Kur Korumalı Mevduatta başarılı geçen yıl

KKM (Kur Korumalı Mevduat) uygulaması 20 Aralık 2021 tarihinde yapılan açıklama sonrasında yürürlüğe girmişti. Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamayı yaptığı günden bugüne kadar KKM ile ilgili yapılan tartışmalar ve kara propaganda azalarak da olsa devam etti. Geçen ay içinde KKM uygulamasının 2023 yılında devam edeceği kararı açıklandı. KKM esasen dolarizasyonu kırmak, liralaşmayı güçlendirmek ve Türk lirasına istikrar getirmeyi hedeflemişti. KKM’nin bir yıllık bilançosuna baktığımızda beklenenin üstünde başarı elde edildiğini görüyoruz.

KKM’YE BÜYÜK TALEP

KKM’nin performansını daha iyi anlamak için uygulanmaya başladığı 20 Aralık 2021 tarihinden bugüne kadar geçen bir yıllık verilere göz atalım. BDDK’nin (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu) her hafta yayınladığı ‘Haftalık Bankacılık Sektörü Verileri’ tablosunun 23 Aralık 2022 tarihindeki verilerine baktığımızda KKM’de tutulan mevduatın 78.6 milyar dolar olduğunu görüyoruz. KKM’ler Kasım 2022’de 79.84 milyar dolar ile tepe noktasına ulaşmıştı. Özellikle BİST 100’ün gösterdiği üstün performans, halka arzlar ve diğer alternatif yatırım araçlarından ötürü bazı yatırımcıların KKM’den çıktığı görüldü. Ancak KKM’ye bir yıl içinde gösterilen büyük talep TL’nin istikrarı açısından olumlu bir gelişme oldu.

DÖVİZ HESAPLARINDA ÖNEMLİ DÜŞÜŞ VAR

‘Haftalık Bankacılık Sektörü Verileri’ tablosu son bir yılda yaşanan çarpıcı gelişmeyi gösteriyor. 23 Aralık 2022 (51. hafta) verilerine göre toplam mevduat tutarı 472.1 milyar dolardır. Toplam mevduatın yüzde 52,42’si yani 250.7 milyar dolar TL mevduat olarak tutuluyor. Yüzde 47.58’i yani 221.47 milyar dolar ise döviz mevduatıdır. KKM’nin başladığı 24 Aralık 2021 tarihinde toplam mevduat 420.84 milyar dolardı. Mevduatın dağılımı şöyleydi; yüzde 37.93’ü (159.62 milyar dolar) TL mevduat, yüzde 62.03’ü (261.22 milyar dolar) ise yabancı mevduattı. Görüldüğü gibi yabancı para mevduatın toplam mevduat içindeki payı yüzde 62.03’ten yüzde 47.58’e gerilemiş bulunuyor. Sonuç olarak bir yılda yabancı mevduatta yüzde 14.45 oranında çözülme olmuş. Bu veri bize mevduatta dolarizasyonun kalıcı olarak kırılmasında önemli bir yol alındığını gösteriyor. TCMB yılın son haftasında açıkladığı ‘2023 Yılı Para Politikası ve Liralaşma Stratejisi’ hedeflerinde TL mevduat oranının yüzde 60’a çıkarılması hedefini koydu. Bu hedef gerçekçidir ve muhtemelen yılın ilk yarısında çoktan ulaşılmış olacaktır.

