Sanat eserleri ve olumsuzluklar
Türkiye'de gitgide artan ve acil çözüm üretilmeyen onca sorunun sürmesi, ben dahil sanatçıları da olumsuz olarak etkiliyor. Bunlar gazetedeki yazılarıma da yansıyor. Güncel olayların sanatın olumsuz etkisine bağlanması ve sanata saldırıları görünce bu yazı ortaya çıktı.
SANAT ESERLERİ İNSANLARA OLUMSUZ ETKİ EDER Mİ?
Bu başlıktaki sorunun cevabı hem evet hem hayır olabilir, net değildir. Sinema ve dizi filmlerini sanat eseri sayarsak, bu filmlerdeki öldürme-ölme sahnelerinin izleyen herkesi etkilemeyeceği, kişilik, sosyal ve psikolojik alt yapısında zaten sorun olanları etkileyebileceği düşünülebilir. Bu ülkede “Kurtlar Vadisi”, devamında “Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz” vb. salt silahlı çatışmaya dayalı dizi filmler yayınlandı.
Kimsenin itirazı olmadı. Geçmişte çocukluklarında TRT'de (ve hâlâ) yayınlanan kovboy filmlerindeki silahlı sahneleri izleyenler olumsuz etkilenmişler midir ve de bu yüzden sokakta insan katlediyorlar mı acaba? Yoksa bunlar bireysel silahlanmanın bu kadar kolay olmasıyla ve insan öldürmenin cezasızlığıyla mı ilgilidir? Bu soruların cevaplarını nasıl bulacağız?
Vincent van Gogh'un yüzyıllar önce kulağını kesmesi ve intiharı (iddiası) olumsuz bir örnek oluşturmuş mudur? Herkes onun yolunu izlemiş midir? Ama Sayna Soleimanpour'un "Life in Plastic" adlı sergisi, yıllardır süren ve önlem alınmayan kadın cinayetleriyle ilişkilendirildi. Demek ki sanat eserinden etkilenecek kadar sanatsever caniler var dünyada... Sosyal çürümeye yol açanlar ve önlem almayanlar, psikolojik yansıtmalarını mazeret olarak sanata ve başka şeylere bağlayarak sorumluluktan kaçıyorlar.
SANATÇI SÜREKLİ OLUMLU ESERLER Mİ YARATMALIDIR?
Bu başlıktaki sorunun cevabı tabii ki 'hayır' olur. Hayatında sınırsız her şeyi yaşayanların "sanatçılar topluma örnek olmalıdır" sözü de bir psikolojik yansıtmadır. Daha önce de yazdığım gibi, sanatçılar her konunun içinde olmak zorunda değillerdir, duygu ve düşüncelerini eserleriyle ifade edebilirler.
Cemal Süreya kim bilir hangi duygudayken "İntihar" şiirini yazdı. Süreya bu kısa şiirini yazarken ve yayınlarken duygularına ket vurup "bu şiiri örnek alıp intihar eden olur" diye mi düşünecekti? Narin vd. çocukların canice öldürülmesiyle sosyal medyada gündeme gelen ve hak verilen Şükrü Erbaş'ın "Köylüleri Niçin Öldürmeliyiz?" şiiri olumsuz örnek oluşturabilir mi? Bugüne kadar cinayeti için şiiri örnek alan duymadık.
Bir başka örnekte ise Punk Rock müzisyeni Frank Turner'ın "Positive Songs for Negative People" (Olumsuz İnsanlar için Olumlu Şarkılar) başlıklı albümünün adı olumlu görünse de bu şarkıların seslendirilmesi punk müziğin özelliği olarak serttir. Ama kimsenin o şarkılardan yola çıkıp başkalarına zarar verdiğini duymadık.
İNSANLARIN SANATA KARŞI OLUMSUZLUKLARI
Bazı sanat eserlerinin hiçbir olumsuz etkisi olmayacak olsa da birileri yersiz, gerici sanat karşıtlığından, sanata olumsuzluk atfedebiliyor.
Her türlü teknolojik aracı kullanan bazı şahısların, kendi bilgi düzeylerini aşarak Şırnak'ta, Diyarbakır'da -samimiyetsiz kişisel ideolojilerine göre- Kültür Bakanlığı'nın tiyatro oyunlarını, opera ve bale eserlerini engellemeye çalışması güncel iki örnektir.
Şahıslar, Dünyada olağan olarak sergilenen eserlere, devletin sanatçılarına da saldırarak şehrin tüm insanları adına müdahale etmişlerdir. Bu örnekler yıllar içinde devam etse de sanat ve sanatçı yoluna devam ediyor.
Kısaca, kimse olumsuz olarak yaptıkları ve yetkili olup yapması gerekeni yapmadığı için sanat eserlerini suçlamasın. Sanatçı eserini yaratıp ortaya koyar, kim ne almak isterse alır veya almaz.