Özgün bir işçi örgütü: İşçi Odası

1848 yılı Sanayi Devrimi sonrasında liberal burjuva aydınları işverenlerin yükünü hafifletmek için Avusturya’da İşverenler Odası’nın kurulmasını savunurlar. Ve bu düşünceyi kısa sürede hayata geçirirler. O yıllarda Avusturya sendikacıları da aktiftir ve 1872 yılından itibaren İşverenler Odası’na karşı bir güç olarak İşçi Odası’nın kurulmasını talep ederler. 1811 ile 1882 yılları arasında yaşamış Fransız Louis Blanc fikir babasıdır. Blanc, 1939 yılında yayımlanan “İşçinin Örgütlenmesi” kitabında devletten sosyal sorunların çözülmesini talep eder. Blanc, 1848 Devrimi sırasında ise Fransız Dışişleri Bakanı olur ve Avrupa’da ilk İşçi Odası kabul edilen İşçi Komisyonluğu kurulmasını sağlar.

İŞÇİ ODASININ KURULMASI KARARI

İşverenler 1873 yılından itibaren Habsburg monarşist devletinde ve şehir kurumlarında temsil edilirler. Buna karşılık sendikal hareket Viyana İşçi Eğitim Derneği aracılığıyla İşçi Odası’nın kurulmasını talep ederler, ancak bu talep reddedilir.  Bu ret cevabından 12 yıl sonra erkeklerin seçme hakları tartışılmaya başlar ve 1907 yılında erkeklere seçme hakkı tanınır.

Erkeklerin seçme hakkının olmasıyla artık sosyal ve ekonomik hayatta İşveren Odası benzeri bir örgütlenmenin gerekliliği tartışmaları da gündeme gelir. Bu tartışmaların sonucunda 1918 ve 1920 yılları arasında sendikacı ve İşçi Odası’nın ilk müdürü olan Ferdinand Hanuş (Hanusch) önderliğinde böyle bir işçi örgütünün kurulma kararı alınır. 28 Şubat 1920 tarihinde ise İşçi Odası Kanunu yürürlüğe sokulur.  Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle devlet mekanizması içinde temsil edilmeyen işçiler artık karar mekanizmalarına, komisyon toplantılarına temsilcilerini gönderirler.  

İŞÇİ ODASI’NIN GÖREVLERİ

Günümüze kadar çeşitli değişikliklere uğrayan İşçi Odası Yasası’nın birinci maddesi İşçi Odası’nın görevini belirlemektedir: “İşçi Odası, çalışanların sosyal, ekonomik, mesleki ve kültürel çıkarlarını savunmak ve desteklemek için kurulmuştur.”

İşçi Odası’nın görevleri şu ana başlıklar altında toplanmıştır:

• Yeni bir yasanın yürürlüğe girmesinde o yasaya ait düşünce belirtme hakkı vardır. Ayrıca emekçilerin haklarını koruyan ve kollayan yeni yasa yapımı için düşünceler belirtebilir.
• İşçi Odası temsilcileri görevde bulunan her türlü hükümetin oluşturacağı komisyon, kurul, birlik ve kurumlara davet edilir ve oralarda düşünce belirtme hakkı vardır.
• Ekonomik gelişim hakkında istatistik çalışmaları yapar, bu istatistikler eşliğinde yasa yapıcılarına üyelerinin sosyal ve ekonomik yaşamlarını düzeltme çağrısında bulunurlar.
• Avusturya Sendikalar Birliği ile dayanışma göstermek ve bu birliğe danışmanlık yapmak.

SEÇİMLERE KATILIMIN ANLAMI

İşçi Odası 1920 yılında resmen kuruldu ve 1921 yılında ilk seçimi yapıldı. 1938 yılına kadar çalışmalarını sürdüren İşçi Odası, Nazilerin Avusturya’yı işgal etmeleriyle birlikte 1945 yılına kadar kapatılır. Mal varlığı, kütüphanesi, evrakları Alman İşçi Cephesi’ne (Deutsche Arbeitsfront) gönderilir. İşgal yıllarında sendikacılar ve İşçi Odası çalışanları yakalanır, öldürülür ya da toplama kamplarına gönderilir. Bunlardan birisi de ilk Kadın Sorunları Bölüm Başkanı Dr. Kaethe Leichter’dir. Leichter toplama kampına gönderilenler arasında yer aldı.  

20 Temmuz 1945 yılında Avusturya Sendikalar Birliği’nin Avusturya Parlamentosu’nda talebiyle İşçi Odası tekrar açılır ve kalmış olduğu yerden çalışmalarını devam ettirir. 1945 yılından günümüze kadar İşçi Odası Yasasında çok çeşitli değişiklikler yapılsa da esas önemli değişiklik 1992 yılında olur. Beş yılda bir yapılan İşçi Odası Meclisi seçimlerine katılım sürekli düşmektedir. Seçime katılımın düşmesi İşçi Odası’nın toplumda güven kaybı anlamına gelir.

İŞÇİ ODASI’NA SALDIRILAR

Aşırı sağcı ve yeni liberal partiler İşçi Odası’nı lağvetmek istemektedir. Onun için de parlamentoda sürekli İşçi Odası ile ilgili değişiklikler talep etmektedirler. Bunlardan biri, “zorunlu üyelik kaldırılsın ve üyelik aidatı düşürülsün”dür.

