Shakespeare'den Masalsı Atmosfere Sahip Bir Romans: Cymbeline

“İktidarmış, bilgelikmiş, bedenmiş, Toprağa dönüşür, geçer gider hepsi.” - William Shakespeare

1. Giriş:

Shakespeare eserleri arasında farklı bir konumda bulunan Cymbeline oyununun tarihsel arka planına, yazıldığı döneme, oyunun geçtiği yer ve zamana, karakterlere ve olay örgüsüne değinmeye çalışacağım. Zaman ayıracak olanlara teşekkür ederim.

2. Shakespeare Hakkında Kısaca:

“Ah hüzün, senin derinliklerini şimdiye dek kim ölçebildi?” (sayfa 109)

Dünya edebiyatının en nevi şahsına münhasır yazarlarından William Shakespeare, 16. yüzyıl İngiliz edebiyatına âdeta bir güneş gibi doğmuştu. Elizabeth döneminin tartışmasız en büyük isimlerinden Shakespeare’in eserleri yüzyıllardır insanlığın yolunu aydınlatıyor. Soneleri, şiirleri, komedyaları ve tragedyalarıyla dünya var oldukça edebiyatseverlerin kitaplıklarını süslemeye de devam edecek şüphesiz ki.

Kimilerini başkalarıyla ortak yazdığını bildiğimiz tam 38 oyun bıraktı ardında Shakespeare. Bunların kimisi komedya kimisi tragedya sularında yüzse de, bazıları da her iki türe göz kırpan, komple bir oyun özelliği taşıyor. Hayatının son bölümünde yazdığı ve son 4 oyunundan biri olarak bilinen Cymbeline de bu kulvarda anacağımız oyunlarından biri. Diğerlerine oranla uzun bir oyun olan Cymbeline’de de yer yer mizahi yer yer dramatik sahnelerle karşılaşmak mümkün.

3. Oyunun Yazılma Süreci ve Dönemi:

“Anlaşılan derin kederler iyileştiriyor daha hafiflerini.” (sayfa 111)

Shakespeare’in 1609-1610 yıllarında yazdığı tahmin edilen oyunun sahneye konma tarihi ise net olarak bilinir. Tarihi belgelerde Shakespeare'in ölümünden 5 yıl önce, 1611’de sahnelendiğini bildiğimiz Cymbeline, yazarın gözde oyunlarına nazaran biraz geri planda kalsa da, klasik Shakespeare üslubunu taşıyan, güçlü dinamiklere sahip, kalabalık oyuncu kadrolu ve 5 perdelik bir oyundur.

Shakespeare’in oyunlarının ilk yayımlanma aşaması oldukça karmaşık olduğundan, Cymbeline de bu durumdan nasibini alır ve ilk baskısında ana karakterin adı “Imogen” olarak yazılır. Sonraki baskılarda prensesin ismi Innogen şekliyle doğru olarak yazılır. İngiliz Tarihçiler Ansiklopedisi adlı yapıtıyla 16. Yüzyılda yaşamış İngiliz vakanüvis Raphael Holinshed’in kitabında da karşımıza Innogen ismi çıkar. Bu, şu açıdan önemlidir: Shakespeare’in, eserlerini yazarken ve karakterlerini oluştururken kimi anlarda bu kitaptan yararlandığı söylenir.

4. Cymbeline Oyununun Biçemi ve Esin Kaynaklarına Dair:

“İç huzuru en önemlisi.” (sayfa 66)

Shakespeare eserleri arasında “deneysel” olarak ifade edilen bir yapıya sahip olan Cymbeline’in ana esin noktalarından biri ünlü İtalyan yazar Giovanni Boccaccio’nun başyapıtı “Decameron”dur. Burada yer alan bir öyküden yola çıkarak oluşturur kurgusunu Shakespeare ve elbette kendi özgün üslubunu korumayı da başarır. Ek olarak, yukarıda da bahsettiğim üzere, Holinshed'in kitabında yer alan bir İskoç ve iki oğlunun Danimarkalılara karşı verdiği savaş kurgusunu Britanya ve Roma özelinde değiştiriyor ve bu dokunuş öyküyü "Shakespearean" kılıyor.

