Seçim kazandıran ajanslar... Yüzde 1 oy kaç para?

2024 yaklaşık 80 ülkede seçim yılı. Bazı ülkelerde seçimler tamamlandı. 2024 yılı seçimlerinde 4 milyarı aşkın kişi siyasi partilere oy verecek. Yani bu yılın sonuna kadar dünya nüfusunun yarısı seçim sandıklarına gitmiş olacak. Seçim sonuçlarını seçmen mi belirleyecek yoksa ajanslar mı?

Avrupa’nın en önemli seçimi 6-9 Haziran’da yapılacak. Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin vatandaşları Avrupa Parlamentosu’nun (AP) yeni aritmetiğine oy verecek. Almanya 96 milletvekiliyle en çok sandalyeye sahip olan ülke durumunda. ‘En önemli seçim’ ifadesini özellikle kullanıyoruz. Öyle ki, bu seçim belki de Avrupa Birliği’nin (AB) geleceğini belirleyecek.

Seçim deyince akla ilk gelenler arasında ajanslar yer alıyor. Bu yazımızı seçimlere yön veren, etki eden ajanslara ayırdık. “Seçim kazandıran ajanslar” meselesi dikkatle incelenmesi ve üzerinde durulması gereken bir konu…

SEÇİM SONUÇLARINI SEÇMEN Mİ BELİRLİYOR?

Sistem partilerini iktidar yapan faktör, sadece halkın oyları mı? Seçim barajlarını aşmak veya birinci parti olmak için, adayların vatandaşlarla iletişim kurmaları yeterli mi? Hayır! AP seçimlerinde fazla öne çıkmasalar da ülkelerin genel seçimlerinde sistem partileri ajanslara büyük yatırımlar yapıyor.

Partilerin arkasındaki ajanslar, lobi faaliyetleri, fonlar, sermaye ilişkileri ve uluslararası ‘lider yetiştirme’ merkezleri bilinmeden, sistem partileri ve ‘başarıları’ analiz edilemez! Adayların seçim öncesi geldikleri yere ve siyasetten ayrıldıktan sonra, gittikleri yere bakmak gerek.

Örneğin bir dışişleri bakanı, sürekli savaş çığırtkanlığı yapıyorsa, ileride ‘tesadüfen’ bir silah sanayi tekelinin yönetim kurulunda yer aldığında, şaşırmamak lazım. Ya da bir borsa genel müdürünün siyasi partinin başına geçtiğinde, hangi sınıfın çıkarını savunacağı tahmin edilebilir. Mesela Avusturya’da siyasi bir liderin ‘çifte fonksiyonu’ olabiliyor. Aynı anda bir başka kurumun yöneticiliğine ‘zaman ayırabiliyor’. Ya da Almanya’da bir tekelin yönetim kurulu üyesi, yarı zamanlı (part time) olarak siyasi parti liderinin danışmanlığını yapabiliyor.

AJANSLAR NE YAPIYOR?

Birçok ülkede sistem partileri seçim kampanyalarında “reklam ve iletişim ajansları” görevlendiriyor. “Seçim kazandıran ajanslar”, siyasi partilerin seçim kampanyalarındaki plan, strateji ve uygulama haritasını çizerek, nihai ‘konsepte uygun’ adaylar ve liderleri belirlemede etkili rol oynuyorlar. Siyasi parti liderleri eskiden TV programlarının yuvarlak masalarında, karşı karşıya gelirlerdi. Ancak son yıllarda bundan kaçınarak, daha ‘verimli’ olan ve ‘seçim kazandıran ajansları’ tercih ediyorlar. Seçim kampanyalarına yatırılan yüksek bütçeler, sonuç elde etmede etkili oluyor.

1 MİLYON AVROYA YÜZDE 1 OY CEPTE

Almanya’da önceki genel seçim kampanyalarına baktığımızda, bir şey dikkati çekiyor;
%1 oy almak istiyorsanız en az 1 milyon avro yatıracaksınız!

Çünkü ‘seçim kazandıran ajanslar’ müşterisi olan partileri “markaya” dönüştürüyorlar. Fark atma başarısı ve en iyi marka olma yolu, ajansa yatırılan bütçeden geçer. En iyi sloganları, konuşma metinlerini, seçim mottolarını, kullanılacak renkleri, fotoğrafları, giyim kuşamları, medyadaki reklamları ve havada uçuşacak balonları, nihayet ajansın profesyonelleri yaratıyor.

