Sahm durgunluğundan küresel gerilemeye - 2

Daha önceki yazılarımda, gelişmekte olan piyasa ekonomileri olarak adlandırılan pek çok ülkenin içinde bulunduğu borç krizinden bahsetmiştim. IMF, borç servis maliyetlerinin keskin bir şekilde artacağını ve birçok yoksul ekonominin büyük ölçüde yabancı para cinsinden borçlanmaya dayandığı için bir kur çöküşüne karşı savunmasız olduklarını düşünüyor.

Bu arada, Dünya Gıda Programı 2023 yılında yaklaşık 345 milyon insanın gıda güvencesinden yoksun olacağını tahmin ediyor - 2020'nin başlarına göre neredeyse 200 milyon daha fazla. "Yüksek enerji fiyatları, özellikle de doğal gaz, gıda fiyatlarının yükselmesine katkıda bulunmuş ve kömür gibi yüksek emisyonlu yakıtlara olan bağımlılığın artmasına neden olarak yeşil dönüşümü geciktirmiştir." (IMF)
IMF durumu özetliyor: "Küresel büyümenin orta vadeli görünümü son on yılların en düşük seviyesinde. IMF'nin beş yıl sonraki küresel büyüme tahminleri, 2013'teki yüzde 4,9'luk zirve noktasından 2023'te sadece yüzde 3,1'e düşerek yükselen piyasa ve gelişmekte olan ekonomiler ile gelişmiş ekonomiler arasındaki yaşam standartlarındaki yakınsama hızını düşürürken, borç sürdürülebilirliği ve iklim geçişine yönelik yatırımlar için de zorluklar ortaya çıkarmıştır."

ÜRETKEN YATIRIMIN BÜYÜMESİNİN YAVAŞLAMASI

Sorun nedir? IMF, "kalıcı enflasyonu engellemek için para politikasının sıkılaştırılması" (faiz oranlarının yükselmesi), "mali konsolidasyon" (kamu harcamalarında kesintiler ve daha yüksek vergiler) ve 2021 ve 2022'de salgın sonrası toparlanmada benim 'şekere hücum' olarak adlandırdığım sürecin sona ermesinden bahsediyor.

Peki bunun altında yatan sorun nedir? IMF'ye göre "Çin gibi hızla büyüyen yükselen piyasa ekonomilerinin yavaşlaması, salgının yaraları, zayıf verimlilik artışı, yapısal reformların daha yavaş ilerlemesi ve artan jeoekonomik parçalanma tehdidi, yaşlanmadan kaynaklanan demografik zorlukların ise gelişmiş ekonomilerde işgücüne katılımın yavaşlamasına katkıda bulunması bekleniyor."

Eminim bunların hepsi birer faktördür, ancak bunlar yüzeysel faktörlerdir. Verimlilik ve dünya ticaretindeki yavaşlamanın ve artan jeopolitik rekabetin altında yatan neden, büyük ekonomilerdeki üretken yatırım büyümesinin yavaşlamasında yatmaktadır. Şimdiye kadar büyümeyi sağlayan şey finans, emlak ve şimdi de askeri harcamalara yapılan verimsiz yatırımlardı. Teknolojiye, eğitime ve üretime yapılan yatırımlar azalmıştır. Bunun temel nedeni de 21. yüzyılın 23 yılında üretken sermayenin küresel karlılığındaki durgunluk ve hatta düşüş eğilimidir.

IMF, "gelişmekte olan ekonomilerin kalkınma hedeflerine ulaşmak ve iklim eylemine yatırım yapmak için büyük finansman ihtiyaçlarıyla karşı karşıya olduğunu -Çin hariç yükselen piyasa ekonomileri için 2030 yılına kadar yıllık 3 trilyon dolarlık ek harcama- ancak birçoğunun birden fazla şokun ardından sınırlı politika alanına sahip olduğunu" bildirmektedir.

SERMAYE İHRACI

IMF, "sermayenin genellikle gelişmiş ekonomilerden, sermaye getirisinin nispeten daha yüksek olduğu yükselen piyasa ve gelişmekte olan ekonomilere serbestçe akmadığına" işaret etmektedir. Emperyalist ülkeler bloğu sermaye ihracatını azaltmıştır; bunun yerine çevre ekonomilerden sermaye ve kar çekmektedirler. "Küresel mali krizden sonra bir miktar tersine dönmesine rağmen, yükselen piyasa ve gelişmekte olan ekonomilerden gelişmiş ekonomilere doğru yokuş yukarı sermaye akışları 2022'de yeniden ortaya çıkmıştır. İleriye dönük olarak, küresel finansal koşullarda uzun süreli bir sıkılaşma, kırılgan yükselen piyasa ve gelişmekte olan ekonomilerden geniş tabanlı sermaye çıkışlarını tetikleyebilir."
Küresel kuzey olarak adlandırılan ülkelerdeki şirketlerin yatırımlarını "benzer jeopolitik görüşleri paylaşan ülkelere" kaydırdığı ve Çin, Rusya ya da "bağlantısız" ülkeler gibi sözde düşmanlarından uzaklaştırdığı oyunun adı "Friend-shoring".

