Tarımsal işletme tipleri

Tarımsal işletmeler I. Aile ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik işletmeler II. Pazara yönelik işletmeler olmak üzere iki ana kümeye ayrılır. İşletmede üretilen toplam ürün değerinin yarısından fazlası çiftçi ve ailesi tarafından tüketiliyorsa söz konusu işletme aile ihtiyaçlarına yönelik işletme kabul edilir. İşletmenin temel amacı çiftçi ve ailesinin ekmek, süt ürünleri, et ve yakacak gereksinmesini karşılamaktır.

ÖZELLİKLERİ

1-Ailedeki birey sayısı fazla olduğundan aile işgücü potansiyeli yüksektir.
2-Toprak dağılımı hakça (adil) olmadığından çoğunluğu yeterli araziye sahip değildir.
3-Kurak iklimde yeterli sulama olanağı yoktur. Arazilerin önemli bir kısmı nadasa bırakılarak su ve besin maddesi birikimi beklenir.
4-Sermaye bileşiminde işletme sermayesinin payı düşüktür. Alet makine, malzeme-mühimmat varlığı ve döner sermaye yetersizdir.
5-Güvence verilemediği ve ödeme olanağı bulunmadığı için krediler sınırlıdır, işletmelerin fazla borcu yoktur.
6-Kimyasal gübreler, tarım ilaçları, sertifikalı tohumluk, nitelikli damızlık hayvan, karma yem gibi girdiler yeterince satın alınıp, kullanılamaz.
7-Çoğu yerde toprak katmanları sığdır. Ahır gübresi tezek yapılarak yakacak olarak kullanıldığından toprakların organik madde içeriği çok azdır.
8-Ürün çeşitliliği az olup, bitkisel ve hayvansal ürünlerde verim düşüktür.
9-Traktör ve iş hayvanları yeterli olmadığından topraklar gereği gibi işlenemez.
10-Üretilen bitkisel ve hayvansal ürünlerin çoğu çiftçi ve ailesi tarafından tüketildiği için satışa sunulan ürün miktarı azdır.
11-Benzer şekilde yukarıda sayılan girdiler yeterince kullanılmadığı için modern girdilere verilen desteklerden (sübvansiyonlar) de yararlanamazlar.
12-Tarıma verilen ucuz krediler de pratik olarak kredi kullanmayan bu işletmelere bir yarar sağlamaz.
13-Modern tarım teknikleri hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir. Geleneksel olarak yerleşmiş üretim biçimlerine sıkı sıkıya sarılırlar.
14-Yaygın (ekstansif) tarım yapıldığı için aile işgücü yeterince değerlendirilemez ve atıl (boş) kalır.
15-Genellikle ailenin çalışabilecek durumda olan erkek bireyleri batı illerinde çalışmak suretiyle ailenin geçimine yardımcı olurlar.
16-Asgari koşullarda yaşamak için çaba gösteren sabırlı insanlardan oluşan hayli büyük bir kümedir.

Bu maddeler yürütücüsü olduğum bir geniş kapsamlı bir 1araştırmanın bulguları göz önünde tutularak dile getirilmiştir.

BULGULAR

Araştırmada Van iline bağlı 12 ilçenin 68 köy/mahallesinden tesadüfi örnekleme ile seçilmiş olan 798 işletmeden yüz yüze anket yöntemiyle derlenen veriler, arazi büyüklüğüne göre 5 gruba ayrılarak analiz edilmiştir.
Ailedeki ortalama birey sayısı 8,8'dir. Ortalama 1514 Erkek İşgünü olan aile işgücü potansiyelinin sadece %16'sı işletmede, %11,6'sı işletme dışında kullanılmaktadır. İşgücünün %72'si atıl (boş) kalmaktadır.
Toprak dağılımı çarpıktır. 500 dekardan fazla araziye sahip 25 işletme, 50 dekar ve daha az arazi işleyen 380 işletmenin üç katına yakın arazi işlemektedir.
Ortalama 124 dekar olan işletme arazisi 6,1 parselden oluşmaktadır. Arazilerin %44,3'ü sulanabilmekte, %75'i tarla, %23'ü çayır mera, %2'si sebze ve meyve arazisi olup %92'si mülk arazidir.
İşletme sermayesi oranı %11,7 olup, toplam aktifin %7,5'i hayvan varlığından oluşmaktadır. Alet makine varlığının payı %3,3'tür. 798 işletmede 165 traktör saptanmıştır.
Ortalama 1,53 baş sağmal inek ve 18 baş koyun, 13 kuzu, 3 baş keçi ve 2 oğlak bulunmaktadır.
En önemli ürün, toplam alanın %25'ini kaplayan buğday olup ortalama verimi dekara 40 kg’dır. Arpa, yonca, korunga, çayırotu, pancar ve patatesten oluşan diğer ürünlerin de verimi çok düşüktür.
200 dekardan az arazisi olan işletmelerin sattığı buğday miktarı %7'den azdır. Süt, yoğurt ve peynirin de satılan miktarı %15'i bulmamaktadır.
Borçların aktif içindeki payı %0,2 ile %2,3 arasında değişmektedir.

SONUÇ

Piyasa ile ilişkisi az olduğundan bu işletmeler ürün ve girdi fiyat değişiminden fazla etkilenmez. Uygulanan tarımsal destekleme politikalarının da pek faydasını görmezler. Feodal dönemin çağdaş kalıntıları da ayrıca bir baskı unsurudur. Tıpkı bir midye gibi sert kabuklar içinde korunan hassas bir yapı söz konusudur. Bu nedenle kapalı aile ekonomisi olarak nitelenir.

1 ÇAKIR Cengiz, YILDIRIM İbrahim ve ŞAHİN Ahmet; Van Kent Çevresinde Tarımsal Üretimi Yeniden Geliştirmek Üzere Hayvansal ve Bitkisel Üretim Envanteri, (Basılmamış Rapor) Tübitak Proje No: 101Y095 (VAP05), Mart 2004, İzmir.