İşçi Odası’na bazı bakanlıklar ve yüksek idari birimlerinde çalışan memurlar ve yönetici konumunda olanlar hariç, çalışan herkes İşçi Odası’na üyedir ve sigorta primi ile maaşın yüzde 0,5’ü kadar olan İşçi Odası aidatını ödemektedir. İşçi Odası’nın çalışmalarının maddi kaynağı üyelerden kesilen bu yüzde 0,5 oranındaki zorunlu üyelik aidatıdır.

İşçi Odası 1992 yılına kadar yukarıda belirtilen dört ana konun dışında danışmanlık hizmeti de sunmaktadır. Bu danışmanlık hizmeti 1992 yılına kadar çok da istenilen düzeyde ve işçilerin gereksinimlerine cevap verecek nitelikte değildir. O yüzden 1992 yılında iş hukuku alanında sunmuş oldukları danışmanlığa, İşçi Odası mahkemelerde üyelerini işverenlere karşı savunmayı da ekledi. Danışmanlık sadece iş hukukunu değil, firmaların iflas bildirmeleri, emeklilik, tüketicileri koruma ve kira hukuku ve işsizlik ödentisi gibi konuları da (yeni bir hizmet olarak 2024 yılından itibaren) kapsamaktadır.  1996 yılında da bir referanduma giderek, üyelerine İşçi Odası zorunlu üyeliğinden yana mısınız, değil misiniz? diye sordu. Ezici çoğunluk üyelik taraftarı olduklarını bildirmeleriyle ve toplumda artık en güvenilir üç kurumdan birisi olarak kabul edilmesiyle aşırı sağ ve liberallerin saldırılarının önü şimdilik kesilmiş durumdadır.

‘SOSYAL PARTNER’

Avusturya’da bulunan dokuz eyaletin dokuzunda da eyalet İşçi Odası bulunmaktadır. Dokuz eyaletin oluşturduğu bir de Federal İşçi Odası vardır. İşçi Odası yine Avusturya’ya özgü bir oluşumun içinde bulunmaktadır. Bu kuruma “Sosyal Partner” adı verilmektedir. Sosyal Partner oluşumu içinde İşçi Odası, Avusturya Sendikalar Birliği, İşverenler Odası, Sanayiciler Birliği ve Tarım Ticaret Odası bulunmaktadır. Parlamentodan çıkacak olan yasa taslak halindeyken Sosyal Partner oluşumuna gönderilir ve her kurum kendi üyelerinin çıkarlarına göre lobi çalışmaları yapar. Taslak tek tek odalar tarafından değerlendirildikten sonra Sosyal Partner içinde bir araya gelinir, taslağa son hali verildikten sonra Avusturya Parlamentosu’na iade edilir. Sosyal Partner içinde bir düşünce birliği oluşmuşsa, o yasa öyle çıkacaktır.

İşçi Odası’nın bir başkanı ve yardımcıları, bir müdürü, bölün yöneticileri ve yüzlerce çalışanı vardır. Başkan ve başkan yardımcıları siyasi temsilcidir ve beş yılda bir yapılan İşçi Odası Meclis üyeleri tarafından seçilirler. Kurumun siyasi talepleri başkan ve başkan yardımcıları aracılığıyla ifade edilir. Müdür ise İşçi Odası Başkanı tarafından atanır ve büro çalışanlarının şefidir. Ekonomi politik, siyasi, sosyal politik, eğitim, tüketicileri koruma, iş hukuku ve mahkemelerde temsil yetkili bölüm uzmanları tarafından yürütülür. Gerekli olduğu taktirde bu çalışmaların sonucu bölüm başkanı ve İşçi Odası müdürü aracılığıyla siyasi temsilciye, yani başkana iletilir. Başkan o çalışmaların sonucu ışığında siyasi taleplerini dile getirir. Bu makaleyi kaleme alan kişi olarak, 1987 yılından bu yana Viyana İşçi Odası danışmanlarından olup, 30 yıl ağırlıklı olarak Türk işçilerine iş hukuku ve diğer konularda danışmanlık yaptım. Hala kurumun danışmanı olarak görevimi sürdürmekteyim.

KİMLER OY VEREBİLİR

Beş yılda bir İşçi Odası Meclisi üyelerinin seçimine Avusturya’da bulunan her renkten parti katılmaktadır. Parti fraksiyonları dışında farklı siyasi oluşumlar da aday olarak seçime girmekteler. 9 eyaletin sekizinde sosyal demokrat sendikacılar yönetimde bulunurken, sadece bir eyaletin İşçi Odası yönetimi Avusturya Halk Partisi taraftarı fraksiyondan oluşmaktadır.

Seçimlerde her fraksiyonda Türk adayların olduğu gibi, Türklerden oluşan iki fraksiyon da son üç seçimdir Viyana İşçi Odası Meclisi’nde yerlerini almaktalar. Diğer eyaletlerde de bu durum söz konusudur.  Seçime katılmanın bazı şartları bulunmaktadır. Ya belli sayıda İşçi Odası üyesinin imzasını almak ya da İşçi Odası Meclis üyelerinden aday olabilir imzaları gerekmektedir. Yarı zamanlı (Part Time) çalışan, işsizlik ödentisi alan ve oda üyesi olan her çalışan oy verme hakkına sahiptir. Vatandaşlık şartı aranmamaktadır.

Başta bazı eyaletlerde yerel seçim ve Avrupa Parlamentosu seçimleri olmak üzere, 2024 yılı Avusturya’da süper seçim yılı olacaktır. İşçi Odası seçimleri de 2024 yılında yapılacaktır. Eyaletlerde farklı tarihlerde seçim yapılacaktır. Seçim hem işletmelerde hem de resmi dairelerde iki haftayı bulan bir süre içinde yapılacaktır.