Korona salgını dünya ekonomisini ve bizi yıkıma götürüyor

Çin’de başlayıp özellikle Avrupa olmak üzere tüm dünyaya yayılan korona virüsü dünya ekonomisini felakete sürüklüyor. Nasıl mı?

Sayalım:

1- Dünya ticareti oldukça daralıyor. Ülkeler içine kapanıyor.

2- Dünya turizmi en çok darbeyi yiyecek sektör. 50 milyon kişi işsiz kalabilir. Havacılıkta 100 milyar doların üzerinde bir zarar doğacağı tahmin ediliyor.

3- Borsalar panik satışlar nedeniyle çöküyor.

4- Bunlar yetmezmiş gibi brent petrolün varil fiyatı 30 doların altına düştü.

DÜNYA ÜLKELERİNİN ÖNLEMLERİ

Tüm ülke merkez bankaları piyasalara likidite akıtmak, yani paraya boğmak için finansal tedbirlere başvurmaya başladı. En önemlilerini belirtelim:

1- ABD Merkez Bankası FED, faizi sıfıra yaklaştırdı. Faiz oranı yüzde 0-0.25 oldu.

2- FED, varlık alımlarına giderek piyasalara 700 milyar dolar likidite sağlayacak.

3- Merkez bankaları dolar swap’ları yapmaya devam ederek dolar likiditesini artırmaya çalışacaklar

Gördüğünüz gibi en önemli tedbirler piyasalara likidite vermek. Yani finansal önlemler ağırlıkta.

TÜRKİYE AÇISINDAN SORUNUN BOYUTU

Türkiye korona belasından en fazla etkilenecek ülkelerin arasında. Neden mi? Söyleyelim:

1- Virüs başta gıda ve temizlik maddeleri olmak üzere birçok maddenin fiyatlarını artırdı. Stoklar eridi. Bizim insanımız bolluğa alışkın olup fazla sıkıntıya gelemez.

2- İran-Irak sınırının kapalı olması yaklaşık 17 milyar dolarlık bir zarar demek.

3- Havayolu taşımacılığı-turizm-otelcilik sektörü ciddi sıkıntılara girmek üzere. Büyük zararlar yazacaklar.

4- Kapanan yüzbinlerce işyerleri büyük kayıplara uğrayacak ve iflas etme noktasına gelebileceklerdir.

5- İşletmeler nakit akışlarını yönetemezlerse ciddi bunalıma girerler. Çünkü işletmelerin çoğunda borçluluk oranı oldukça yüksek.

6- Sektörlerin zincir etkisi ile birbirini etkilemesi sonucu devasa bir reel sektör krizi görebiliriz.

7- Panik altında çoğu şey yanlış yapılabilir ve bu da telafisi zor sonuçlar yaratabilir.

Durum gerçekten vahim ve sorun oldukça büyük ve kaygı verici. Bunun için ciddi önlemler alınması gerekiyor.

SEKTÖRLER VE BİREYLERİN TALEPLERİ

Sektör temsilcileri, işletme sahipleri, tüketiciler, esnaflar, çiftçiler, çalışanlar yani koronadan büyük zarar göreceklerin devletten beklentilerini ve taleplerini temel başlıklar halinde şöyle belirtebiliriz:

1- İhracatçılar için Eximbank sigorta hizmetinin devreye girmesi

2- Dahilde işleme belgesi kapsamında ithal edilen hammadde, yardımcı madde ve yarı mamullerin işlenip ihracatındaki taahhüt sürelerinin uzatılması.

3- Merkez Bankası kaynaklı reeskont kredileri (Eximbank dahil) ve diğer Eximbank kredilerine ilişkin ödemelerin en az üç ay ertelenmesi.

4- Gümrük ve lojistik alanlarda yaşanan zorlukların giderilmesi.

5- Girdi ithalatında yaşanan zorlukların giderilmesi.

6- Devlet desteklerinde dış ve iç talep daralması yaşanan sektörlere öncelik verilmesi.

7- Özellikle turizm sektöründe önceden verilen çek ödemelerinde yaşanacak sorunların çözülmesi. Çek ödemelerinde erteleme olanağının getirilmesi.

8- Temizlik malzemelerinde KDV oranın geçici olarak düşürülmesi.

9-Kredi Garanti Fonu destekli yeni kredi paketinin açılması. Kredi borçlarını ödemede zorlanan işletmelere can suyu kredisi verilmesi.

10- Daha önce yapılan kredi yapılandırmaların güncel faiz oranı ile revize edilmesi.

11- Sicil affı getirilmesi.

12- İşçi çıkartmalarının önlenmesi için işsizlik fonunun devreye girmesi.

13- Kısa çalışma ödeneği getirilmesi.

14- Mücbir sebep devamınca işsizlik fonuna işverenlerin yaptığı yüzde 2 katkının kaldırılması.

15- Çalışanlara izin kolaylıklarının sağlanması.

16- Ücretsiz izne çıkartılanların ücretlerinin işsizlik fonundan karşılanması.

17- İşsizlik maaş ödeme sürelerinin uzatılması.

18- İşsizlik Fonu kaynaklarının KGF ve işletmelere kullandırılmaması.

19- Konaklama Vergisi ile Turizm Tanıtma Fonu Kesintisinin kaldırılması.

20- Yol, köprü,tünel,havaalanı,şehir hastaneleri için yapılacak garanti ödemelerin en az 1 yıl ertelenmesi.

21- İller Bankasından belediyelere aktarılan gelirlerden kesinti yapılmaması.

22- Vergi-Sigorta prim ödemelerinin ertelenmesi.

