Toprak vatan

Nadir toprak elementleri (NTE), benzer kimyasal özellikleri ve doğada birlikte bulunmaları nedeniyle periyodik tabloda bir grup olarak nitelendirilmektedir. NTE grubunun içeriğinde; 15 adet lantanit (lantan, seryum, praseodim, neodim, prometyum, samaryum, evropiyum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, holmiyum, erbiyum, tulyum, iterbiyum ve lütesyum), skandiyum ve itriyum elementleri bulunmaktadır. NTE, günümüz teknolojisinin birçok noktasında kritik rol oynamaktadır. Elektronik, bilgisayar, enerji, manyetik malzeme, savunma, uzay, havacılık, tıp, sağlık, aydınlatma, optik, kimya, katalizör, süper iletken, cam, seramik ve nükleer gibi birçok stratejik sektörün ihtiyaç kalemlerinden birisidir. Bu sektörlerde oluşan NTE talebindeki artışlar, nadir toprak elementlerinin önemini de artırmıştır. Bu nedenle kritik teknolojileri geliştiren ve üreten ülkeler için NTE rezervleri, stratejik ve jeopolitik öneme sahip kaynaklardır.

KÜRESEL NTE REZERVLERİ

NTE rezervlerinin küresel düzeyde 121 milyon tona ulaştığı tahmin edilmektedir. Rezerve sahip ülkeler arasında 44 milyon tonla (800 milyon tonluk cevher rezervi) Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) başı çekmektedir. Ardından Vietnam (22 milyon ton), Rusya (21 milyon ton), Brezilya (10 milyon ton), Hindistan (6,9 milyon ton), Avustralya (5,7 milyon ton), Tanzanya (4,5 milyon ton), ABD (1,8 milyon ton), Grönland (1,5 milyon ton) ve Kanada (830 bin ton) gelmektedir.

NTE’DE ÇİN LİDERLİĞİ

Rezervler kadar önemli olan bir diğer konu ise cevher rezervlerinin rafine edilmesidir. 1170 bin ton rafine kapasitesiyle liderliğini koruyan ÇHC, tüm küresel üretim hacminin yüzde 80’ini elinde tutmaktadır. Diğer önemli üreticiler ise ABD, Avustralya, Rusya, Hindistan ve Brezilya’dır. NTE rezervi ve üretiminin fazla olması tek başına yeterli değildir, tüketim (talep) değerleri de yüksek olmalıdır. Yazımızın başında açıklık getirdiğimiz sektörlerin NTE tüketimini artırması küresel çapta rekabetin artmasını sağlamıştır. NTE tüketiminde de liste başını ÇHC çekmektedir. Peşinden Japonya, ABD, Almanya, Fransa ve Rusya gibi ülkeler gelmektedir.

ÇİN’E BAĞIMLILIĞINI AZALTMAK İSTEYEN ABD’NİN NTE TELAŞI!

Küresel NTE pazarında talep artışları ve talebi karşılayacak kaynakların sınırlı oluşu, üretici ülkeleri yeni kaynak arayışlarına sürüklemiştir. En önemli NTE üreticileri arasında yer alan ABD, sınırlı rezervlere sahip olması nedeniyle gözünü Grönland gibi bakir bölgelere dikmiştir. Danimarka'ya bağlı yarı özerk ve AB'nin denizaşırı toprağı olan bölge, stratejik konumu ve bol mineral kaynakları nedeniyle yeniden odak noktası haline gelmiştir. Küresel ısınma nedeniyle eriyen buzullar, yeni deniz yollarının oluşmasına neden olacaktır. Bölgenin jeopolitik önemi artacaktır. ABD Başkanı Donald Trump'un ilk başkanlık döneminde Grönland’ı satın almak istemesi Danimarka hükümetini rahatsız etti ve tehdit olarak algılanarak reddedildi. Bu komik durum, ABD’nin NTE kapsamında nasıl bir kriz içinde olduğunu bizlere göstermektedir. Trump’ın tekrar seçilmesi ile NTE düzleminde yeni bir dönem başlamış oldu. Trump talebini tekrar yinelemiş ve Grönland Başbakanı Mute Bourup Egede, bu talebi tehdit olarak görmek bir kenara, bu durumu bir fırsat olarak nitelendirmiştir. ABD’nin gözünü diktiği bir diğer toprak ise Avrupa’nın tahıl ambarı olarak bilinen Ukrayna’dır. Trump yakın zamanda, Ukrayna’nın ABD ile NTE konusunda anlaşmaya vardıklarına dair açıklamalarda bulundu. Trump’ın "Onlara 500 milyar dolar değerinde nadir toprak elementleri istediğimi söyledim ve onlar da esasen bunu yapmayı kabul ettiler" ifadesi, ABD’nin Çin’e karşı bağımlılığını bir nebze azaltacaktır; ancak üretim ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli olmayacaktır. ABD’nin gözünü diktiği bir diğer ülke ise Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) ile bölmeyi planladığı Türkiye’dir!

EMPERYALİZMİN ODAK NOKTASI TÜRKİYE

Türkiye, Eskişehir’in Beylikova ilçesinde keşfedilen NTE cevher rezervi ile ÇHC’den sonra dünyanın en büyük rezervine sahip ülke konumuna gelmiştir. NTE tenörü yüzde 3,14 olan cevher rezervinin yaklaşık 694 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Bu rezervler ETİ Maden tarafından rafine edilmekte ve toplam işleme kapasitesi yıllık bin 200 tondur. Eskişehir’de keşfedilen NTE yataklarının yüzeye yakın olması, çıkarılma aşamasının daha hızlı ve düşük maliyetli olacağını göstermektedir. Bir diğer önemli husus, yataklarda 17 elementin 10’unun bulunması ve bu rezervin en değerli olanları kapsamasıdır. İşletilen tesise gerekli kaynakların aktarılması ve teknoloji transferiyle daha büyük bir tesis yapılabileceği bilinmektedir. Bu desteklemelerle tesis, yıllık 570 bin ton üretim yapılabilecek düzeye gelecektir. Bu düzey, ÇHC’nin üretim kapasitesinin üstünde bir değerdir. Maden Tetkik ve Arama (MTA) tarafından yapılan aramalar sonucunda Malatya, Sivas, Burdur, Isparta ve Kayseri illerinde de NTE rezervleri tespit edilmiştir. Keşfedilen bu rezervlerin siyasi ve jeopolitik çıktıları, küresel çekişmenin ateşini artıracaktır. Dünyanın en zengin bor, toryum ve NTE rezervleriyle, Karadeniz ve Doğu Akdeniz doğalgaz ve petrol rezervleriyle Türkiye'nin geleceği parlamaktadır. Önemli dünya deniz ticaret yollarının, enerji nakil yollarının, uluslararası iletişim hatlarının düğüm noktası olmasıyla bölgesinde jeopolitik üstünlüğe sahip ülkemiz, doğru planlamalarla; enerji, elektronik, optik, optoelektronik, savunma, sağlık, ilaç, havacılık ve uzay alanlarında yüksek katma değerde ürünler üreterek dünyada önemli bir oyuncu olma potansiyeline sahiptir.