Süt içmeyin çocuklarınıza da içirmeyin

Son günlerde televizyonlarda “okul sütü” programının başlatıldığına dair haberler izliyoruz. Süt, protein ve kalsiyumdan zengin bir besin maddesidir ancak sağlığımıza faydası konusunda ciddi soru işaretleri vardır. Sütün insan vücuduna uygun bir besin maddesi olmamasının en sağlam kanıtı, insanların yarısından fazlasında karın ağrısı, şişkinlik veya ishale neden olmasıdır. Bizim ülkede değişik rakamlar yayınlanmış olmakla birlikte yaklaşık üç çocuktan biri sütü hazmedemez. Bu yüzden öğretmenlerin süt dağıttıkları öğrencileri “gaz ve şişkinlik yapıyorsa içmeyin” diye uyarması gerekir. Devletimiz gerçekten çocuklarımızın sağlığını düşünüyorsa onlara süt değil örneğin fındık-kuru üzüm karışımı gibi hepsinin hazmedebileceği protein ve vitamin açısından zengin besinler dağıtmalıdır.

Sütü neden hazmedemiyoruz?

Sütte bulunan şekerin (laktoz) emilebilmesi için bağırsaktan salınan “laktaz enzimi” ile parçalanması gerekir. Bu enzim sütteki laktozu glikoz ve galaktoza parçalayarak emilebilir hale getirir. Biz bebekken hepimizde bu enzim vardır. İnsanların yüzde yetmişinde süt emme döneminin bitimiyle (2-5 yaşlar arası) laktaz enzim üretimi durur. Erken çocukluk döneminden sonra ineğin sütünü içtiğinizde vücudunuzda onu parçalayacak enzim olmadığı için hazım olmaz. Hazmedilmeden bağırsaklara geçen süt şekeri buradaki bakteriler tarafından parçalanır ve bu da yukarıda söylediğim gibi aşırı gaz, hazımsızlık, karın ağrısı ve bazen de ishal yapar.

Süt insan vücuduna uygun bir besin maddesi değildir

Bir canlının beslenmesi milyonlarca yıllık bir süreç sonucunda şekillenir. En yakın akrabalarımız olan primatlardan 4 milyon yıl önce ayrıldık, hayvanları bir çitin arkasında toplayıp, etinden, yününden, sütünden faydalanmamızınsa 9-10 bin yıllık bir tarihi vardır. On bin yıl insanoğlunun evrimsel sürecinde topluiğnenin ucu kadar kısa bir zaman süresidir.

Dünyada ilk hayvancılık kuzey Avrupa ülkelerinde başlamıştır. Sütle bize göre çok daha erken tanışan toplumlar zaman içinde laktozu parçalayan enzim yapısı geliştirdiler. Yüz İsveçlinin 96’sında bu genetik değişim (tek nükleotid polimorfizmine bağlı C-13910-T) mevcuttur, keza 100 İngilizin 95’i sütü rahatça hazmeder. Buna karşılık genetik yapıları uygun olmadığından 100 Çinlinin sadece 10’u sütü hazmedebilir. Aynı şekilde Kızılderililerin tamamı sütü hazmetmekte sorun çeker. Suriye, Irak gibi güney komşularımızda beş kişiden sadece biri sütü hazmedebilir.

Sütü hazmedemenin tek nedeni laktoz intoleransı değil

İnek sütünü bizim için değil kendi yavruları, buzağılar için yapar. İnek sütündeki protein bebek için değil buzağının sindirim sistemi yapısına uygundur. Buzağının bağırsak sisteminde bulunan “kimozin” ismindeki enzim sütü lor haline getirerek bağırsakta uzun süre kalmasını ve emilmesini sağlar. İnsanlarda kimozin enzimi olmaması inek sütü emilimini engeller ve sonuçta sıkça şahit olduğumuz gibi pek çok çocukta kabızlık veya tam aksi ishal gibi çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkar.

Sütün zararları saymakla bitmez

Çoğunuzun süte bayıldığını biliyorum, ben de bir zamanlar çok içerdim. Bilimsel çalışmalar faydalı diye bildiğimiz sütün o kadar da faydalı olmadığını gösteriyor. Birkaçını sayayım:

1-Sütte kalsiyum olduğu doğrudur ancak yazıldığı gibi kemiklere iyi gelmez aksine kemik kırıklarını artırır. Günde bir bardaktan az süt içenlerle güne üç bardaktan fazla süt içenler kıyaslandığında çok süt içenlerde kalça kırığının % 60 daha fazla olduğu görülmüştür. Yalnız kalça kırığı artmaz, kadınlarda kalp krizinden ölme riskini % 15, kanserden ölme riskini de % 7 artırır. Günde üç bardaktan fazla süt içenlerin bir bardaktan az içenlere göre kanserden ölme riski % 93 daha fazladır (1).

2. Süt ve süt ürünleri, kalsiyum içermelerine rağmen ileri derecede asidiktirler vücudumuzda enflamasyona (mikropsuz iltihap) neden olarak eklemlerde şişme, kızarıklık, romatizmal ağrılara neden olurlar (2).

3.Çocukluk döneminde süt içen çocuklarda gelecekte alerji riski artar (3,6).

4.Çok süt içen erkeklerde prostat kanseri, kadınlarda yumurtalık kanseri riski artar (4).

5. Fazla süt içmek gençlerde akneye neden olur (5).

6. Süt kolesterolünüzü yükselterek kalp damar hastalığı riskinizi artırır. Kalp krizi, felç geçirenlerin, şeker ve tansiyon hastalarının süt ve süt ürünlerinden uzak durması gerekir.

(1) Karl Michaëlsson, Milk intake and risk of mortality and fractures in women and men: cohort studies.BMJ 2014;349:g6015 doi: 10.1136/bmj.g6015 (Published 27 October 2014)
(2) Skoldstam L, Larsson L, Lindstrom FD. Effects of fasting and lactovegetarian diet on rheumatoid arthritis. Scand J Rheumatol. 1979;8:249-255.
(3). Frequency of cow’s milk allergy in childhood. Ann Allergy Asthma Immunol. 2002;89(6 Suppl 1):33–37.
(4). Lanou AJ. Should dairy be recommended as part of a healthy vegetarian diet? Counterpoint. The American journal of clinical nutrition 2009;89:1638S-42S.
(5) Spencer EH, Ferdowsian HR, Barnard ND. Diet and acne: a review of the evidence. Int J Dermatol 2009;48:339-47.