TL İSTİKRAR KAZANDI

KKM uygulamasının başladığı 20 Aralık 2021’den sonra ilk iki hafta döviz TL kurları tarihinin en büyük dalgalanmalardan birisini yaşadı. Bunun iki temel nedeni vardı; birincisi 2021’in son 4 ayı boyunca başta dolar/TL olmak üzere dövizin hem yurt içinde hem de yurt dışında manipüle edilmesi, ikinci nedeni ise KKM’nin etkisinin ne olacağının tam olarak kestirilememesiydi. 2022 yılının başından itibaren döviz TL karşısında adım adım değer kazanmaya başladı. İlk 5 ay TL’de volatilite 2021 sonuna göre çok daha az olsa da yüksek seyretti. Türk Lirası Haziran ayından başlayarak 6 ay boyunca uzun bir süreden beri görmediğimiz bir istikrara kavuştu. KKM’nin kurda dalgalanmayı azaltma hedefi büyük ölçüde gerçekleşmiş oldu. 2023 yılında Türk lirası düşük bir volatilite ile seyrini devam ettirecektir. Seçim döneminin hemen öncesi ve sonrasında kısa süreli bir dalgalanma olma ihtimali vardır fakat bu genel istikrarlı eğilimi değiştirmeyecektir.

KKM’NİN MALİYETİ

KKM hakkında en çok yapılan eleştirilerden birisi Hazine’ye getirdiği yüktür. Bu konuda muhalefet ile mandacı ekonomistler sık sık manipülasyon yapıyor. Oysa veriler sanıldığının ve iddia edildiğinin aksine Hazine’ye yüksek bir mali yükün gelmediğini gösteriyor. Hazine’nin yükü dövizin TL karşısında yıl içindeki seyrine göre değişim gösterdi. En yüksek tutarda ödemeler 2022’nin Haziran ve Temmuz aylarında sırasıyla 16.1 milyar TL ve 23.4 milyar TL olarak gerçekleşti. Ağustos ayında 15 milyar TL, Eylülde 9.3 milyar TL, Ekimde 6.7 milyar TL ödendi; Kasım ayı ise ödeme yapılmadan tamamlandı. Bugüne kadar toplam 91.6 milyar TL (Aralık ayı hariç) ödeme yapıldı. Yani toplam 5 milyar dolar civarında bir maliyet söz konusudur. Peki, eğer KKM uygulanmasaydı artan oranda dolarizasyon, buna bağlı olarak kurun ve enflasyonun daha da yükselmesinin maliyeti ne olurdu? Ve tabii ki bundan kaynaklanan dış borç talebinin getireceği ek faiz maliyeti? Kesin bir tutar belirlemek zor olmakla birlikte bunun 5 milyar dolarlık KKM maliyetinin kat kat üstünde olacağı kesindir. Tüm bu ödemeler yapılırken TCMB’nin rezervlerinde iddiaların aksine gerileme olmadı; rezervler yıl boyunca ortalama 110 milyar dolar seviyesinde kaldı. TCMB rezervleri 2022 sonu itibarıyla 130 milyar dolara yaklaştı. Liralaşmanın orta ve uzun vadede sağlayacağı faydalar saymakla bitmez. KKM, yüksek ithalattan kaynaklanan döviz talebini dengeleyici bir unsur olmuştur. Dışa bağımlı bir ekonomi isteyen sıcak paracıların ve ekonomiyi IMF’nin çizdiği sınırlar içinde algılayanların KKM’yi karalamaları tesadüf değildir.

MENKUL DEĞERLERDE LİRALAŞMA YAVAŞ GİDİYOR

Tasarruflarda dövizin azaltılması konusunda geçen ay içinde TCMB’nin bankalara getirdiği ek komisyon düzenlemesi Liralaşmayı destekleyen diğer bir olumlu adımdır. Söz konusu uygulama hem mevduatlarda hem de menkul değerlerde liralaşmayı artıracaktır. Zira bankalarda tutulan döviz bazlı tahvil ve diğer menkul kıymetlerin oranı yüzde 42,55 seviyesinde bulunuyor. Bu oran geçen yıl yüzde 48.38 seviyesindeydi.

MİLLİ PARALARIN KULLANIMI ÇOK DÜŞÜK

Kasım 2022’ye kadar yapılan ithalatta ABD dolarının kullanılma oranı yüzde 78.73 oldu. Sadece bu veri bile bize döviz talebinin neden yüksek seyrettiğini ve TL’nin neden daha da güçlenmediğini gösteriyor.

Kaynakça;

https://www.bddk.org.tr/BultenHaftalik/

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Kasim-2022-45546&dil=1