'Süper-bilgisayar'da Çin’i öne çıkaran kadın

Bugün 8 Mart. Dünya Emekçi Kadınlar Günü kutlu olsun!

Emperyalizmin en fazla zulmettiği insan topluluğu kadınlar ve kız çocukları. Büyük Atatürk’ün deyişiyle “Emperyalizmin mahv ve nabut olmasını” sağlayacak olanlar da onlar. Çünkü Cem Karaca’nın ünlü şarkısındaki gibi “kavganın haklı olanı erkek dişi bilmiyor”!

KADINLARIN BAŞINI GÖĞE DEĞDİREN BİR ÇİNLİ KADIN

Bir uygarlığın gelişmişlik kıstaslarından başta geleni ise kadının o toplum içindeki konumu.

Bu yazının konusu, dünyada kadınların en özgür olduğu ülkenin yani Çin’in bir öncü bilim kadını Prof. Dr. Lu Yutong. Çin’in süper-bilgisayar alanında dünyanın önde gelen ülkesi olmasında payı çok büyük.

Prof. Dr. Lu Yutong, Çin’in Millî Süper-Bilgisayar Merkezi’nin Müdürü ve Guangzhou’daki Sun Yat-sen Üniversitesi Bilgisayar Bilimi ve Mühendisliği Fakültesi’nde öğretim üyesi.

Prof. Lu, “kadın cinsinin başını göğe değdirenlerden”!

“Süper bilgisayar” alanında dünyadaki beş önemli merkezden birinin yöneticisi olmanın ne kadar büyük başarı olduğunu bilenler için bu bir abartı değil.

Yüksek hızlı işlem yapan süper bilgisayarlar, saniye başına kayan nokta işlemleriyle (flop) ölçülüyor. 2014 yılında dünyanın en hızlısı olan ve Prof. Lu’nun başkanı olduğu Merkez tarafından geliştirilen Çin’in Tianhe-2 (Samanyolu-2) süper bilgisayarının hesaplama kapasitesi saniyede 33,860 katrilyon hesaplamaya eşdeğer olan 33,86 petaflop. Ayrıca, depolama kapasitesi de olağanüstü. Bu süper-bilgisayar her biri 100.000 kelime içeren yaklaşık 100 milyar kitabı depolayabiliyor.

Süper bilgisayarlar günümüzde biyo-tıp, havacılık, hızlı tren, endüstriyel tasarım ve hava tahmini gibi alanlarda uygulanıyor. Gelişen yapay zeka sektörü de süper-bilgisayarlardan elde edilen yüksek hız ve yüksek işlemcili hesaplamaya dayanıyor.

Prof. Lu’nun başarısı uluslararası alanda da tanınıyor. 1986’den beri her yıl Almanya’da düzenlenen Uluslararası Süper-bilgisayar Konferansı-ISC’nın 2019 yılındaki konferans program başkanı olarak seçilmiş. Bu konumu elde eden ilk kadın ve hem de ilk Çinli bilim insanı olarak tarihe geçmiş. Lu, 2022 yılı 8 Mart’ta Çin tarafından “en başarılı kadın” seçildi. (1)

Günümüzde Atlantik Kampı’nın en büyük kaynağı ayırdığı süper-bilgisayarları geliştirmede Çin ile büyük bir yarışı var. Çin, süper bilgisayarların gelişimini bilim ve teknolojiyi ilerletmede önemli bir araç olarak devlet düzeyinde destekliyor. Çin ilk süper-bilgisayarını 1983 yılında geliştirerek, bunu yapabilen dünyadaki üç devletten biri oluyor (ABD, Japonya ve Çin). 2013 yılından bu yana, Çin’in süper bilgisayar alanında ilk iki devletten biri. Diğeri ise ABD. Prof. Lu’nun başkanı olduğu Çin Milli Süper Bilgisayar Merkezi, dünyanın en etkili ilk beş süper bilgisayar merkezi arasında kabul ediliyor. Merkez aynı zamanda toplumun her kesiminden sıradan insanların süper bilgisayar hizmetlerine kolay erişimini sağlıyor. Prof. Lu’ya göre süper-bilgisayar sadece bilimsel araştırmalar için güçlü bir araç değil, aynı zamanda insanların günlük yaşamlarına da hizmet edebilir. (2)

BATI, BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ ALANINDA KADINLARI ENGELLİYOR

Bu yazı için araştırma yaparken öğrendim. Bilgisayar teknolojisinin gelişmesinde kadınların önemli bir rolü var. Örneğin 150 yıl önce ilk bilgisayar programını yazan kişi bir İngiliz kadınmış. İlk derleyicinin geliştirilmesinden yapay zekalı yüz tanıma yazılımındaki önyargıların ortaya çıkarılmasına kadar kadınlar bilgisayar sektörünün gelişmesinde önemli katkılar yapmışlar. Ancak bilgisayarın önemli kazanç kapısı olduğu 1980’lerden itibaren kadınlar Batı ülkelerinde arkaya atılmış.

