Modüler ve mikro nükleer reaktör atılımı Türkiye’nin önünü açacak

Türkiye'nin modüler ve mikro nükleer reaktör teknolojilerine yönelik adımları hem ulusal enerji güvenliği hem bölgesel enerji işbirlikleri açısından stratejik bir öneme sahiptir. Bu teknolojiler, 1 Ocak 2023 tarihinde Ulusal Kanal'da yayınlanan "Biz Yaparız" programında gündeme taşınmış ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 26 Mart 2025'teki açıklamasıyla resmiyet kazanmıştır. Bu teknolojiler, Doğu Akdeniz'de KKTC'nin enerji üssü haline getirilmesi planıyla uyumludur. Aydınlık gazetesinin 15 Ekim 2023 tarihli "Doğu Akdeniz'in Teknoloji Üssü KKTC" başlıklı yazısında da vurgulandığı gibi, bu girişim Türkiye'nin nükleer enerji alanındaki teknolojik bağımsızlık hedefini ve KKTC gibi stratejik ortaklarla enerji arz güvenliğini artırma vizyonunu yansıtmaktadır. Türkiye, nükleer enerjide klasik büyük ölçekli reaktörlerin (Akkuyu NGS, Sinop projesi gibi) yanı sıra, modüler reaktörlere yönelerek esnek, düşük maliyetli ve daha güvenli sistemler geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu teknoloji, özellikle enerji altyapısı sınırlı bölgelerde (KKTC gibi) kullanım için idealdir. Ayrıca bu sistemler, Türkiye'nin nükleer teknoloji ihracatı potansiyelini artırarak küresel pazarda söz sahibi olmasını sağlayabilir. Hatta, KKTC'de konuşlandırılacak bir nükleer tesis, bölgedeki Türk varlığını güçlendiren sembolik bir adım olacaktır.

MODÜLER NÜKLEER REAKTÖRLER VE MİKROREAKTÖRLER

Modüler ve mikro nükleer reaktörler, geleneksel büyük ölçekli nükleer santrallere kıyasla daha esnek, ölçeklenebilir ve düşük maliyetli enerji çözümleri sunan yeni nesil teknolojilerdir. Modüler Nükleer Reaktörler (SMR - Small Modular Reactor); genellikle 300 MWe'den daha az güç üretmektedir. Fabrikada üretilip sahada monte edilebilir, taşınabilir ve parçalar halinde birleştirilebilir. Elektrik şebekesine entegrasyonu kolaydır ve yenilenebilir enerjilerle uyumlu çalışabilir. Pasif güvenlik sistemleri sayesinde kaza riski düşüktür (örneğin, yerçekimiyle çalışan soğutma sistemleri). Geleneksel reaktörlere göre daha düşük sermaye maliyeti ve kısa inşaat süresi sunmaktadır. Bu tür reaktörlere; Rosatom (Rusya), HTR-PM (Çin), NuScale Power (ABD), Rolls-Royce SMR (İngiltere) örnek oluşturur.

Mikroreaktörler (Mikroreactor); MWe altında güce sahiptir, taşınabilir ve uzak bölgelerde kullanıma uygundur. Kamyon veya gemiyle nakledilebilir. Askeri üsler, afet bölgeleri, madencilik operasyonları veya kırsal elektrik ihtiyacı için idealdir. Az insan müdahalesiyle uzun süre çalışabilir. Yüksek zenginleştirilmiş uranyum veya toryum kullanabilmektedir. Bu tür reaktörlere örnek olarak; NIMFR (Çin), Oklo Aurora (ABD), Elysium Industries (ABD), Toshiba 4S (Japonya) sayılabilir.

NERELERDE KULLANILABİLİR?

Türkiye, enerji çeşitliliğini artırmada ve karbonsuz enerjiye geçişte modüler ve mikroreaktörleri değerlendirmektedir. Şu anda öncelik büyük ölçekli nükleer santraller (Akkuyu, Sinop, İğneada) üzerinde olsa da modüler ve mikroreaktörler geleceğin yükselen teknolojileridir. Bu sistemlerin en önemli avantajlarından biri, büyük santrallere göre daha az sermaye gerektirmesidir. Ayrıca 3-5 yılda sistem kullanıma hazır hale gelmekte ve ihtiyaca göre kapasite artırımı sağlanabilmektedir. Uygulanabilir senaryolar arasında; sanayi bölgeleri (İskenderun veya Kocaeli'ndeki enerji yoğun sanayi tesisleri), ısıl uygulamalar (petrokimya ve çelik üretimi gibi yüksek ısı gerektiren sektörler), uzak bölgeler ve askeri üsler (KKTC, Doğu Anadolu veya sınır karakolları), savunma sanayii (taşınabilir nükleer güç kaynakları), yenilenebilir enerji entegrasyonu (rüzgâr ve güneş enerjisinin kesintili olduğu durumlarda dengeli enerji arzı) ve afetle mücadele (deprem bölgelerinde geçici enerji kaynağı olarak mikro reaktörler) yer almaktadır. Savunma sanayii iş birliğiyle ASELSAN ve TÜBİTAK liderliğinde askeri amaçlı mikroreaktör geliştirebiliriz (5-10 MWe'lik taşınabilir sistemler). Uluslararası iş birlikleriyle zaman ve maliyet kaygıları yaşamadan Çin'den HTR-PM veya Rusya'dan RITM-200 gibi teknolojilerin transferlerini sağlayabiliriz. AR-GE kapsamında İTÜ Nükleer Araştırmalar Anabilim Dalı veya TAEK bünyesinde modüler nükleer reaktör tasarım çalışmalarına başlayabilir ve Toryum yakıtlı reaktörler için araştırmalar yapabiliriz. Daha önceki yazılarımızda belirttiğimiz üzere, Türkiye’nin toryum rezervi üstünlüğü gözden kaçırılmamalıdır. Bunlarla birlikte modüler nükleer reaktör ve mikroreaktör için lisanslama süreçleri de hızlıca başlamalıdır.

Sonuç olarak; Türkiye, modüler nükleer reaktör ve mikroreaktörleri stratejik bir seçenek olarak görmektedir. Kısa vadede askeri ve sanayi projeleriyle sınırlı kalsa da 2030'larda ticari yatırımlar gündeme gelebilir. Bu teknolojiler, özellikle yenilenebilir enerji entegrasyonu ve enerji güvenliği açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Türkiye’nin modüler ve mikro reaktör atılımı Türkiye’nin önünü açacaktır. Biz Yaparız ekibi olarak yıllardır üzerinde durduğumuz bu stratejik atılımın hayata geçirilmesinden mutluluk duyuyor, çalışmada yer alan bütün bilim insanlarımıza ve emekçilerimize başarılar diliyoruz.