Kapitalizm kendi hedeflerini, yani daha hızlı reel üretim artışı, daha yüksek yatırım ve hepsinden önemlisi daha yüksek sermaye karlılığı hedeflerini gerçekleştirmekte başarısız oluyor. Ne yapılabilir? IMF “yapısal reformlar” istiyor. Bu 'arz yönlü' önlemler nelerdir? IMF daha fazla 'işgücü piyasası esnekliği' istiyor. Bu daha fazla kadının işe girmesi anlamına gelebilir ama aynı zamanda daha zayıf sendikalar ve koruyucu iş yasaları ve haklarının sona ermesi, yani daha fazla sömürü anlamına da gelir.

DAHA YÜKSEK VERGİ DAHA DÜŞÜK KAMU HARCAMASI

IMF, “borç sürdürülebilirliğini” yeniden tesis etmek için daha yüksek vergiler ve daha düşük kamu harcamaları anlamına gelen "mali konsolidasyon" istiyor. "İklim taahhütlerini yerine getirmek için" daha fazla temiz enerji yatırımı istiyor. Ve "küresel zorlukların ele alınmasına yardımcı olmak ve daha fazla parçalanmayı önlemek için çok taraflı işbirliğinin arttırılması". Ancak fosil yakıt üretimine yapılan harcamaların artması ve küresel sıcaklıkların yükselmesi göz önüne alındığında bu öneriler çılgınca ütopik umutlar. Borçlu yoksul ülkeler için “borç çözümü” konusunda çok taraflı işbirliği, bu ülkelere dayatılan 'iğrenç borçların' iptal edilmesi bir yana, gerçekleşmiyor.

Aksine IMF, "daha fazla sınır ötesi sermaye akışını kolaylaştırarak dünya çapında ekonomik kalkınmaya katkıda bulunan" “finansal küreselleşme” olarak adlandırdığı şeye hala hayranlık duymaktadır. Bunun nedeni sadece yabancı yatırımın yoksul ülkelere yardımcı olması değil (ki bunun şüpheli olduğunu gördük), aynı zamanda "sermaye akışları makroekonomik politikalara disiplin getirerek dolaylı faydalar sağlayabilir" - başka bir deyişle, ulusal hükümetlerin “finansal küreselleşmeyi” durduracak önlemler almasını engellemek için şantaj olarak kullanılabilir.

Nitekim IMF, "finansal küreselleşmenin önemli faydalarına rağmen, özellikle kriz dönemlerinde ülkeleri belirli risklere de maruz bıraktığını kabul etmektedir. Sermaye akışları, para birimi ve vade uyumsuzlukları şeklinde sistemik kırılganlıkların oluşmasına neden olabilir. Aşırı sermaye akışı oynaklığı ve ani durma ve geri dönüşlere karşı kırılganlık, para politikası kredibilitesi zayıf olan ülkelerde özellikle şiddetli olabilir. Küresel finans piyasalarına daha fazla entegrasyon, bir ekonomiyi küresel finansal döngüden kaynaklanan yayılmalara da maruz bırakır, bu da politika yapıcıların yurtiçi faiz oranları üzerindeki kontrolünü kaybetmesi nedeniyle para politikasının etkinliğini azaltabilir." Kesinlikle! Afrika, Latin Amerika ve Güney Asya'ya sorun.

IMF tarafından kapitalist büyümeyi artırmak için savunulan bir diğer “reform” da "kamu iktisadi teşebbüsleriyle ilişkili verimsizlikleri" azaltmak (yani özelleştirmek); "girişin önündeki düzenleyici engelleri azaltmak" (daha az düzenleme ve ticaret engeli) ve "iş dinamizmini teşvik etmek için finansmana erişimi" artırmaktır (bırakın bankalar yönetsin).

IMF için iklim değişikliği reformu, emisyonları azaltmak için şimdiye kadar tam bir başarısızlık olan bir piyasa çözümü olan karbon fiyatlandırmasıdır. IMF "dikkatli bir uluslararası koordinasyon ve uluslararası yayılmaların dikkate alınmasını" umuyor. Ancak yaklaşan COP28 uluslararası iklim konferansından çıkacak herhangi bir şey için nefesinizi tutmayın.

Sahm durgunluğundan küresel gerilemeye - 1Dünya