Bu saydıklarımız, belli başlı olanlar. Ancak taleplerin temel niteliği gördüğünüz gibi kaynak-likidite sağlanması.

TÜRKİYE’DE BUGÜNE KADAR ALINAN ÖNLEMLER

Türkiye’de ilk önlemleri alan Merkez Bankası oldu. Çünkü piyasanın likiditeye ihtiyacı var.

Politika faizlerini yüzde 9.75’e indirdi. Bu faiz indirimi ile işletmelerin kredi almalarının kolaylaşması amaçlanıyor.

MB başka hangi tedbirleri aldı?

Sayalım:

1- Bankaların Türk lirası ve döviz yönetiminde esneklik sağlanacak.

2- Bankalara ek likidite olanakları sağlanacak ki bankaların reel sektöre kredi akışı devam etsin.

3- Reeskont kredi düzenlemeleriyle ihracatçılara nakit akışında destek verilecek.

4- Reel kredi büyüme koşullarını sağlayan bankalar için yabancı para zorunlu karşılık oranı beş puan indirilecek. Bununla bankaların kredi verme olanaklarının artırılması amaçlanıyor. Bu önlemlerle bankalara 5.1 milyar dolar karşılığı döviz ve altın cinsi likidite verilmesi sağlanacak.

5- 91 gün vadeye kadar repo ihalelerinde politika faizi (yüzde 9.75) 1.50 puan altında likidite sağlanacak.

Bunun yanında Maliye, mart ayında verilmesi ve ödenmesi gereken tüm vergilerin süresini nisan ayı sonuna kadar erteledi.

Akaryakıtta indirime gidildi. Ancak akaryakıtta indirimin yapılmasını yanlış bulanlar da var. İndirim yapılmazsa idi bütçeye 16 milyar TL bir kaynak girişi olacaktı.

CUMHURBAŞKAN’ININ AÇIKLADIĞI PAKET

Cumhurbaşkanı 18 Mart Çarşamba günü kovid-19 salgınına karşı alınacak önlemleri bir paket halinde açıkladı.

Bu önlemleri kaynak-likidite yaratma, vergi-sigorta yükümlüklerinde erteleme, istihdam-sosyal önlemler başlıklarına ayırabiliriz.

VERGİ TEDBİRLERİ

1- Perakende, AVM, demir-çelik, otomotiv, lojistik-ulaşım, sinema-tiyatro, konaklama, yiyecek-içecek, tekstil-konfeksiyon ve etkinlik-organizayon sektörleri için Muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin nisan, mayıs ve haziran ödemeleri 6’şar ay erteleniyor.

2- Konaklama vergisini kasım ayına kadar uygulamayacak.

3- Otel kiralamalarına ilişkin hazineye ödenmesi gereken irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemelerini nisan, mayıs ve haziran ayları için altı ay süreyle ertelenecek.

4- İç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranı yüzde 18’den yüzde bire iniyor.

5- Stopaj gibi kaynağında yapılan kesintilerin ödemelerini içeren muhtasar beyannamelerin sürelerini üç ay erteleniyor.

İSTİHDAM VE SOSYAL TEDBİRLER

1- Asgari ücret desteği devam edecek.

2- Mevzuatımızdaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesi temin edilecek.

3- Kısa Çalışma Ödeneğini devreye alınacak, bundan faydalanmak için gereken süreçler kolaylaştırılacak ve hızlandırılacak. Böylece faaliyetine ara veren işyerlerindeki işçilere geçici bir gelir desteği verirken, işverenlerin de maliyetini azaltma olanağı sağlanmış olacak.

4- En düşük emekli maaşı bin 500 liraya yükseltiliyor.

5- Emeklilerin bayram ikramiyesi nisan ayı başında ödenecek. Yine emeklilerin maaş promosyon ödemelerinin de, şubelere gitmelerine gerek kalmaksızın, doğrudan hesaplarına yatırılması sağlanacak.

6- Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın belirlediği kriterlere göre ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak ayrılacak.

7- İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla iki aylık telafi çalışma süresi dört aya çıkartılıyor.

8- Tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlıları için, sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programı devreye alınıyor.

FİNANSAL TEDBİRLER

1- Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçlarının, nisan, mayıs ve haziran anapara ve faiz ödemeleri üç ay süreyle ve faizsiz olarak ertelenecek.

2- Kredi Garanti Fonu limitini 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkartılacak, kredilerde önceliği gelişmelerden olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalar ile KOBİ’lere verilecek.

3- Bireylere uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketleri devreye alınmasını teşvik edilecek.

4- 500 bin liranın altındaki konutlarda kredilendirilebilir miktarını yüzde 80’den yüzde 90’a çıkartılacak, asgari peşinat yüzde 10’a düşürülecek.

5- Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle nisan, mayıs ve haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülmesi sağlanacak.

TİCARİ TEDBİRLER

Küresel tedarik zincirlerindeki aksama ihtimaline karşı hem üretimde, hem de perakende de belirlenecek önceliklere göre alternatif kanallar geliştirilecek.

DEĞERLENDİRME YAPARSAK

Virüsün açtığı vahim tabloya karşı alınan ve alınacak önlemler yeterli mi? Beklentileri karşılar mı? Daha köklü önlemler nelerdir?

Bizce sorun çok büyük. Bu devasa sorunun borç ertelemeler ve likidite sağlamalarla çözümü zor gözüküyor. Devlet desteklerinin hepsi bütçeye yük getireceği gibi kaynaklar nereden sağlanacak sorunusun cevabının verilmesini de zorlaştırıyor.

Pazar günü bu önlemlerin neleri çözebileceği hususunu analiz edeceğiz.