13 Şubat 2019 tarihli The New York Times Magazin’e göre, 1940’larda yazılım mühendislerinin çoğunluğunu kadınlar oluşturuyordu. Ancak sektör erkekler için daha cazip hale geldikçe, kadınlar azınlığa düştü. ABD’nin resmî kurumlarından Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nün araştırmasına göre 1984’te bilgisayar ve bilgi bilimleri alanında mezun olan öğrencilerin yüzde 37’sini kadınlar oluştururken 2010 yılına gelindiğinde ise bu oranın yarısından daha aşağıya düşmüş. (3)

Batı ülkelerinde Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (S.T.E.M) diye adlandırılan grubun genelinde kadınların oranı düşük. Bilgisayar bilimleri alanında ise en düşük.

Bilgisayarların en çok kullanıldığı Google, Meta, Ubur gibi ABD şirketlerinde ise bilgisayar mühendisi kadınların oranı yüzde 20’nin üzerine çıkamıyor. Çin’in Alibaba şirketinde ise kadın bilgisayar mühendislerinin oranı yüzde 55. (4)

SÜPER BİLGİSAYAR ALANINDA SIRADAN BİR KADIN

Çin Kadınlar Birliği’nin aylık İngilizce olarak yayınladığı “Women of China- Çin’in Kadınları” dergisinin 2023 Eylül sayısının kapağı Prof. Lu Yutong’a ayrılmış.

Bu dergiden öğrendiğimize göre, Prof. Dr. Lu’nun ailesi küçükken onu iyi öğrenme alışkanlıkları geliştirmeye teşvik etmiş. Çocukken masal ve bilim kurguya meraklı imiş. Babası onu sadece ders kitaplarını değil, ilgisini çeken kitapları okumaya teşvik etmiş.

Prof. Lu, “Ailemin bana olan güveni ve bana tanıdıkları özgürlük, sonunda gerçekten sevdiğim bir alanda çalışmamı sağladı” diyor.

“Hunan Normal Üniversitesi’ne bağlı lisede okurken, matematikte başarılıydım. Bilime karşı aşkımın lisede geliştiğini düşünüyorum” diye ekliyor.

Çin 1983’te ilk süper bilgisayarı geliştirdiğinde lise birinci sınıf öğrencisi olan Lu, sınıf arkadaşlarıyla birlikte süper bilgisayarı ziyaret ediyor. “Dev bilgisayar beni çok etkilemişti. Daha sonra süper-bilgisayarın önemi hakkında daha fazla şey öğrendim. Böylece gelecekte bu alanda bilimsel araştırmalar yapmaya karar verdim. Liseden mezun olduktan sonra ilk süper bilgisayarı geliştiren Ulusal Savunma Teknolojileri Üniversitesi’ne bağlı bilgisayar bilimleri okuluna kaydoldum” diye anlatıyor.

Prof. Dr. Lu, Ulusal Savunma Teknolojileri Üniversitesi’nde yüksek lisans da yapıyor. Bu dönemde Çin’in ilk süper bilgisayarının geliştirilmesi çalışmalarında görev alıyor. Daha sonra, Çin Burs Konseyi tarafından sağlanan bir fırsatla bir süre eğitimine yurtdışında devam ediyor. Ancak Lu, ekibinin bel kemiği olduğu için yurtdışındaki eğitimini bırakıp ülkesindeki çalışmaya dönüyor. O zamandan beri Çin’in süper bilgisayarlarının çeşitli türlerinin geliştirilmesine katılıyor.

Prof. Dr. Lu, “Başlangıçta Çin süper bilgisayar endüstrisinde gelişmiş ülkeleri takip ediyordu. Sonra gelişmiş ülkeleri yakaladık ve nihayet onları geçtik. Yurt dışında eğitim alma fırsatından vazgeçtiğim için asla pişman değilim. Çin’in süper bilgisayar endüstrisinin hızlı ilerleyişine tanık oldum ve katkıda bulundum,” diyor.

