Türk basınından izlenimler: Nadir Nadi Abalıoğlu | Nadir Nadi

Kurtuluş Savaşı’nın ardından yayın hayatına başlayan Türk basın tarihimizin köklü ve saygın gazetesi ‘Cumhuriyet’, Mustafa Kemal’in önerisi ile; Yunus Nadi (1879 - 1945) tarafından 1918’de kurulan Yeni Gün gazetesi ile Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi’nin yayın organı olan Hakimiyet-i Milliye gazetelerinin birleştirilmesi ile doğmuştu. Çoğunluğu hilafet yanlısı İstanbul basınında, ‘Cumhuriyet’i ve devrimleri savunacak bir yayın organı olarak, Yunus Nadi öncülüğünde Zekeriya Sertel ve Nebizâde Hamdi ile birlikte Cağaloğlu’nda yayın hayatına başladı. 7 Mayıs 1924 günü yayımlanan ilk sayıda Mustafa Kemal ile Milli Mücadele ve Kurtuluş Savaşı hakkında yapılmış bir röportaja yer verildi. Yunus Nadi, ‘Cumhuriyet’ tarihimizle yaşıt olan gazetenin yönetimini ve başyazarlığını yaşamının sonuna kadar sürdürdü.
Galatasaray Lisesi’nin ardından yükseköğrenim için Avusturya’ya giden Nadir Nadi, Viyana’da Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde başlayan eğitimini, İsviçre’de Lozan Üniversitesi Sosyal Bilimler Bölümü’nde tamamladı. Galatasaray Lisesi’nde üç yıl ‘Yurttaşlık Bilgisi ve Sosyoloji’ dersleri öğretmenliği yaptı. Yunus Nadi’nin ölümünün ardından gazetenin yönetimine ve başyazarlığına Nadir Nadi (1908-1991) getirildi ve kardeşi Doğan Nadi Abalıoğlu ile birlikte çalışmaya başladılar. ‘Mozart’ tutkunu kültür düzeyi yüksek bir gazeteci olan Nadir Nadi, keman derslerini Aliye Berger’in eşi Macar virtözü Karl Berger’den almıştır.Yaşamı boyunca başyazılarının yanı sıra zaman zaman kısa müzik eleştirileri de kaleme alırdı. 1950-54 ve 1954-57 yılları arasında bağımsız milletvekili olarak TBMM’de bulunan Nadir Nadi, parlamentoya ikinci girişinden bir süre sonra Avrupa Konseyi’ne bağımsız Türk delegesi olarak seçilerek 6 yıl bu görevde bulundu
‘Cumhuriyet’ gazetesi yönetiminde yer alan aile bireyleri ile yaşadığı anlaşmazlık nedeniyle 1962’de gazetedeki yazılarına zorunlu olarak ara verdi. 1964 yılında ‘Kontenjan Senatörlüğü’ne seçilerek ikinci kez parlamentoya girdi. 1970’te görevinden ayrılarak yine Cumhuriyet gazetesine döndü.
12 Mart 1971 Muhtırası’ndan sonra, açıkçası sahibi olduğu gazeteden İlhan Selçuk’un aralarında olduğu bazı yazarlarla birlikte ayrılmak zorunda bırakıldı.
1971 askeri darbesinden sonra Kemal Bisalman ile birlikte, sahibi olduğu haftalık ‘Ortam Dergisi’ni çıkarmaya başladık. Dergi sıkıyönetim koşullarına karşın iyi satıyordu. Doğan Avcıoğlu’nun çıkardığı haftalık ‘Devrim’ gazetesi kapatılmıştı. Derginin yazarlarından Uğur Mumcu, kendi el yazısı ile yazdığı bir haber-yorum gönderdi. Yazı İşleri Müdürü olarak görev aldığım Haftalık ‘Ortam Dergisi’nde bu yazıyı yayımladım. Mumcu, imzasız kaleme aldığı bu yazıda, Mahir Kaynak’ın ‘Albay’ rütbesinde bir MİT ajanı olduğu açıklıyordu. Haber tüm Türkiye’de bomba gibi patladı. Mahir Kaynak o dönemde bir çok siyasi olayların içinde ‘devrimci’ olarak bulunmuş ve Türk yakın siyasi tarihinin en çok konuşulan olaylarından biri olan ‘Madanoğlu Cuntası Davası’ kapsamında emekli Korgeneral Cemal Madanoğlu ve ekibinin tutuklanmasına neden oldu.
1970 yılında kurmuş olduğum Sinan Yayınları’nda, Frankfurt mahkeme tutanaklarından Peter Weiss’ın derlediği ‘Soruşturma’ adlı oyunu yayımlamıştım. Nadir Nadi’den, ‘Cumhuriyet’ gazetesinden ayrıldığı dönemde, bir yazı rica ettim. Oyunu çok beğenen ünlü yazar, ilk yazısında ‘Gaz Odaları’ başlığıyla bu kitabı ele aldı. Haftalık ‘Ortam Dergisi’nde yazdığı yazılarla ciddi bir tiraj almaya başladık. Dergi tiraj aldıkça sıkıyönetim mahkemesi tarafından her hafta çağırılıyordum. Buna karşın solcuların duruşma tutanaklarını yayımlamaya başladım. Bir ay içinde dergi 60 bin net satış rakamına ulaştı. Tirajımızı artırmaya başladığımız bu dönemde, son baskımız sıkıyönetim tarafından kamyonlara yüklenerek imha edilmeye gönderildi. Derginin yayın hayatına son verildi.
Bu gelişmelerin ardından Kemal Bisalman’ın sahibi olduğu ‘Yeni Ortam’ gazetesini günlük olarak çıkartmaya başladık. Gazetenin ‘Genel Yayın Yönetmeni’ ve ‘Sorumlu Yazı İşleri Müdürü’ olarak yazar kadrosunu oluşturdum. Uğur Mumcu, Mustafa Ekmekçi, Erol Toy ve Ali Sirmen gibi, o dönemde başka yayın organlarında yazamayan bütün yazarlar, ‘Yeni Ortam’ gazetesinde yazmaya başladılar. Sol basında doğan boşluğu değerlendiren ‘Yeni Ortam’ oldukça etkili bir yayın organı oldu.
‘Cumhuriyet’ gazetesinin başına tekrar dönmesinin ardından, Nadir Nadi’den bir görüşme isteğinde bulundum. Nazikçe evine davet etti. 27 Mayıs’tan 12 Mart’a kadar yazdığı yazıları kitap haline getirme önerisinde bulundum. Olumlu karşıladı ve kısa bir süre içinde tüm yazılarını teslim etti. Sahibi olduğum Sinan Yayınları bünyesinde yayımladığım ‘27 Mayıs’tan 12 Mart’a (1971)’ adlı kitap, Sovyet Mareşal Georgi Konstantinoviç Jukov’un anılarından sonra en çok satan ikinci kitap oldu. Bir gazetecinin yazdığı yazılardan oluşturduğumuz bu kitabı ayrıcalıklı kılan özelliği, yayımcılık tarihimizde bir ilk olmasıdır. Bu çalışmadan etkilenen Hıfzı Veldet Velidedeoğlu’nun, yazılarının yer aldığı ‘Türkiye’de Üç Devir’ adlı çalışmasını, Sinan Yayınları etiketiyle ilk iki cildini kitaplaştırdım.
Nadir Nadi, gerçekten usta bir kalem ve başarılı bir yazar olarak basınımızın unutulmaz yazarıdır.