Nevruzunuz kutlu olsun!

Geçen yıl nisan ayında üç hafta nevruzu yazmıştım. O yazılarımdan bir derleme yapayım bu önemli bayram günlerinde. Yapayım ki; Anadolu insanının yaşam anlayışının ve doğa sevgisinin törenlerle dile getirildiği, bizi biz yapan değerleri yansıtan bu bayramı gelecek kuşaklara aktarabilelim. Aktaralım ki; Anadolu insanını öz kültüründen koparıp, yobaz Arap, Emevi kültürünü ve dinciliği dayatanlara inat, Türklerin sevgi dolu nevruz kültürünü yaşatalım.

Nevruz, doğanın canlanmasının ve baharın gelişinin bir müjdecisi ve yeni yılın başlangıcıdır. Şamanlardan başlayarak on binlerce yıldır tüm Orta Asya, Anadolu ve Balkan Türklerinin, hatta Amerika Kızılderililerin kutladıkları çok önemli bir bayramdır. Her milletin de kendine has bir “Nevruz kültü” vardır. Hemen tüm Türk milletlerinde nevruz -aralarında gün farkı olsa da- mart ayının yirmisi civarında kutlanır. Bugünlerde coşkulu törenler düzenlenir, özel yemekler pişirilir, oyunlar oynanır, maniler söylenir, halaylar çekilir, ateşler yakılır... Yeni yıla nasıl başlanırsa, tüm yılın öyle geçeceğine inanılır.

Nevruz; Karapapaklar’da “Nevruz”, Kırımda “Navrez” (gündönümü), Batı Trakya’da “Mevris”, Makedonya ve Kosova’da “Sultanı Navrız”, Gagauzlar’da “İlkyaz bayramı”, Altaylar’da “Cılgayak Bayramı”, Saha’da “Isıakh Bayramı”, Anadolu’da ise “Sultanı Nevruz”, “Mart Dokuzu” ve “Mart Bozumu”gibi farklı adlarla anılmaktadır.

NEVRUZ KUTLAMALARI

Özbekistan’da nevruz törenleri neredeyse bir hafta sürer. Halk çadır çadır birbirini ziyaret eder, bayramını kutlar. Bu ziyaretlerde “aş” adı verilen pilav ikram edilir.

Tacikistan’da, nevruzda “Ş” harfi ile başlayan yedi yiyecek yenilir. Bunlardaki süt ruhun temizliğini, şeker serinlik ve dinginliğini, tatlılar ise yaşama sevincini temsil eder.

Afganistan’da nevruz günü herkes en yeni elbiselerini giyer, dargınlar barıştırılır, kabir ve akraba ziyaretleri yapılır.

Türkmenistan’da da nevruzda karşılıklı ziyaretler yapılır, ayrıca mutlaka herkes birbirine tebrik mesajları gönderir.

Azerbaycan’da nevruzda özellikle kabirler ziyaret edilir. Bu ziyaretlerde fakirlere helva ve pilav dağıtılır. Mutlaka “semeni göğertilir”, yani tohum çimlendirilir ve her yere çimlendirilmiş buğday saksıları asılır.

Kırgızistan’da nevruzda “Nouruz Köcö” denilen, darı yarması veya bulgur ile tirite benzer özel bir yemek yapılır ve konuklara ikram edilir.

Kazakistan’da da nevruzda “Köcö aşı” pişirilir. O gün evler baştan başa temizlenir, yeni elbiseler giyilir, çadırlar kurulup sofralar açılır. Bir de kil kaplar ev duvarlarına atılıp, parçalanır.

Altay Türklerinde nevruz kırlarda kutlanır. Bir önceki yıldan toplanarak saklanmış “kandıklar” ve onların “sargay” adı verilen köklerinden çeşitli yiyecekler hazırlanır. Bal katılmış yoğurt, kurutulmuş etler yenir. Güneş kırlara vurmaya başladığı zaman, dört tahılın üzerine arçın bırakılır ve ateşle bu arçınlar alaslanır. Akşama doğru evlere dönülürken, hep bir ağızdan şarkılar söylenir. Haydi rastgele, nevruzunuz kutlu olsun!