Özetle Prof. Lu Yutong, Çin’in 1949’da Mao önderliğindeki devriminin parlak eserlerinden biri.

‘VATANSEVERLİK VE YILMAZ MÜCADELE RUHU’

“Women of China” dergisine verdiği röportajda Prof. Dr. Lu, “Bana ve meslektaşlarıma bilimsel araştırmalardaki zorlukların üstesinden gelme konusunda ilham veren şey, hepsi de önceki nesil Çinli süper bilgisayar araştırmacılarından aktarılan vatanseverlik, kapsamlı işbirliği ve yılmaz mücadele ruhudur. Ekip arkadaşlarım ve ben sürekli olarak kendimizi aştık ve dünya standartlarında bir süper bilgisayar merkezi kurmak için çabaladık” diyor. (5)

Prof. Dr. Lu’nun aşağıdaki belirtilen tavrı, Çin’in bilim alanında dünyanın en başarılı ülkesinin olmasının nedenini açıklıyor: Prof. Dr. Lu, ekibinin genç üyelerini sık sık uygulama yoluyla derinlemesine çalışmalar yapmaya ve mevcut araştırma sonuçlarından farklı görüşleri cesaretle ortaya koymaya teşvik ettiğini belirtiyor. Kendi çalışmalarının sonuçlarını bağımsız olarak analiz etmelerinin ve mevcut araştırma sonuçlarının eksikliklerini bulmaya çalışmalarının teknoloji geliştirmenin tek geçerli yolu olduğunu vurguluyor.

TÜRKİYE’DE DURUM BATI’DAN İYİ

Teknolojiyle ilgili meslekler üzerinde uzmanlaşmış bir kurum olan Honeypot, 41 OECD ve AB ülkeleri içinde kadınların teknoloji alanındaki katılımını inceleyen 2018 raporuna göre, tüm bu ülkelerde STEM eğitimi almış kadın öğrenci oranı ortalama %24’ken Türkiye’de %37 olduğunu saptıyor. Ancak eğitimli işsizlik sorununu bu alanda da görüyoruz. Rapora göre Türkiye’de teknoloji alanında çalışan kadınların oranı yüzde 10 civarında. (6)

Türkiye’de üniversitelerde kadın erkek eşitliği yüzde 49 oranıyla neredeyse sağlanmış durumda. Ancak, feodal kültür, kadını iş yaşamından uzaklaştırmaya devam ediyor. Yapılan bir araştırmaya göre, genç kızların bilgisayar teknolojileri alanında eğitim almasının önündeki en büyük neden toplumsal algı. (7)

AK Parti hükümetinin tutucu uygulamaları da bu eğilime hız veriyor. Örneğin sözüm ona Türkiye’nin ilk süper bilgisayarını 2024 yılında kullanıma sunacağı duyurulan Ulusal Akademik Eğitim ve Bilim Merkezi (ULAKBİM)’in yönetiminde bir kadın öğretim üyemiz bile bulunmuyor!

İnsanlık yeni bir çağa giriyor. Şundan çok eminiz: Türk kadını geleceğin uygarlığının yıldızlarından biri olacak! Çünkü binlerce yıllık medeniyet doğuruculuğundan güç alan Türk kadının yaratıcılığı ve cesaretine güveniyoruz.

DİPNOTLAR

Bütün Çin Kadınlar Birliği’nin dergisi “Women of China”‘nın 2023 Eylül sayısında Xie Lin’in incelemesi. https://mp.weixin.qq.com/s/QdHiTXooTX5CvzoVgUmtIw
Aynı kaynak
https://ischoolonline.berkeley.edu/blog/women-computing-computer-science/
https://news.cgtn.com/news/2019-11-15/SCO-chief-E-commerce-could-be-a-catalyst-for-gender-equality-LDtgHZVI5O/index.html
https://mp.weixin.qq.com/s/QdHiTXooTX5CvzoVgUmtIw
https://kockam.ku.edu.tr/turkiyede-dunyada-teknoloji-alaninda-olusan-toplumsal-cinsiyet-esitsizligi/
https://www.stgm.org.tr/sites/default/files/2020-12/turkiyede-stem-alanindaki-toplumsal-cinsiyet-esitsizlikleri-arastirma-ve-izleme-raporu.pdf