Sırada Altılı Platform’un canlandırılması var

Azerbaycan’ın 19 Eylül 2023’te başlattığı ve 24 saatte tamamladığı operasyon sonucunda Hankendi’yi kurtarması ile, 30 yıllık Dağlık Karabağ ihtilafı resmen sona ermiş oldu. Böylece, 2020’deki 44 günlük savaşın ardından gündeme gelen fakat sürüncemede kalan, Güney Kafkasya’da Batı’yı devre dışı bırakan işbirliği için yol açıldı. Altılı Platform ya da 3+3 Platformu olarak anılan bu işbirliği Türkiye, Rusya ve İran ile Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan’ın her birinin menfaatleri doğrultusunda bir ortaklık zemini oluşturuyor.

İran ve Rusya Cumhurbaşkanlarının 26 Eylül’de yaptıkları telefon görüşmesinde “3+3’ün çalışmalarını etkinleştirme” konusunun gündeme geldiği İran resmi ajansı tarafından duyuruldu (Pars Today, 26 Eylül 2023).

Öte yandan önümüzdeki günlerde Türkiye’ye gelmesi beklenen İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin ziyareti sırasında masadaki esas konuların başında Altılı Platform yer alıyor.

ZENGEZUR KORİDORU VE İRAN

Azerbaycan’ın başarılı harekatının ardından gözler yeniden Zengezur koridoruna çevrildi. Azerbaycan’ın, 2020 yılında kurtardığı Ermenistan’ın işgali altındaki topraklarından başlayıp, aradaki Ermenistan’a ait topraklardan İran sınır boyunca geçerek Nahçıvan’a ulaşacak olan Zengezur Koridoru konusundaki tartışmalar alevlendi.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 25 Eylül’de gittiği Nahçıvan’dan dönerken yaptığı açıklamada, Zengezur Koridoru hakkında şunları söyledi:

“Ermenistan bu işin önünü açmazsa nereden geçecek? İran’dan geçecek. İran şu anda buna olumlu bakıyor, olumlu baktığı için de İran’dan artık Azerbaycan’a geçiş imkânı olabilecek.”

Erdoğan’ın işaret ettiği nokta önemli. Çünkü Tahran, Zengezur Koridoru’nun, İran’ın Ermenistan üzerinden Gürcistan’a ve Karadeniz’e ulaşım yolunun kesilmesine yol açacağından endişeli. İranlı yetkililer, bu nedenle “Azerbaycan ile Nahçıvan arasında geçmişten bu yana bağlantı İran toprakları üzerinden sağlanıyor, aynısı devam edebilir, hatta yeni yollar da yaparız” diyor.

Bu arada, Azerbaycan ile İran arasında, İranlıların Aras Koridoru adını verdikleri başka bir ulaşım hattı için mutabakatın da söz konusu olduğunu hatırlatalım. 11 Mart 2022’de Azerbaycan ile İran arasında Bakü’de imzalanan “Azerbaycan’ın Doğu Zengezur Ekonomik Bölgesi ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Arasında İran Topraklarından Geçerek Yeni Ulaşım Bağlantılarının Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı” bu konuda iki ülke arasında işbirliği için yapılan çalışmaların göstergesi. Bu mutabakat zaptı ile Azerbaycan’ın Doğu Zengezur ekonomik bölgesi ile Nahçıvan arasında, Ermenistan-İran devlet sınırı boyunca uzanan Aras Nehri’nin güneyinden, İran topraklarından geçerek yeni bir demir yolu/kara yolu bağlantısının ve enerji ikmal hatlarının oluşturulması amaçlanıyor.

KADER BİRLİĞİ

İster İran üzerinden ister İran’ın sınırındaki Ermenistan topraklarından geçsin, Türkiye ile Orta Asya arasındaki ulaşım koridorlarının oluşturulmasında, Türkiye’nin komşusu ve ortağı olarak İran’ın rol üstlenmesi, Türkiye’nin menfaatinedir. Çünkü böyle bir işbirliği, bölge ülkelerinin çıkarlarını daha fazla birbirlerine bağlı hale getirecektir. Kaderleri ortak olan bölge ülkeleri böylece, aralarındaki ihtilafları en aza indirmeye ve çözmeye yönelerek, karşılıklı ortak yararı esas alan projeler geliştirmeye odaklanabilecektir. Bu ise, geçmişte olduğu gibi bölge ülkeleri arasındaki çatlaklardan Atlantik kuvvetlerinin yararlanma koşullarını ortadan kaldıracaktır.

Bu koşullarda, Ermenistan’ı zor yoluyla da olsa masaya oturtan Türkiye-Rusya-Azerbaycan ortaklığına İran’ı dahil etmek önem kazanıyor. Bu da, Altılı Platform’u derhal devreye sokmaktan geçiyor. Altı çizilmesi gereken önemli bir nokta da şudur: Altılı Platform, daha geniş ölçekte Atlantik ile Asya arasındaki cepheleşme düzleminde, Asya’nın tamamının çıkarları için elverişli bir işbirliği platformu niteliği taşıyor.

Altılı Platform’un hayata geçirilmesi, geçmişte anlaşmaları yapılan fakat Atlantik’in kışkırttığı bölgesel ihtilaflar nedeniyle yavaş ilerleyen projelerin de hayata geçirilmesini sağlayacaktır. Orta Koridor ve onunla bütünleşen Kuşak ve Yol Girişimi ile Uluslararası Kuzey-Güney Koridoru gibi Asya ülkeleri arasında kesintisiz bağlantıların kurulmasını amaçlayan projelerin hızlanması önündeki engelleri kaldıracaktır.