Senegal seçim sonuçları: Çin ve Rusya’ya güvensizlik Fransa’ya selam!

24 Mart 2024 tarihinde yapılan Senegal Cumhurbaşkanlığı seçimlerini birinci turda yüzde 56 oy oranıyla 44 yaşındaki Bassirou Diomaye Faye kazandı. Faye uluslararası alanda hatta Senegal’de fazla tanınan biri değil. Kim olduğuna geleceğiz ama önce seçim öncesi süreçte yaşan kaos ortamı, ülke içindeki saflaşmalar, Fransa ve ABD’nin oynadığı rol ve dünyadaki yansımalarına değineceğiz.

1960 yılında bağımsızlığını kazanan Senegal, Fransa’nın Afrika’daki kalesi olarak görülür. Bugün Fransa’nın Senegal’de bir askeri üssü bulunmakta ve birçok Fransız şirketi uzun yıllardır Senegal'de faaliyet göstermektedir.

ABD VE FRANSA’NIN SENEGAL’İN ASYA’YA YÖNELİŞİNİ DURDURMA ÇABASI

2000’li yıllarda tüm Afrika’da olduğu gibi Senegal’de de Fransa etkisini yitirmeye başlamış ve Çin ekonomik alanda güçlü olarak ülkeye girmiştir. Senegal Çin’in “Kuşak Yol” projesinde yer alan ilk Afrika ülkesidir. Son yıllarda Rusya ve Türkiye ile de ilişkilerini geliştirmiştir. Bir önceki Cumhurbaşkanı Abdoulaye Wade (2002-2012) döneminde başlayan bu yönelim 2012’de Cumhurbaşkanı seçilen Macky Sall ile daha da hızlanmıştır.

Senegal, elbette Afrika’da yükselen “Çin Çağı” ve Mali, Burkina Faso ve Nijer’in yeni sömürgeciliğe karşı başarıya ulaşan ikinci bağımsızlık sürecinin dışında kalamazdı. Fransa, ABD ve Afrika’daki kuklaları ECOWAS Asya’ya yönelen Senegal yönetiminden rahatsızdı.

Emperyalist Batı, son 15 yıldır Afrika ülkelerinin Asya’ya yönelişini durdurmak ve kendi işbirlikçilerini iktidarda tutma, karşı çıkanları darbelerle indirme, kaos ve kargaşa yaratma veya dışarıdan fonladıkları parti, grup ve Hükümet dışı örgütleri (NGO’lar) sokağa dökme ve ayaklanmalarla ülkeleri istikrarsızlığa sürükleme politikası izlemiştir.

ABD ve Fransa’ya göre Macky Sall Batı ile dengeli ilişkiler kursa da Asya’ya yönelişinden dolayı iktidardan indirilmelidir. Geleneksel olarak iktidarlarla uyum içinde olan orduyu kullanarak darbe ile ülke yönetimini devirme olanağı olmadığı için (Senegal tarihinde askeri darbe olmayan tek ülke) bunu 2016’dan buyana Batı’dan fonlanan güçler kışkırtılarak yapılmak istendi.

İki dönemdir cumhurbaşkanı olan Macky Sall’ın görev süresi 2 Nisan’da sona eriyor. Anayasaya göre üçüncü kez aday olamadığı için bu seçimlere katılmadı. Sall’ın 25 Şubat'ta yapılması gereken cumhurbaşkanlığı seçimini on ay erteleme kararını fırsat bilen Batı yanlısı muhalifler harekete geçirildi ve bunun “Anayasal bir darbe” olduğu ifade edildi. Batı koro halinde seçimlerin zamanında yapılması yönünde açıklamalarda bulundu. Anayasa Mahkemesine götürülen karar iptal edildi. Seçimlerin 24 Mart’ta yapılmasına karar veridi.

BASSİROU DİOMAYE FAYE’NİN ÖNÜNÜ AÇAN SÜREÇ

Tekrar başa dönerek cumhurbaşkanlığı seçimini birinci turda kazanan Bassirou Diomaye Faye’nin kim olduğuna değinelim. Faye, 2016’dan buyana Macky Sall’ı devirmek isteyen ve liderliğini Osman Sonko’nun yaptığı “Çalışma, Etik ve Kardeşlik için Senegalli Afrikalı Vatanseverler” partisi PASTEF’in başkan yardımcısı.

Aslında bu hikâyenin baş oyuncusu Osman Sonko. Bu seçimlerde aday olduğunu önceden açıklamıştı. Fakat Temmuz 2023’de “gençleri yozlaştırmak" suçundan iki yıl hapis cezasına çarptırıldı ve yargı sistemi ile ilgili yaptığı açıklamalardan dolayı Yarımcısı Bassirou Diomaye Faye ile birlikte cezaevindeydi. Cumhurbaşkanı Macky Sall Meclis’in kararıyla, seçimlerden bir ay önce, ülkedeki kışkırtılan kargaşayı durdurmak ve tansiyonu düşürmek için Sonko ve Faye’nin yararlanmadığı geniş kapsamlı bir af çıkarmıştı. Fakat kargaşa devam ediyor ve sokağın tansiyonu düşmüyordu. Diğer taraftan Atlantik güçleri kapatılan PASTEF’in lideri Sonko ve yardımcısı Faye'nin serbest bırakılması için baskılarını artırdı.

ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mathew Miller yaptığı açıklamada “Senegal’in güçlü demokratik geleneği çerçevesinde barışçıl, özgür ve adil bir seçim” diyordu. AB, Fransa ve ECOWAS da aynı doğrultuda çağırılarda bulundular. Ülke içinde de muhalefet Sonko ve Faye’nin serbest bırakılması için sokaktaydı.

Macky Sall geri adım attı ve seçimlerden on gün önce 14 Mart’ta her ikisi de serbest bırakıldı. Sonko ceza aldığı için aday olamayınca yardımcısı Faye’yi aday gösterdi. Paris'te doğan, önceki Cumhurbaşkanı Abdoulaye Wade'in Fransız eşinden oğlu Karim Wade, Fransız vatandaşlığını koruduğu için aday olamayınca Faye’yi destekledi.

KİM BU OUSMANE SONKO?

Batı basının “Sistem karşıtı” diye parlattığı Sonko kendisini “Panafrikanist”, “Egemenlikçi” ve “Vatansever” olarak görüyor ve hatta “sömürgeciliğe karşı olduğunu, yabancı ülkelerin ülke kaynaklarını talan etmesine son vereceğini” açıklıyor “Fransa’nın ülke üzerindeki tahakkümüne” dikkat çekiyor ve sömürge parası “CFA Frangını terk edeceklerini” söylüyordu.

Geçekte böyle olmadığını Fransa’ya ve ECOWAS’a bakışı, Çin ve Rusya ile ilgili yaptığı açıklamalardan, seçim öncesi ve sonrasında ABD ve Fransa’nın aldığı tutumdan görülecektir.

Fransa 24 ve RFI ile Ocak 2023'te yaptığı bir söyleşide "Fransa'ya karşı bir tutumunun olmadığını" ifade eden Sonko, Mali, Burkina Faso ve Nijer’in Çin ve Rusya ile ilişkilerine soğuk baktığını açık bir şekilde ifade ediyor. 2022’de Fransa’yı kovan Burkina Faso halkının mücadelesine atıfta bulunarak “Burkina'daki kardeşlerimize bakın, askeri darbeden sonra sokağa çıkan göstericilerin elinde Rus bayrakları... Dedim ki bir problem var, biz Rusya'yı Fransa ile yer değiştiremeyiz, biz herkese eşit davranacağız… Biz Fransa'yı Çin veya ABD ile yer değiştirmemeliyiz. Biz herkese eşit ve özgür şekilde davranacağız… Böyle deyince insanlar hemen Fransa'yı hedef gösteriyor, çünkü Fransa sömürgeciydi. Fakat, bazı yeni büyük güçler Fransa'ya göre size daha büyük acılar çektirebilir, nereden bileceksiniz… Bunlar Fransa'dan çok daha tehlikelidir!” (Aktaran Doğan Duyar, Aydınlık, 6 Aralık 2022)

FAYE’NİN İLK AÇIKLAMASI FRANSA’YA SELAMLA BAŞLADI

Yeni Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye seçimden sonra yaptığı açıklamada Fransa ile “kazan-kazan” ortaklığının devam edeceğini söylüyor. Faye, “Fransa Senegal'i terk etmedi, Senegal'in içinde. Fransa ve Senegal arasındaki ortaklık, benim konuştuğum gibi, iyi bir ortaklıktır” diyor. Fransa’nın kuklası Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu ECOWAS’ı yeniden canlandıracağını, Batı işbirlikçisi bu topluluktan ayrılan Mali, Burkina Faso ve Nijer’i yeniden topluluğa dönmesini sağlayacağını söylüyor. Sonko-Faye ikilisinin sömürge parası CFA’dan çıkılmasına alternatif olarak, uzun yıllardır yapım aşamasında olan ECOWAS üyesi ülkeler için ortak bir para birimi olan ve ölü doğan ECO'yu görmesi de bu vaatlerinin boş olduğunu gösteriyor.

Paris ve Washington Faye’yi ilk tebrik edenlerde. ABD Dışişleri Bakanlığı "demokrasi için bir başarıyı" selamladı. Emmanuel Macron "onunla birlikte çalışmayı dört gözle bekliyor" açıklamasında bulundu.

Afrika’da yenilen Fransa ve ABD Senegal’de Çin, Rusya ve Türkiye ile olan güçlü ilişkilerini engelleyemeyecektir. Fransız askerini, şirketlerini istemeyen Senegal halkının gerçekleri görmesi gecikmeyecektir.