yoksulluk sınırının altında kalan yoksul olarak sınıflandırılmıştır” (Al-Haboby ve diğ. 2014 s.1).
Devlet gelirlerinin %85'i ve döviz gelirlerinin %80'i petrolden elde edilmektedir. Petrol arıtma, boru hatları ve ihracat altyapısı önemli ölçüde iyileştirilmelidir. 2020'de tahmini GSYİH 372.27 milyar dolardır. Kişi başına milli gelir 9300 dolar olup 2018'de 10300, 2019'da 10600 dolardı.
2017 yılı itibariyle GSYİH'nın %3.3'ü tarımdan, %51'i sanayiden ve %45.8'i hizmet kesiminden elde edilmiştir.
Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, hurma, domates, pirinç, mısır, üzüm, patates ve karpuzdur.
“1977'den başlayan on yılda, Irak tahıl bakımından kendine yeterliydi ve tarımsal dışalımlar toplam dışsatımların %22'sinden ibaretti. Ancak son on yıllarda Irak net gıda ihracatçısı olmaktan çıkıp net ithalatçıya dönüşmüştür. Bu dönüşüm nüfus artışı, yaşam standardının yükselmesi, artan sanayileşme, tarım çalışanlarının kent merkezlerine göç etmesi ve güneydeki akaçlaması (drenajı) kötü olan alanlarda toprak verimliliğinin azalması gibi çeşitli etmenlerden ileri gelmiştir.” (Jaradat 2002, s.8).
TAHIL ÜRETİMİ
2014'te 7 milyon ton olan toplam tahıl üretimi, 2015 yılında ekiliş alanında meydana gelen yarıya yakın azalma nedeniyle 3.47 milyon tona düşmüştür. 2016'da 4 milyon ton, 2017'de 3.73 milyon ton tahıl üretilmiştir. 2018 yılında 2,6 milyon tona gerilemiş, sonra ekiliş alanında meydana gelen artışa paralel olarak 2020 yılında 8.89 milyon tona yükselmiştir. Tahıl veriminde bir yükselme eğilimi vardır. Tahıl ekiliş alanı 1993 yılında zirve yapmış ve 4.5 milyon hektar olmuştur (FAOSTAT). Halkın temel besini olan tahıl üretimindeki bu şiddetli dalgalanmalar gıda güvenliği açısından tehlikelidir. Ortalama gelir yüksek gözükse bile, gelir dağılımındaki adaletsizlik halkın temel gıdalara erişimini güçleştiren bir etmendir.
BESİN ÜRETİM DEĞERİ
Kişi başına besin üretim değeri fazla değişkenlik göstermektedir. 2004-2006 döneminde 12500 dolar olan kişi başına besin üretim değeri 2008-2010 döneminde 3300-3800 dolar seviyesine inmiştir. Daha sonra aşamalı olarak yükselmiş ve 2015'te sert bir düşüşle 7 bin dolara inmiştir. 2017 yılı itibariyle 15700 dolara çıkmıştır.
BESİN MADDELERİ DIŞALIMI
Besin maddeleri dışalım değerinin, dışsatıma oranı 2000-2002 yılları arasında %14 iken 2012'lerde %8'e düşmüştür. 2015-2017'de %15'e çıkmış 2017-2019'da %12'ye inmiştir.
Dünyanın önemli petrol üreticilerinden biri olan Irak, petrol sayesinde besin dışalımı yapmayı başarabilmektedir.
YETERSİZ BESLENME
Irak'ta yetersiz beslenen insan sayısı 2007-2009 yıllarında nüfusun %24,9'una karşılık gelen 7,1 milyondan 2010-2012 yıllarında nüfusu %36,7'sine karşılık gelen 11,3 milyona yükselmiştir. 2018-2020 yıllarında nüfusun %37,5'ini oluşturan 14,7 milyon kişi yetersiz beslenmektedir.
(DEVAM EDECEK)
A. A. Jaradat, Agriculture in Iraq: Resources, Potentials, Constraints, and Research Needs and Priorities, NCSC Research Lab, ARS-USDA 803 Iowa Avenue, Morris, MN 56267 Submitted to: Department of State – Middle East Working Group on Agriculture October 5-6, 2002 Washington, D. C., USA
Azhr Al-Haboby ve diğ. (2014), Agriculture for Development in Iraq?, IFPRI Development Strategy and Governance Division Discussion Paper 01349, May 2014 .