Kurgusu, karakter yelpazesinin genişliği, anlatım tekniğinin ustalığı ve olayların başarılı bir şekilde bağlanması gibi pek çok konuda iyi bir oyun olduğunu söylemek mümkün. Aynı zamanda bir “romans” havası da sezilen oyunu okumak bir hayli keyifli.

5. Türkiye'deki Yayın Süreci:

“Yüce şeylere olan istek mutsuzluğa mahkûmmuş meğer.” (sayfa 25)

Türkiye’de en az okunan Shakespere oyunlarından biridir aynı zamanda Cymbeline. 1992’de İmge Yayınları’nın yayımladığı baskıya ek olarak son dönemde İş Bankası Kültür Yayınları’nın özenli edisyonu dikkate değerdir. Ülkemizin Shakespeare uzmanlarından Özdemir Nutku tarafından çevrilen oyun, Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi içindeki yerini almıştır.

6. Shakespeare'in Kullandığı Temalar Üzerine:

"Hoş geldin esaret, sensin çünkü özgürlüğe çıkan yol!" (sayfa 133)

Shakespeare’in oyunlarında bazen bazı temalar ağır basar. Othello dendiğinde aklımıza gelen ilk şey şüphesiz ki “kıskançlık”tır. Kış Masalı, Kısasa Kısas ve Cymbeline'de de bu aklımıza gelebilir elbette. Bu oyun için yanına masumiyet, sevgi, aşk, ihanet, arzu ve duygu gibi kavramları da ekleyebiliriz. Tüm bu unsurların yanına eşittir ibaresi eklediğimizde ise eklememiz gereken tek bir kelime kalıyor: “insan”.

“Shakespeare ve insan” dendiğinde uzun bir tez yazılabilir. Zira onun oyunlarının odak noktasında her zaman insan ve insanı ele geçiren hisleri olmuştur. Antikçağ’da da, modern zamanda da ve hatta büyülü gerçeklikte de geçse, değişmeyen tek şey insanın merkezde olmasıdır. Bu da haliyle onun eserlerini ölümsüz kılmaya yetiyor.

Cymbeline oyununun içeriğinde de bunu gözlemlemek mümkündür. Antik Yunan ve Antik Roma dönemlerine, her iki uygarlığın mitolojilerine sevgi beslediğini bildiğimiz Shakespeare’in bu oyununda da bunu görürüz. İlk sahnelendiği günden beri ilgiyle izlenen ve okunan Cymbeline, Antikçağ’a götürüyor bizleri. Britanya’nın geçmişinde epik ve serüven dolu bir yolculuğa çıkıyoruz.

Shakespeare’in son 4 oyunundan (diğerleri Pericles, Kış Masalı ve Fırtına) biri olan Cymbeline de diğer 3’ü gibi romantik bir havada seyrettiği için Shakespeare uzmanları tarafından “romans” kategorisinde anılır.

7. Cymbeline Ne Anlatır?

"Bu yapmacık, gösterişli dünyamız gibi olma, Görünüşün içindekilerden daha gösterişli olmasın!” (sayfa 138)

Kelt asıllı İngiliz bir kraldır Cymbeline. Fakat tarih kitaplarındaki ismi Cunobilenus’tur. M.S. 10 ile 41 yılları arasında Britanya’nın güney topraklarında hüküm süren bir kraldır. Hükümranlığı süresince dönemin en güçlü devleti olan Roma İmpartorluğu ile sık sık karşı karşıya gelmiştir. Augustus, Caesar ve Tiberius gibi Roma imparatorlarıyla savaşlar ve anlaşmalar yapmıştır. Shakespeare oyununda onu “Cymbeline” ismiyle resmeder ve elbette kimi yönlerden tarihin dışına da çıkarak kendi kurgusu üzerinden ilerler.

