Kuraklık tehdidi

Yazıya, açık sözlü Amerikalı bir bilim insanının eserinden alıntı ile başlayalım: “Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), 2009 yılında 1 milyardan fazla insanın yetersiz beslendiğini tahmin etmekte olup bu rakam 15 yıl önceki 800 milyon olan aç sayısına göre dramatik bir artıştır.” (Bkz 1. s.xıı)

“Besin fiyatları 2009’da düştü, 2010 ve 2011’de tekrar yükseldi. FAO’nun besin fiyatları indeksi 2011 yılının şubat, mart ve nisan aylarında önceki yirmi yıllık seviyenin üstüne çıktı. Besin fiyatlarındaki bu artışlar kısmen buğday ve pirinçteki maliyet artışlarının bir sonucuydu. 2011’in ilk üç ayında protestolar Orta Doğu’yu sarstı ve yaz boyunca devam etti. “Arap Baharı” ocakta Cezayir’deki besin ayaklanmaları ile başladı, kısa bir süre sonra bunu Tunus’taki protestolar izledi ki burada artan besin fiyatları önemli bir rol oynadı. İlaveten ABD’nin başlıca ithalatçıları olan Mısır ve Yemen’de önemli politik ayaklanmalar ve değişimler meydana gelmiştir.” (Bkz.1. s.xıı- xııı)

Bu hafta izlediğim bir bilimsel toplantıda FAO Türkiye Temsilci Yardımcısı tarafından dünyada açlık çeken insan sayısını 2024 yılı itibarıyla 757 milyon kişi olduğu belirtilmiştir. Yani yoksullar cephesinde değişen bir şey yok.

DOĞAN YAŞAR HOCA

“Dünyanın bir numaralı iş kolu tarımdır ve hep öyle kalacaktır.”

“Dünyanın en önemli doğal kaynağı sudur.”

“Ekonomik kriz varsa kuraklık var demektir.”

“Dünyada ilk baraj 6 bin yıl önce Jawa adasında yapılmıştır.”

“Anadolu’da ilk baraj 3 bin 250 yıl önce Hititler tarafından yapılmıştır.”

“Dünyada savaşların ve göçlerin ana nedeni soğuma sonucu oluşan kuraklıktır.”

“Gılgamış Destanı’ndan yani dünyada tarihin yazılmaya başlandığı 4 bin 700 yıldan bugüne kadar yapılan 15 bin savaşın/ göçün/ çatışmanın ana nedeni soğuma, yani kuraklıktır.”

“Dünyadaki tüm savaşların ve ekonomik krizlerin ana nedeni kuraklıktır. Kuraklık su ve gıda kıtlığına yol açar.” demektedir.

SOMUT ÖRNEK

“2021 yılının Ocak ayında bir ton kömür 60 dolar, bir varil petrol 25 dolar, doğal gazın tonu 120 dolardı. Dünya gıda indeksi 2014-2016 yılları ortalamasının yüzde 70’i düzeyinde idi.

Kış ayları olan ocak, şubat ve mart ayları soğuk ve kurak geçmiştir. Parası olan Avrupa ülkeleri bu ürünleri kapışmaya başlamıştır.

2021 yılı nisan ayından sonra; kömür 400 dolara, petrol 100 dolara, doğalgaz 1400 dolara çıkmıştır.

Dünya gıda indeksi yüzde 200 seviyesine ulaşarak tüm zamanların rekorunu kırmıştır.

Türkiye’de bir önceki yılda 370 bin ton olan balık avı yüzde 32 azalarak 250 bin tona düştü.

Barajların boşalması nedeni ile, 2021 yılında 55 milyar dolar olan enerji ithalatımız 2022’de 97 milyar dolara çıkmıştır.”

SOĞUK HAVA KURAKLIĞA YOL AÇAR

İklim verilerinin dönem ortalamasından sapma durumu anomali olarak tanımlanmakta ve sıcaklık ölçü birimi olarak santigrat derecesinin (C0) yüzde biri kullanılmaktadır. Yirminci yüzyılı kapsayan zaman diliminde sıcaklık ortalamasının altında ve üstünde olan sapmalarla, metrekareye düşen günlük yağışlar arasında çok yakın bir ilişki ve paralellik vardır. Sıcaklık azalınca yağışlar da azalmakta, sıcaklık ortalamanın üzerine çıktıkça yağışlar artmaktadır. Yüzyıl boyunca dünya sıcaklık ortalaması yarım derece artmış, buna paralel olarak yağışlar da günde 11 milimetre artmıştır.

Aynı şaşırtıcı paralellik İzmir sıcaklık ortalaması ile yağışlar arasında da görülmektedir.

Sıcaklık ile ağaç başına zeytin verimi ve avlanan hamsi miktarı arasında da paralellik olduğu görülmektedir.

SONUÇ

“Müsilajdan depremlere, yangından sellere kadar her şeyin sorumlusu saydığımız küresel ısınma aslında bolluk ve bereket demektir.” Korkulacak olan ısınma değil, kuraklığa yol açan soğumadır. Yaklaşık 10 yıllık dönemler halinde sıcak ve serin dönemler birbirini izlemektedir. 1950, 1960, 1970, 1980, 2002, 2008, 2011, 2021 tarihleri Türkiye’de köklü değişimlerin olduğu zamanlardır. Bunların çoğu soğuma ve kıtlık dönemleriyle çakışmaktadır. 2030’lu yıllar soğuma dönemidir, önlem almazsak gıda krizi ve pahalılık kapımızı çalmaya devam edecektir.

Çalışmalarından yararlandığım değerli yazarlara çok teşekkür ederim.

1) Bill Winders,The Politics Of Food Supply: U.S. Agricultural Policy in the World Economy, Yale University Pres New Haven & London Paperback, 2012.

2) Doğan Yaşar, Su ve Tarım, Dünya Su Günü dolayısıyla yapılan 21 Mart 2025 tarihli sunu.