KİTLE PSİKOLOJİSİNDE ‘TEKRAR’ YÖNTEMİ

Etkili reklamın ve markanın hedef kitlede karşılık bulmasında, kitle psikolojisindeki ‘tekrarlama’ süresi kullanılıyor. Tekrarlanan propaganda yönteminde, son 40 gün çok önemliymiş. Bu süre zarfında markanın bilinçaltında yer edinmesi için, hedef kitleye ‘yüklenme’ yapılır.

Aynı ajansın, birden fazla partinin ihalesini alması da ayrıca dikkat çekici. Ne de olsa seçim kazandıran ajansın nazarında, siyasi partiler birer piyasa ürünü ve ‘müşteridir’. Seçim kampanya giderleri ve ajansın masrafı, genelde seçimlerden sonra öğreniliyor. Şimdi önceki seçimlerde ‘markalaştırılan’ bazı sistem partilerine bakalım.

SPD (ALMANYA SOSYALDEMOKRAT PARTİSİ)

SPD yıllarca ‘Graubalance’ ve ‘KNSK’ adlı ajansla çalıştı, çalışıyor. Bu ‘yaratıcı’ ajansların katkısıyla, SPD 2017 genel seçiminde %20’den fazla oy alarak, ikinci parti olmuştu. Statista.com’un paylaştığı verilere göre, SPD seçim kampanyasına 20 milyon avro harcamıştı.

Parti 2021 genel seçimlerinde, ‘BrinkertLück’ adlı ajansla çalışarak %25’i geçti ve seçimin birinci partisi oldu.

CDU (ALMANYA HIRİSTİYAN DEMOKRAT BİRLİĞİ)

CDU önceki dönem ‘JungvMatt’ ve ‘Brinkert’ adlı ajansla çalıştı. ‘Serviceplan’ ve ‘KNSK’ ajansıyla da kampanya yürüttü. CDU partisi 2020 yılında toplam 122 milyon avro gelire sahipti. Son seçim kampanyasına 20 milyon avrodan fazla bütçe harcamıştı. 2021 genel seçiminde %19 oy aldı.

DİE GRÜNEN (YEŞİLLER)

Yeşiller partisi kendi reklam ve iletişim ajansı olan ‘Neues Tor 1’i kurarak, seçim kampanyalarını organize ediyor.

Statista.com kaynağına göre, Yeşiller önceki yıllarda her seçim kampanyasına, ortalama 5 milyon avro bütçe harcamış. Ancak 2021 genel seçiminde 13 milyon avro yatırım yaparak, yüzde 14’ü aşan oy oranıyla üçüncülüğe yükseldi.

FDP (HÜR DEMOKRAT PARTİ)

FDP önceki yıllarda %5 oy oranını aşmak için ‘Heimat Berlin’ adlı ajansı devreye koydu. Federal politik eğitim merkezi BPB kaynaklarına göre, FDP 2021 genel seçiminde yaklaşık 8 milyon avro yatırım yapmış. Hür Demokrat’lar son seçimde yüzde 11’den fazla oy alarak, hükümet ortağı oldu.

AfD (ALMANYA İÇİN ALTERNATİF PARTİ)

AfD Almanya’da seçim kazandıran ajans şirketi ‘bulamıyor’. Dolayısıyla İsviçreli ajans ‘Goal AG’ ile örneğin 2017’de seçim kampanyalarını sürdürdü. 2021 genel seçiminde yaklaşık 2,7 milyon avro harcayarak %10’u aşan oy elde etti.

Ancak AfD sosyal medyayı en yoğun ve en başarılı kullanan parti olduğu söyleniyor. Örneğin AfD’nin YouTube kanalında 264 bin abone varken, bu rakam diğer partilerde 30 binin altında. Avusturya Özgürlükçü Partisi’de (FPÖ) seçim kampanyalarında ‘Goal AG’ ajansını görevlendirmişti.

CSU (HRİSTİYAN SOSYAL BİRLİĞİ)

Bavyera-CSU seçimlerde Avusturyalı ‘ghost.company’ ajansıyla yoluna devam ediyor. 2021 Bavyera yerel seçiminde %5’lik oy oranını aşmıştı.

Parti, seçim kampanyalarına çok büyük yatırım yapıyor. Sadece 2021 Bavyera yerel seçiminde 22 milyon avro kullanmıştı.

