Türetim Ekonomisi

Geçtiğimiz hafta Türkiye’nin ilk çeyrek büyümesi açıklandı. Tükete tükete GSYH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) tutarımızı ilk üç ayda geçen yılın aynı ilk üç aylık dönemine göre yüzde 5,7 oranında artırmışız. Nasıl mı? Bu büyümenin yüzde 76’sı yani 5,5 puanlık kısmı tüketim harcamaları kökenli! GSYH rakamında o döneme ait toplam mal ve hizmet satışlarının var olduğunu düşünürsek gereksiz üretim ve gereksiz dağıtım (toptancı, bayi, parekendeci vb.) işlemlerindeki tutarlar acaba yaşam kalitemize gereksiz yük değil mi? Bu arada yerli ve yabancı işlenmiş gıdalar, yerli ve yabancı oligopol marketler malı götürüyorlar mı?

Bu sorulara yanıtınız evet ise, nasıl kurtulacağız bu kısır döngüden? Alternatif ekonomik oluşumlara kafa yormak ve yaşama geçirmek gerekmez mi? İşte bunlardan biri de ‘Türetim Ekonomisi (Prosumer Economy)’dir.

TÜRETİM EKONOMİSİNİN TANIMI

Türetim (prosumer) sözcüğü üretim (production) ve tüketici (consumer) sözcüklerinden üretilmiş melez bir sözcüktür. Türetim ekonomisini kapsamı itibariyle tanımlamak gerekirse, bu ekonomi şemsiyesi altına şunlar girmektedir: Yavaş şirket ya da büyümeyen şirket niteliğindeki küçük şirketler, dayanışma ekonomisi kooperatifleri, müşterekler kurumu, Peer to Peer ağı (P2P: eş yetkiye sahip üreticilerin veya paylaşımcıların dijital platformu), sosyal girişim, sadece bir sivil toplum kuruluşuna bağlı ticari kuruluş vb.

Bu tüzel varlıkların yasal temeli sosyal girişim ya da sosyal yardım kuruluşu olmakta, sosyal ve ekolojik açıdan adaletli işletmeler niteliğindedir.

TÜRETİM EKONOMİSİNİN İŞLEYİŞİ

Bu ekonomide negatif ekolojik ve sosyal etkiler en aza indirilmeye çalışılır. Elbette mikro ve makro ölçekler birliktedir. Bu ekonomide varlığın (paranın, değerin) sistem dışına çıkması da en aza indirilir. Türetim ekonomisi derinleştirilmiş döngüsel tedarik ağları ile sinerjik ve döngüsel ilişkilere sahip üretici ve türeticilerin (prosumer) oluşturduğu bir ekosistemdir, aynı bir orman gibi.

TÜRETİM EKONOMİSİNİN YARARLARI

Bu ekonomik dizge, dünyanın ekosisteminin kendini yenileme kapasitesine zarar vermeyen, biyoçeşitliliğe katkıda bulunarak ve atmosferdeki karbon miktarını azaltarak bir orman gibi işlemektedir. İktidar değişikliği olup, yeni kamucu bir sistem kuruluncaya dek yaşamda kalabilmek için kapitalizme alternatif ekonomik kısmi bir dizge olarak görülebilir türetim ekonomisi.

TÜRETİM EKONOMİSİNİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER           

Bu ekonomi için, Kooperatifler Kanunu’nun yanı sıra şirketler hukukunda birtakım düzenlemelere gereksinim var. Türk Ticaret Yasası’ndaki şirketlerin ticari faaliyetlerinden kâr elde etmeleri bekleniyor. Oysa ki, türetim ekonomisinin ‘gezegen ve insanlar için yararlı olma amacı’ şirketlerin kuruluş amacı olabilmeli! Şirketlerin dönemsel olarak yayınladıkları finansal raporların yanı sıra ekolojik ve sosyal raporlar da yasada anılmalı ve bunun ESG raporları kapsamında formel standartlara (GRI standartları, ISSB standartları vd.) yollama yapılmalıdır.

1.ULUSLARARASI TÜRETİM EKONOMİSİ KONFERANSI

29-30 Mayıs 2024’de İstanbul’da 1. Uluslararası Türetim Ekonomisi Konferansı yapıldı. Bağlantı linki şöyleydi: https://turetimekonomisi.org/prosumer-economy-conference/

Duymamış veya gidememiş olanlar belki kayıtlara veya dokümanlara ulaşabilirler. Bu konferansı ülkemizdeki Türetim Ekonomisi Derneği (bkz. https://turetimekonomisi.org) organize etti. Derneğin kurucusu Uygar Özesmi. Sn. Özesmi’yi sadık ve dikkatli Ulusal Kanal izleyicileri benim geçmişte yaptığım Geçim ve Tutum izlencemde konuk olarak izlemiş olduklarını anımsayabilirler. Geçtiğimiz hafta sonu Kadıköy Belediyesi Çevre Festivali’nde de onun söyleşi sunumuna eşlik ettim. Derneğin yaptığı projelerin içinde Türetim Ekonomisi Ağı ve Türetim Ekonomisi Okulu’nu özellikle belirtmeliyim.   

GOOD4TRUST.ORG: DAYANIŞMA RUHUYLA BİR ORMAN GİBİ KARDEŞÇESİNE BİR EKONOMİ İNŞA ETMEK

Özesmi’nin ifadesine göre, ‘Türetim ekonomisini hayata geçirmek için geliştirilen Good4Trust.org, dijital kamu hizmeti sunmanın yanı sıra aynı zamanda dayanışma içinde bir topluluk’. Bu dizgeye katılan işletmeler ve insanlar birbirleriyle paylaşımda bulunarak alışverişe başlıyor. Bu toplulukta üreticiler ve kullanıcılar bir araya gelerek, tüketmek yerine türetmek için uğraşıyor ve birbirlerini destekliyorlar. Aralarında hem bir yönetişim sistemi kuruyor, hem de yeni bir döngüsel ekonomi olan türetim ekonomisini inşa etmek için el ele veriyorlarmış.

Bu dizgede üretici olan gerçek veya tüzel kişiler onları anlayan, ürün ve hizmetlerini alacak türeticilerle buluşuyor, ücretsiz dükkan açıp giderlerden kurtuluyor, onlar gibi ekolojik ve sosyal açıdan adil üreticilerle güç birliği yapıyor.

Üretici olmak isteyen işletmeler, Good4Trust niyet belgesini imzalıyor ve üretim süreçlerini beyan ediyorlar. Yedi üyeden oluşan seçici konsey tarafından onaylanan üreticiler çarşıda dükkan açabiliyorlar.

Bu dizgede türetici olarak bireyler sosyal ve ekolojik açıdan adil üretimleri destekliyor. Gereksinimlerini güvenebileceği üreticilerden sağlıyor. İyi insanlarla topluluk oluyor ve güç birliği yapıyor. Good4Trust güvene dayalı bir sistem imiş. Üreticilerin vermiş oldukları beyan ve söze uymaları esas alınıyormuş. Bunun aksi görüldüğü takdirde Yediler Konseyi kararıyla dizgeden çıkarılıyorlarmış.

SONSÖZ

Yoksa siz hala üretici ya da tüketici olmaya devam mı ediyorsunuz? Haydin türetici olmaya!