Tiyatro oyunlarında antik dönemlerden itibaren gelenekselleşen kimi unsurları Shakespeare oyunlarında da görmek mümkün. Komedya türünün olmazsa olmazlarından olan, Aristophanes, Menandros ve Titus Maccius Plautus komedyalarında sıkça karşılaştığımız yanlış anlamalar bu oyunda da mevcut. Erkek kılığına giren kadınlar ya da kadın kılığına giren erkekler, kaybolan ve yıllar sonra yeniden bulunan oğullar gibi tanıdık temalar Cymbeline'in sayfaları arasında da karşımıza çıkıyor.

Cymbeline, tahtını devredeceği bir oğula sahip değildir. Innogen adlı kızını başka soylu bir aileyle evlendirmeyi ve ve böylece krallığını daha uygun bir geleceğe taşımayı düşünür. Benzer öykülerde karşımıza çıktığı üzere, Innogen'in gönlü bir başkasındadır. Posthumus'la gizlice evlenmeleri kralı hiddetlendirir ve bir dizi sert karar ardından gelir.

Eserin son bölümünde yaşananlardan bazıları önceden tahmin edilebilse de, yazarın ustalığıyla hikâye kendisini canlı tutmayı başarıyor. Baba ve oğullar arasındaki kavuşma sahneleri, krallığın devamının sağlanması, bir barış ve huzur ortamı sağlanıyor olması Shakespeare'in dramalarını düşündüğümüzde son derece yumuşak bir final izlenimi veriyor.

8. Son Söz:

"Zaman kuşkuların hepsini giderir; Kader, bazı düzensiz gemileri de bir limana eriştirir." (sayfa 121)

Kraliyetin geleceği söz konusu olduğunda insan hayatının önemi nedir? Aşk ve vatan kavramlarının sınırları nelerdir? Bir kadın ve bir erkeğin antik çağlardaki değeri nedir? Toplumsal ahlakın insanlar üzerindeki yansımaları nelerdir? Rönesans dünyasından geçmişe doğru bir zaman yolculuğuna çıkarıyor bizleri Shakespeare ve tüm bu sorulara yanıt arıyor. Keskin yanıtlar vermekten her zamanki gibi kaçınıyor ve okurun zihninde tamamlayabileceği anlar bırakıyor.

Roma ve Britanya ülkelerinin tarihteki karşılaşmaları Shakespeare süzgecinden geçiyor ve yazar kurgusuna aşk, ihtiras, entrika, kıskançlık ve daha pek çok tema ilave ederek, takip etmesi keyifli, birçok olayın iç içe geçtiği, kalabalık oyuncu kadrosuna sahip bir oyun yaratıyor. Romalı ve Britanyalı soylular, İspanyol, Fransız ve Hollandalı kişiler, generaller, askerler, halk, müzisyenler, haberciler, saraylı kadınlar, kâhin ve hatta hayaletlerin de yer yer karşımıza çıktığı son derece başarılı bir oyun Cymbeline.

Hem komedi hem de drama unsurlarının bulunduğu, hem oyun hem de bir roman hissiyatı veren Cymbeline, Shakespeare'in yazın hayatının son döneminde kaleme alınan nispeten daha "farklı" eserlerinden biri.

Keyifli okumalar dilerim.

“Doğa insanlara göz armağan etmiş, görsünler diye gökkubbeyi, Karaların ve denizlerin bütün zenginliklerini; Bu gözlerle, göklerdeki ateş saçan yıldızları Ve kıyılardaki sayısız çakılları ayırt edebiliyoruz da, Nasıl oluyor da birbirinden ayıramıyoruz güzelle çirkini.” (sayfa 27)

Antik Anadolu Coğrafyasında Zorluklara Direnen Bir Aşk: Bir Efes MasalıKitap

Mitolojinin Sanata Yansıması: Theseus ve KentauromakhiKitap

.