LİNKE (SOL PARTİ)

Linke seçim kampanyalarına ortalama 5 milyon avro bütçe ayırabiliyor. Seçimlerde ‘DiG/Trialon’ ajansıyla çalışıyordu. DLF radyo yayınına göre, partinin ismi ‘Linke’ yine bu ajans tarafından icat edilmişti. Linke partisi 3,5 milyon avro gücüyle, 2021 genel seçiminde yüzde 4’ten fazla oy alabilmişti. Örneğin 2022 Rostock yerel seçimlerinde, Linke ‘DiG+’ ajansıyla çalışarak, belediye başkanlığını kazanmıştı

AVUSTURYA’DA BAŞBAKAN KAZANDIRMIŞTI

Viyanalı ‘News’ dergisine göre, dönemin SPÖ (Avusturya Sosyal Demokrat Partisi) parti lideri Alfred Gusenbauer’in arkasında, yabancı bir ajans vardı. 2006 genel seçimlerinde başbakanlığı da kazanan Gusenbauer’in kampanyasını, bir ABD’li ‘seçim kazandıran ajans’ organize etmişti. Gusenbauer’in seçim kampanya danışmanı ise, İsrailli eski GCS şirket kurucularından ve politik bilimcisi Tal Silberstein’di. Silberstein, Eski ABD Başkanı Bill Clinton’un ve Almanya eski başbakanı Gerhard Schröder’in, seçim kampanya danışmanlığını yapan, ABD’li Stan Greenberg’le de çalışmıştı.

TÜRKİYE’DE NE ZAMAN FAALİYETE BAŞLADILAR?

12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, siyasi partilerin önüne %10 baraj engeli örülmüştü. Küresel sistemle uyum sağlayabilecek partilerin, barajı aşması ‘isteniyordu’. Nihayet baraj içerisinde sistemin ‘sağı ve solu’ diyebileceğimiz, ABD başkanlık sistemi benzeri iki parti kalmalıydı. Türkiye iki partili ‘sistemi’, 2000’lerin başında yaşadı. 1980’lerden sonra ‘serbest piyasa’ özgürlüğüyle birlikte, ‘seçim kazandıran’ ajansların da önü açıldı.

Bazı siyasi partiler kendi çekirdek ideolojik kitlesine, geleneksel çalışmalarıyla (kapı kapı dolaşarak) gidiyorlardı. Ancak daha geniş kamuoyuna yönelik ‘modern seçim tekniklerini’ kullanmaya başladılar. Seçim ajanslarına 90’lı yıllarda yüksek bütçeler harcandı. Ocak 1995 sayılı Marmara İletişim Dergisi araştırma görevlisi, sayın Zeynep Karahan’ın raporuna göre; 1991 genel seçiminde DYP, Ax Ajans’a 36 milyar TL; ANAP, Ena İletişim Rscg/Public’e 50 milyar TL; SHP, Yorum Ajansa 10 milyar TL ve RPAn Ajans’a yaklaşık 6 milyar TL harcamış. RP seçim kampanyasında ‘faizci kapitalist düzeni’ hedef almıştı.

MART 2024 YEREL SEÇİMİNDE AJANSLARIN ETKİSİ

31 Mart 2024 yerel seçimlerinde yine ‘seçim kazandıran ajanslar’ görevlendirildi. Örneğin AKP’nin İBB başkanı adayı Murat Kurum, şubat sonuna kadar İsrail merkezli ‘Total Media’ ajansıyla çalıştı. Daha sonra ‘tepkilerden’ dolayı, İstanbul merkezli bir ajansla devam edildi. Dikkat çeken tarafı; şubat sonuna kadar oy anketlerinde yükseliş fark edilirken, İsrailli ajansla yollar ayrıldıktan sonra, martta düşüş oldu.

Seçimi kazanan CHP adayı Ekrem İmamoğlu, ‘Öykü Dialogue İnternational Ajans’la çalıştı. Ajansın yetkilisi ve aynı zamanda İmamoğlu’nun seçim kampanya danışmanı Necati Özkan, ABD’deki seçimleri yerinde takip eden ve ABD’de ödül alan önemli bir şahsiyet. Diğer yandan yerel seçimde sosyal medya’ya en çok yatırım yapan parti CHP olmuş. Politikyol.com’un haberine göre, Facebook ve Instagram reklamlarına 15 milyon TL harcanmış.

BEYAZ GÖMLEKLİ ADAMLAR

Necati Özkan, dönemin ABD başkanı Barack Obama’nın ‘Liderlik Sırları’nın kitabını yazan uzmandır. Özkan’nın analizi şöyle: ‘İnsanlar ideolojiye oy vermiyorlar rekabete ve adaylara oy veriyorlar’. Bu rekabette giyim kuşam, karizma ve beden dili etkili olmalıydı. 2000’li yıllarda ‘beyaz gömlekli’ liderler, seçim kürsülerine çıkmaya başladılar. Barack Obama ve Cem Uzan birer örnektir. İBB başkanı sayın Ekrem İmamoğlu ‘beyaz gömlekli adamların’ son örneğidir.

Yeni Kaledonya’nın Fransız sömürgeciliğine isyanıDünya