Sümerler ve Muazzez İlmiye Çığ

Değerli okurlarım, bildiğiniz üzere Türkiye’nin ve dünyanın en ünlü Sümeroglarından Muazzez İlmiye Çığ geçtiğimiz günlerde vefat etti. Kendisi gibi değerli bir bilim kadınının ve gerçek bir Atatürkçünün ölümü hem ülkemiz hem de dünya için acı bir kayıptır.

Birçok insan Sümerler’in bugünkü medeniyete olan katkılarını anlayamazken, merhum Çığ bu konuda çok değerli çalışmalar yaptı ve birçok Sümer eserinin tercümesini de yaptı.

Ben de gençliğimden beri Sümerlere ilgi duymuşumdur. Hatta kısmen de olsa Sümerce dili hakkında bilgilerim vardır. Sümerlerin keşifleri birçok bilim adamı tarafından gün yüzüne çıkarılmıştır ve bu keşifler bugünkü bilim ve teknolojinin de bir parçasıdır.

Sümerler, insanlık tarihinin en eski medeniyetlerinden biri olarak, bilim ve teknolojiye yaptıkları katkılarla dünya uygarlığının gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.

Yaklaşık MÖ. 4000 civarında Mezopotamya bölgesinde yerleşik bir hayat süren Sümerler, özellikle tarım, matematik, astronomi, yazı ve mühendislik alanlarında kayda değer ilerlemeler sağlamışlardır.

Sümerlerin bilim ve teknolojiye olan katkılarını anlayabilmek için, hem dönemin koşullarını hem de bu katkıların insanlık tarihinde ne gibi değişimlere yol açtığını incelemek gerekir.

DEVRİM NİTELİĞİNDE YENİLİKLER

Sümerler, tarımsal üretim ve su yönetimi konusunda devrim niteliğinde yenilikler gerçekleştirmiştir. Mezopotamya bölgesinin verimli topraklarında tarım yapabilmek için sulama kanalları, bentler ve rezervuarlar inşa etmişlerdir.

Bu sistemler, suyun daha etkili bir şekilde kullanılmasını sağlamış ve tarımsal verimliliği artırmıştır. Sümerler, tarımsal faaliyetlerde kullanılmak üzere sabanı geliştirmiş ve çiftçilikte bir dönüm noktası yaratmışlardır.

Bu gelişmeler, sadece Sümer toplumunun refahını artırmakla kalmamış, aynı zamanda gelecekteki medeniyetlerin de tarımsal teknolojiye ilişkin bilgi birikimini şekillendirmiştir.

Matematik ve geometri alanındaki katkıları, Sümerlerin en önemli başarıları arasında yer alır. Sümerler, ondalık ve altmışlık sayı sistemlerini geliştirmiştir. Bu sistemler, günümüzde Hâlâ zaman ve açı ölçümlerinde kullanılmaktadır.

Örneğin, bir saatin 60 dakikaya ve bir dakikanın 60 saniyeye bölünmesi, Sümerlerin bu sistemi icat etmesiyle mümkün olmuştur.

Ayrıca, Sümerler geometri bilgilerini sulama sistemlerinin tasarımı, arazi ölçümleri ve mimari yapılar için kullanmışlardır. Bu matematiksel bilgi, onların inşa ettikleri tapınaklar ve zigguratlar gibi etkileyici yapılarında da kendini göstermektedir.

YAZININ GETİRDİĞİ MEDENİYET AKTARIMI

Sümerler, yazının icadıyla dünya tarihine eşsiz bir katkı yapmışlardır. MÖ. 3200 civarında, çivi yazısını geliştiren Sümerler, bu sistemle ekonomik kayıtlar, yasalar ve edebi eserler oluşturmuşlardır.

Sümer çivi yazısı, tarihin bilinen en eski yazılı kanun metni olan “Urukagina Kanunları”nın yanı sıra “Gılgamış Destanı” gibi önemli edebi eserlerin de kayda geçirilmesini sağlamıştır.

Yazının icadı, sadece Sümer toplumunun değil, tüm insanlığın bilgi birikiminin nesiller boyunca aktarılmasına olanak tanımıştır.

