Stratejik yönetimde Asyagil bir araç: Çinlilerin 36 strategemi (2)

Kadim Çin Uygarlığı 36 Strategem setini anlatmaya devam ediyoruz. 36 strategemin ilk kez, 1674 yılında hazırlanan Hongmen Sırlar Kitabı’nda Hongmen felsefesi adı altında bir araya getirildiği sanılmaktaydı. Bu yapıt, Mançurya asıllı yabancı Qing hanedanının egemenliğine (1644-1911) son verip, 1368-1644 yılları arasında hüküm sürmüş yerli Ming hanedanını yeniden iktidara getirmeyi amacını işleyen bir yapıttır.. Ne var ki, 1941’de çok daha eski bir kaynak keşfedilmiştir. Bu kaynağın Ming Çağı’nın sonlarında yazıldığı sanılmakta olup, daha sonra birçok basımı yapılmıştır. Örneğin, Çin Halk Kurtuluş Ordusu Siyaset Enstitüsü Arşivi (1962); Çin Halk Cumhuriyeti Jilin Eyaleti baskısı (1979 ve yeniden gözdengeçirilmiş 2. baskı 1987), Pekin Askerleri Basımevi baskısı (1981) vd.          

EDEBİYATTA DA RASTLANIYOR

Strategem olarak çevrilebilen Çince ‘ji’ sözcüğünün yer aldığı en eski askerlik kuramı metni olan Sun Tzu’nun ‘Savaş Sanatı’ adlı yapıtında savaş sanatı, yanıltma, aldatma sanatı olarak tanımlanır. Sun, savaşta, savaş hilesiyle düşman ordusunu silah kullanmaksızın zorda bırakma yolunu birinci sıraya koyar. İkinci sırada diplomatik araçlara başvurularak kazanılan yengi (zafer) yer alır. Üçüncü sıraya ise askeri yoldan elde edilen yengi konulmuştur.    

36 strategem öykülerine, Çin halk edebiyatındaki çeşitli yapıtlarda rastlanılabilmektedir, sözgelimi, Üç Krallığın Öyküsü (San Guo Yanyi).

36 strategeme ait ‘arasında gerici feodal döküntüler bulunduğu’ yolunda eleştiriler de vardır (bkz. Jilin baskısı).

 Strategemler Çin’de iç siyaset söyleşi ve konuşmalarından, dış siyaset çözümlemelerine dek yaygınca kullanılmakta; ayrıca ortaöğretimde öğretilmektedir.    

Strategem anlamına gelen ‘ji’, dar anlamda hile veya aniden tasarlanıvermiş bir eylemden planlı olarak düşünülmüş bir eyleme dek, geniş bir anlam yelpazesine sahiptir.

BAŞKAN MAO DA ATIF YAPTI

Hem Çin hem de dünya siyasal tarihinde önemli bir yer tutan Mao Zedung ‘Uzun Süren Savaş’ adlı 1938 tarihli çalışmasında şöyle demiştir:

‘…insanlık ve erdemlilik göstererek savaş kazanılmaz… Çağımız uygarlaşmakta olan bir çağ olduğundan göğsü kabararak söz etmektedir. Ne var ki, bir toplum ne denli uygarlaşırsa o denli yalan ve hile üretir. Böyle bir uygar dünyada da 36 strategem en uygun saldırı ve savunma aracıdır… ’.

36 strategemin ‘savaş sanatı’ için üretildiklerini düşünerek iş yaşamında kullanımlarında farklar ve benzerlikler olabileceğinden söz edilmektedir. Örneğin, bugünlerde popüler olan bir liman (özelleştirme) ihalesi de aynı savaş gibi sıfır toplamlı bir oyundur, fiyatlama taktikleri kullanılır; rüşvet gibi hilelere başvurulur.

Ancak, askerlikte işleyen ilke, kural ve oyunların iş yaşamında da aynen geçerli olabileceği gibi ‘kesin ve net bir genelleme’ yapılamaz.  

Not: Haftaya devam edeceğiz.