NOBEL Ekonomi ödülü 2023: C. Goldin

The Sveriges Riksbank’ın A. Nobel adına verdiği ekonomi ödüllerini bu yıl Harvard Üniversitesi’nden ekonomi profesörü Claudia Goldin aldı. Goldin’e “kadınların iş gücüne eşitsiz katılımı ve özellikle cinsiyetler arası ücret farklılığı” konusundaki çalışmaları nedeniyle ödül verildiği açıklandı. Bu ödülün 11 milyon İsveç Kronu olduğunu da belirtelim.

NOBEL EKONOMİ ÖDÜLLERİNE KISA BİR BAKIŞ

Nobel ekonomisi ödülü 1969 yılından bu yana veriliyor. Bu ödül çok cinsiyetçi gözüküyor. 54 yılda bu ödüle 90 erkeğe karşılık yalnızca üç kadın layık görülmüş: 2009’da ekonomik yönetişim alanında ödül alan Elinor Ostrom bu ödülü O. E. Willaimson adlı bir erkekle ortaklaşa almışlar; 2019’da yoksulluk alanında ödül alan (ve 2019’da 46 yaşında ölen) Esther Dufflo bu ödülü kocası da olan A. Banerjee ve M. Krener adlı iki erkekle paylaşarak almış (bu ödülle ilgili yazım için aşağıdaki (1) numaralı bağlantıya gidebilirsiniz); sonuncusu da C. Goldin bir kadın geçimbilimci olarak ilk kez tek başına bu ödülü almış!

Nobel ekonomi ödülünü alan geçimbilimcilerin tümü gelişmiş ülkelerin bilim insanlarıdır, nedense! Bunların yapıtları genelde İngilizce (ya da İngilizce’ye çevrilmiş) çalışmalardır.

Ortak özelliklerinin başında bir liberal geçimbilimci (hatta özellikle Chicago Üniversitesi akımından) olmak gelmektedir. İçlerinde ciddî sayıda Yahudi vardır, C. Goldin de dahil! Esther Dufflo’nun ismi Yahudi kraliçesi Esther’in adından geldiğini de belirtelim!

Bir başka ortak özellikleri de matematiksel teknikleri ekonomiye uygulama çalışmaları yapmalarıydı. Gerçi son yıllarda davranışsal iktisat da gündeme girmiştir. Hatta psikolog Daniel Kahneman “ussal ekonomi dünyasına psikolojinin zihinselliğin, bahislerin belirsizlik ve rastgeleliğin girmesini sağlayan çalışmaları” ile 2002’de bu ödülü iktisatçı V.L. Smith ile paylaşarak almıştı. Prof. Dr. Richard Thaler de davranışsal iktisat konusunda yaptığı çalışmalarla 2019’da bu ödülü almıştı (Bu ödülle ilgili yazım için aşağıdaki (2) numaralı bağlantıya gidebilirsiniz).

CLAUDIA GOLDIN KİMDİR?

1946’da Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğan Goldin, çalışma ekonomisi ve ekonomi tarihi alanlarında çalışmalar yürütegeldi ve halen Harvard Üniversitesi’nde öğretim üyesidir. Nobel ekonomi ödülünü alanların ortak özelliği bağlamında Chicago ekolünden geliyor, yüksek lisansı ve doktorası Chicago Üniversitesi’nden! 1993’de Nobel ekonomi ödülünü D. North ile birlikte alan Robert F. Nogel Goldin’in doktora danışmanı ve o da Ukraynalı bir Yahudi göçmen ailenin çocuğu! Nogel de ölmeden önce Chicago İşletme Okulu’nda bir profesördü! Rastlantılar ilginç gözüküyor. Nogel’in özelliği bir ekonometrik tarih (cliometrics) taraftarı olması; Goldin’in de 1995 tarihli “Ekonometrik tarih ve Nobel” başlıklı bir çalışması var. Goldin’in çalışmalarının temel katkılarından biri ekonomik büyüme ile kadınların iş gücü piyasasına katılımı arasında sanıldığından daha karmaşık bir ilişki olduğudur.

Goldin’e göre toplumsal eşitsizlikler nedeniyle ekonomik büyüme ve kalkınmadan kadınlar ve erkekler aynı biçimde veya eşit kazanım elde etmiyorlar ve bu 200 yıldır süregeliyor. İş gücüne katılım oranı tarımdan sanayiye geçişte düşüyormuş, özellikle görünmeyen kadın emeği olan bakım hizmetleri nedeniyle! Giderek hizmet sektöründeki patlama katılım oranındaki eşitsizliği azaltırken, bu sefer eşitsizlik ücret alanına kayıyormuş. Goldin ekonomik gelişmenin cinsiyet eşitsizliklerini ortadan kaldırmaya yetmediğini, çok boyutlu politikalara gereksinim olduğunu ortaya koymuş. Çalışmalarının önemli bir kısıtı, bu sorunu neoklasik akımın varsayımları ile tartışması! Goldin’in “Cinsiyetler Arasındaki Farkı Anlamak, 2007” ve “Eğitim ve Teknoloji Arasındaki Yarış, 2020” adlı çalışmalarından sonra son kitabı da “Kariyer ve Aile: Kadınların Eşitliğe Doğru 100 Yıl Uzunluğundaki Yolculuğu, 2021”.

TÜRKİYE’DE DURUM

Birleşmiş Milletler Kalkınma Örgütü (UNDP) tarafından yayınlanan “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (Gender Inequality Index):TCEE” ile üç boyutlu (üreme sağlığı, güçlendirme ve iş gücü piyasası) olarak eşitsizlik ölçülmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından yayınlanan 2021-2022 tarihli İnsani Gelişme Raporu’na (İGE) bakalım. İGE sıralamasında yer alan 191 ülke sıralamasında 48.sırada yer alan Türkiye TCEE bölümünde ise Costa Rica (60), Tunus, Libya, Brunei (61), Barbados (64) gibi ülkelerin ardından taa 65. sırada yer alıyor. Raporda erkeklerin iş gücüne katılım oranı yüzde 69,4 iken, kadınların iş gücüne katılım oranı ise maalesef yüzde 31,8 olabilmiş! 2K mı? Kader ve kısmet? Kimi ortaçağ düşüncelilerin ifade ettiği gibi, ekonominin fıtratında mı var bu acaba? SONSÖZ 2023-2024 BM İGE Raporu “Ortak Dijital Geleceğimiz” temasıyla yayınlanacak. TCE dijital boyutta da ciddî boyutta olacak sanırım. Nasıl diyordu şarkıda Cem Karaca:

“Yoksulluk kader olamaz kader değildir / Firavunlar bile böyle zalim değildir”. De haydi Cem Karaca’dan “Yoksulluk Kader Olamaz” parçasını dinleyelim

(Bağlantı için bkz. Dipnot 3)

(1)https://www.aydinlik.com.tr/koseyazisi/nobel-ekonomi-odulu-2019-136502
(2) https://www.aydinlik.com.tr/koseyazisi/2017-nobel-ekonomi-odulu-ve-richard-h-thaler-66444
(3)https://www.youtube.com/watch?v=czAPVwuSGK8