Astronomi alanında da Sümerlerin dikkate değer bir bilgi birikimi bulunmaktaydı. Sümerler, gökyüzü gözlemleri yaparak gezegenlerin hareketlerini takip etmiş ve bu bilgileri takvim oluşturmak için kullanmışlardır.

Sümer takvimi, bir yılı 12 aya bölen bir sistemle düzenlenmiş ve tarımsal faaliyetler ile dini ritüellerin planlanmasında kullanılmıştır. Sümer astronomlarının bu gözlemleri, daha sonraki uygarlıkların da astronomi bilgisine temel oluşturmuştur.

Bunun dışında Sümerler bugün modern fizik teorilerinden biri olan Sicim Teorisinin temellerini de atmışlardır.

Mühendislik ve mimarlık alanında Sümerler, dayanıklı ve işlevsel yapılar inşa etmek için gelişmiş teknikler kullanmışlardır. Özellikle tuğla kavramını geliştirerek modern mimarinin temellerini atmışlardır. Kil tuğlalarla inşa ettikleri zigguratlar (piramit seklinde tapınaklar), Sümer mimarisinin en belirgin örneklerinden biridir.

Bu yapılar, sadece dini merkezler olarak değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel faaliyetlerin de gerçekleştirildiği yerler olarak hizmet vermiştir. Sümerler’in mimaride kullandığı bu teknikler, çevrelerindeki diğer medeniyetlere de ilham kaynağı olmuştur.

BİLİM ALANINDAKİ ÇALIŞMALAR

Tıp ve sağlık alanında da Sümerler önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Sümer yazıtlarında, hastalıkların teşhis ve tedavisine yönelik bilgiler bulunmuştur. Sümer hekimleri, bitkisel ilaçlar ve cerrahi müdahalelerle hastalıkları tedavi etmeye çalışmışlardır.

Ayrıca, Sümerlerin hastalıkları doğaüstü güçlerle ilişkilendirme eğiliminde olmalarına rağmen, sağlık hizmetlerini sistematik bir yaklaşımla ele almaları, bu alandaki ilk sistematik çalışmalardan biri olarak kabul edilebilir.

Sümerlerin bilim ve teknolojiye yaptıkları katkılar, yalnızca kendi dönemleriyle sınırlı kalmamış, gelecekteki medeniyetlerin de gelişimini derinden etkilemiştir. Sümerlerin icat ettiği yazı sistemi, Akadlar, Babiller ve Asurlular gibi Mezopotamya’daki diğer medeniyetler tarafından geliştirilmiş ve kullanılmıştır.

Matematiksel sistemleri, özellikle altmışlık sayı sistemi, Yunanlılar ve Romalılar gibi sonraki medeniyetler üzerinde etkili olmuştur. Sümerlerin astronomi ve takvim bilgisi, daha sonraki bilimsel keşiflere temel teşkil etmiştir.

Ayrıca Sümerliler tarihte tekstil fabrikası kavramı ile toplu sayıda tekstil ürünü üreten ilk medeniyettir. Metalurji alanındaki icatlarıyla birçok modern aletin icadını da yapmışlardır.

BÜYÜK HAYALLERİ VARDI

Sonuç olarak, Sümerler, bilim ve teknolojiye yaptıkları katkılarla insanlık tarihinin yönünü değiştiren bir medeniyet olmuştur. Tarımdan matematiğe, yazıdan astronomiye kadar birçok alanda gerçekleştirdikleri yenilikler, sadece kendi toplumlarını değil, sonraki binyıllarda dünya tarihini de etkilemiştir.

Sümerlerin bu katkıları, insanlığın bilgi ve kültür birikiminin temel taşlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Fakat belki Sümerlerin en büyük özelliği ise kendilerinden büyük hayalleri olmaları ve bu hayallere ulaşmalarını sağlayacak sistemi ve düzeni kurabilmiş olmalarıdır. Bu anlamda onlara medeniyetin dinamosu gözüyle bakılabilir ve her anlamda bilimsel medeniyetin öncüsü tanısı konabilir.

Merhum Muazzez İlmiye Çığ katkılarıyla Sümerlilerin gerçek değerinin anlaşılmasını sağlamıştır ve bu anlamda kendisi bu alanda asla unutulmayacak devlerden biridir.