Rusya'daki Amerikalılar kebapçıda mı iş bağlıyor?

Rusya'nın Ukrayna'ya müdahalesinin ardından çeşitli senaryolar ortalıkta dolaşmaya başladı. Batı ülkelerinin Rusya'ya yönelik ambargoları sonrası buradan çıkacak Amerikalı şirketlerin Türkiye'ye yöneleceğine dair beklentiler oluştu. Rusya'dan çıkma kararı alan veya faaliyetlerini durduran şirketlere baktığımızda bilhassa yeme-içme alanındaki markalar öne çıkarılıyor ve Amerikan hamburgerinin veya sosisli sandviçinin yerini Türk dönerinin, kebabının alacağına dair yorumlar yapılıyor. Bu elbette mümkün. Ancak bu ülkenin 90'lardaki Rusya olmadığını iyi bilmek lazım. Öncelikle "ne götürürsek satarız, ne iş yaparsak tutar" kafasıyla düşünenlerin ya hiç Moskova'da bulunmadıklarını ve Rusya'yı hiç bilmediklerini ifade edelim. Rusya'nın başkenti Moskova'da birçok Türk restoranı mevcut ve Rus halkı Türk lezzetlerini gayet iyi biliyor. Ülkeyi terk eden Batılı yeme içme zincirlerinin yerini elbette Türkler alabilir. Ancak bunun birkaç şartı var. Bir defa kaliteli ve inovatif işlerle pazara girmek, Avrupa'daki Türk döneri başarısını burada da göstermek gerek. Hatta bu dönem Türk yeme içme sektörünün ülke pazarında daha fazla yer etmesi için önemli bir fırsat. Ülke yönetimleri tercihen demiri çeliği, unu yağı vs. başka ülkelerden alabilirler ancak toplumların yaşam tarzlarına hitap eden alanlardaki kırılmalar öyle bugünden yarına gerçekleşmez. Bu anlamda ciddiyetle bu işi götürmek lazım.

MICHELIN YILDIZLI DÖNERCİ!

Rusya'daki yapıyı anlamak için bir iki örnek vermek gerekirse; bu ülkede 9 adet Michelin yıldızlı restoran mevcut. Türkiye'de ise bu seviyede tek bir restoran bile yok. Lüks otomobil markası Bentley'in Moskova'da mağazası var. Türkiye'de ise Maslak'ta Doğuş Oto galerisinde bu markaya bir alan ayrılmış durumda. Türkiye'deki dolar milyarderi sayısı 27 iken, Rus milyarder sayısı ise 117. Peki Rusya'da nasıl bir durum oluşabilir? Hem Rusya hem Ukrayna tarafında hatta Türk Cumhuriyetleri ve Balkanlar'da da faaliyetleri olan bir iş insanı ile gelişmeler üzerine sohbet ederken şunları söyledi: “Türkiye'ye özellikle giyim perakendeciliğinde alan açılacaktır.”
Durum şöyle; birçok Batılı perakende devi faaliyetlerine son verince haliyle kaliteli giyinmeyi seven Ruslar, Türk mallarına daha çok rağbet edecekler. Bu nedenle deri ve hazır giyimde pazarını kaybetmek istemeyen bazı İtalyan firmaların Türkiye üzerinden yaptırımları aşıp Rus pazarına mal göndermek istediğini öğreniyoruz. İşin bir de gıda tarafı var. Yeme içme zinciri dışında. Rus marketlerindeki raflarda Batılı markalardan boşalacak alanı Türk gıda ürünlerinin doldurması bekleniyor. Bu anlamda da bir alan açılıyor. Yani Nutella'nın koltuğunu Sarelle dolduracak!

HANGİ AMERİKAN ŞİRKETLERİ ONLAR?

Konuştuğumuz iş insanları Türk hükümetinin iki ülkeye yönelik yürüttüğü diplomasinin başarılı olduğunu ve NATO ve ABD'nin baskısına boyun eğmeden bu tutumun sürdürülmesi gerektiğini, Rusya'nın da Ukrayna'nın da Türkiye'nin ticari ve komşuluk bağları açısından sırt dönülerek vazgeçilecek ülkeler olmadıklarını net bir şekilde ifade ediyorlar. Öğrendiğimize göre bu görüşler hükümet yetkilileri ile yapılan istişarelerde de dile getirilmiş.
Bunun yanında yukarıda da belirttiğimiz üzere son günlerde Rusya'yı terk ederek Türkiye'ye gelecek Amerikan şirketleri hikayesi mevcut. Sormak gerekiyor; Rusya'da olup da Türkiye'de bulunmayan hangi Amerikan şirketleri bunlar? İhracat çeşitliliği Rusya'dan kat kat fazla olan Türkiye'de olmayıp da Rusya'da olan Batılı şirketler genelde enerji ve maden sektörlerinde faaliyet gösterenler. Türkiye madenler konusunda Varlık Fonu bünyesinde bir maden şirketi kurdu ve stratejik madenlerini bu şirket altında değerlendirecek. Haliyle Amerikan şirketlerinin bu alana gelmesi pek olası değil. Enerji tarafında ise zaten sınırlı doğal gaz ve petrol kaynakları olan Türkiye gibi bir ülkeye Batılı devlerin yatırımlarını kaydırması beklenemez. Halihazırda da bu şirketlerin birçoğu ile işbirlikleri mevcut. Yani sormak lazım Rusya'dan çıkan BP zaten Türkiye'de yok mu veya Shell?

BATI'YA DEĞİL GÜNEYE UÇARLAR

İş insanları ile muhtelif sohbetlerimizde jeopolitik anlamda zor bir bölgede olduğumuz söylemi ortaklaşıyor. Bunun yanında Rusya Devlet Başkanı Putin'in, Ukrayna'ya müdahalesinin insani sonuçlarına hemen herkes gibi Türk iş dünyası da tepkili. Fakat bunun yanında Putin'in bu adıma mecbur bırakıldığı, Rusya'nın NATO tarafından kuşatıldığı, politik açıdan Rusya'nın haklı olduğunu belirtenlerin sayısı çoğunlukta. Bunun yanında ettiğimiz sohbetlerde, NATO için “Bir suç örgütü gibi davranıyor. Her bölgeyi karıştırıyor. İçlerinde olmamıza rağmen bize neler yaptılar.” diyen bir iş insanı dahi oldu.
Turizm boyutunda ise her ne kadar charter denilen acentelerin kiralık uçakların çalışmasında sigorta bakımından sıkıntı olsa da Türk (Türk Hava Yolları, Pegasus) ve Rus hava yollarının (Aeroflot) bu yaz tarifeli uçuşlarını artıracağı beklentisi hakim. Örneğin Avrupa'ya uçması engellenen Rus hava yolları bu uçuşlarını Türkiye'ye kaydırarak, charter uçuşların eksikliğini bir anlamda doldurabilir.
Ödemeler konusu ise en çok beklentinin olduğu alan. Hemen hemen hangi sektör ile konuşsak “Ödeme nasıl yapılacak?” sorusu gündemde. Ancak bu kayıtlı ticaret için. İşin bir de bavul ticareti kısmı var. Orası finansal yaptırımlara takılmıyor. Belki de bu yaptırımlar yüzünden ölçek daha da artacak ancak orada da sorun şu: Ruslar ödemeyi hangi para birimi ile yapacak? Şu anda Rusların dövize erişiminde ciddi sıkıntı var. Elbette yaptırımlar yüzünden rublenin değerindeki sert düşüş ve Rusların satın alma gücündeki azalışı da hesaba katmamız gerekiyor.