Şehrazad

Bu hafta, Mozart severlere, “Binbir Gece Masalları” etkisinde yazılmış, muhteşem bir eseri anlatacağım! Bu karanlık günlerimize ince bir ışık sızsın diye...

Bir varmış, bir yokmuş, bir ülkede Şehriyar adında bir sultan yaşarmış. Şehriyar’ın, kadınların sadakatsizliğinden öyle canı yanmış ki, evlendiği her kadını ertesi gün boğdurmaya yemin etmiş. Sadece güzel ve akıllı bir kadın olan Şehrazad, Sultan’a her gece bir masal anlatarak canını kurtarmış. Sultan her gece sabırsızlıkla bu masalları bekler ve bir türlü boğduramazmış Şehrazat’ı. Böylece bin bir gece geçmiş ve sonunda Sultan yeminini geri almış. O günden beri de, Şehrazat’ın anlattığı masallar nesilden nesile aktarılmış ve yıllar sonra, 1888 yılında, taa Rusya’ya, halkın bestecisi Rimsky Korsakov’a kadar ulaşarak, dört bölüm halinde muhteşem bir müzik şölenine dönüşmüş.

KORSAKOV’UN ŞEHRAZATI

Şimdi sessiz bir odada https: //www.youtube.com/watch?v=jR_Q7NbLzyU açın ve bir yandan aşağıdakileri okurken, bir yandan da bu aliyyülâlâ besteyi huşu içinde dinleyin.

“Deniz ve Sindbad’ın Gemisi” adlı 1. Bölüm (PRELÜD): Müzik, Şehriyar Sultanı anlatan güçlü ve enerjik tema ile başlar, bunu solo kemandan Şehrazad teması izler. Şehrazad, gemici Sindbad’ın fırtınalı bir havada koca bir balık yakalayarak Kral Mihriyan’ın ülkesine götürmesini ve limanda karşılaştığı Hintli dervişlerden birinin inanılmaz öykülerini müzikle anlatmaktadır.

“Prens Kalenderin Öyküsü” adlı 2. Bölüm (BALLAD): Müzik gene solo kemanda Şehrazad teması ile başlar, arkasından fagot (üflemeli ahşap bir çalgı) ana temayı çalar. Öyküye göre, Prens Kalender haydutların eline düşmüş, ancak ormana kaçarak kurtulmuştur. Müzik, onun ormanda yeraltındaki kötü ruhların ülkesine sığınmasını ve bu ruhlar tarafından maymun kılığına sokulup Çin’e kaçırılmasını anlatmaktadır.

“Genç Prens ve Prenses” adlı 3. Bölüm (ADAGİO): Bu kez mutlu bir aşk masalı ana temadır. Basora ülkesinin sultanının erkeklerden nefret eden kızı Cemile, sonunda yakışıklılığını duyduğu Mısırlı İbrahim el Hasib’e aşık olmuştur. İbrahim de kızın resmini bir kitapta görüp, onu sevmiştir. Müzik; İbrahim’in bin bir zorluğa katlanarak Basora’ya gelişini ve iki gencin evlenip, mutlu olmalarını anlatmaktadır.

“Bağdat’ta Şenlik-Deniz-Geminin Batışı” adlı 4. Bölüm (FİNAL): Önce, türlü maceralar sonrası Sindbad’ın Bağdat’a dönüşü ve şenliklerle karşılanışı son derece tempolu bir müzikle canlandırılmaktadır. Ancak Sindbad Bağdat’ta çok kalmayarak tekrar denize açılmıştır. Müzik, geminin korkunç bir fırtınada batışını, ama Sindbad’ın, Şehrazat’ın öykülerini sürdürebilmesi için kurtarılışını seslendirmektedir.

Korsakov döneminde (1844-1908) Mendelssohn, Liszt, Borodin, Tchaikovsky gibi muhteşem besteciler dünyayı sanatla doyururken, Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemini yaşamaktadır. Bir taraftan dışarda topraklar kaybedilmekte, bir taraftan da içerde Yeniçerilerle uğraşılmaktadır (Vaka-i Hayriye). Ancak geç de olsa Avrupa’nın çok gerisinde kalındığının farkına varılıp, ıslahatlar (Tanzimat Fermanı) yapılmaktadır.

Anladınız mı bugün neden bu haldeyiz? Haydi, rastgele Şehrazad dinleyenlere!