Türk Devriminin tasarımına tanıklık etmiş bir ülkedeyiz

Çeklerin Thomas Masaryk, Edouard Beneş ve Rastislav Stefanik liderliğinde Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru başlayan Avusturya-Macaristan İmparatorluğundan bağımsızlık mücadelesi 28 Ekim 1918’de Cumhuriyet’in ilanıyla sonuçlandı. Mustafa Kemal de daha genç bir generalken hastalığı nedeniyle tam da bu süreçte 10 Haziran 1918 Pazar gününden 27 Temmuz 1918 Cumartesi gününe kadar Karlsbad’da kalmıştı. Devrim heyecanı zaten onu da sarmıştı. 6 Temmuz gecesi onu yemeğe çağıran Emin Beyin eşi dans edenleri seyrederken “Bu hayatın bizde yerleşmesi ne kadar zor…” deyince şu yanıtı vermişti:

Benim elime büyük yetki ve kudret geçerse. Ber sosyal hayatımızda arzu edilen inkılâbı bir anda bir coup ile tatbik edeceğimi zannederim..

Daha sonra kadınlar, evlilik, eşitlik üzerine uzun uzun düşüncelerini söyler.

Konuşma sonunda şöyle biter:

“Kısacası, netice: Bu kadın meselesinde cesur olalım. Vesveseyi bırakalım. Açılsınlar onların dimağlarını ciddi bilim ve fenle süsleyelim. İffeti, fenni sağlıklı olarak açıklayalım. Şeref ve haysiyet sahibi olmalarına birinci derecede önem verelim.” (Atatürk’ün Bütün Eserleri, C.2, s.188-190) Hemen her akşam toplumsal ve siyasi meseleler üzerine önemli hem Türklerle hem de yabancılarla tartışmalar yapmıştı.

İKİ ÜLKENİN MÜCADELESİ VE LOZAN

Kısa bir süre sonra Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadelenin ve yeni Türkiye Devletinin artık başındadır. 1923 yılında Çekoslovakya, Bern Büyükelçisi ve Milletler Cemiyeti’ndeki temsilcisi Rober Felbder’i, Türkiye ile dostluk antlaşması imzalaması için görevlendirdi. Felbder, Lozan Konferansı’nda Hariciye Vekili İsmet Paşa’yla görüştü. Türk heyeti antlaşmayı, konsolosluk ve ticaret anlaşmalarını da ekleyip İstanbul’da imzalamak istedi. Lozan Konferansı’ndan sonra Türk hükümeti ticari ilişkilerini de geliştirmek için konsolosluklar açmaya başladı.

Genç Türkiye Cumhuriyeti ile Çekoslovakya arasındaki dostluk antlaşmasını Hariciye Vekâleti Müsteşarı Tevfik Kamil Bey ve Çekoslovakya temsilcisi Rodolf Svetlik 11 Ekim 1924’te Ankara’da imzaladı, 20 Nisan 1925’te Resmi Gazete’de yayımlandı. İki devlet arasında bozulmayacak bir dostluğun kurulacağı belirtiliyordu. Diplomatik ilişkiler ve temsilcilikler açılacak, ticari ilişkiler, iskân ve ikamet şatları ve adlî konularda yardımlaşmalar, karşılılık esaslarına ve devletlerarası hukuk kurallarına göre düzenlenecekti.

16 Haziran’da Maarif Vekili Vasıf (Hüseyin Çınar) Efendi ilk Çekoslovakya Fevkalade Murahhas ve Orta Elçi olarak atandı.(ATABE, c.17, s.257) Vasıf (Çınar) özel bir seçim.

Güven mektubunu verdiğinde Çekoslovakya Cumhurbaşkanı Masaryk iki ülkenin dostluk antlaşmasından büyük beklentilerinin olduğunu, ekonomik ilişkileri de geliştireceklerini, antlaşmanın geniş bir faaliyet alanı açtığını belirtmiştir. (Bilal N. Şimşir, (Haz.) Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, 1993, Ankara, Atatürk Kültür , Dilve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, s.572.) Birkaç ay sonra da, Çekoslovakya Madrid Elçisi Miloş Kobr Fevkâlade Murahhas ve Orta Elçi sıfatıyla Ankara’ya gönderilmiştir. (ATABE, 18 Ocak 1926, c.18, s.144)

Nitekim 1925’te 26 bin 590 lira olan ihracatımız 1929’da 15 milyon 459 bine çıkmıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler 11 Ekim 1924 tarihinde imzalanan dostluk antlaşmasıyla başlamış ve ticari antlaşmalar başta olmak üzere birçok alanda imzalanan antlaşmalar ve devam eden diplomatik temaslarla sürekli gelişerek Çekoslovakya’nın Almanya tarafından işgal edildiği 1939 yılına kadar devam etmiştir.

BÜTÜN DÜNYANIN SORUMLULUĞU

Atatürk Çekoslovakya’ya özel bir ilgi gösteriyor. Hemen her fırsatta övgü dolu yazışmaları var. Aslında Avrasya ülkeleriyle birlik ve dayanışmadan yana. Bir kader birliği. Asyaî bir millet olduğumuzu sık sık vurgular. Tam da bu topraklardayken Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan Asya’da önemli açıklamalar yaptı.
Atatürk, 20 Haziran 1920’de şöyle diyor:

“Biz Batı emperyalistlerine karşı yalnız kurtuluş ve bağımsızlığımızı muhafaza etmekle yetinmiyoruz. Aynı zamanda Batı emperyalistlerinin kuvvetleri ve malum olan her vasıtaları ile Türk milletini emperyalizme vasıta yapmak istemelerine de mâni oluyoruz. Bu suretle bütün insanlığa hizmet ettiğimize kaniyiz.” (ATABE, c.8, s.345)

Sorumluluğumuz büyük.

Hizmete devam etmek boynumuzun borcudur her daim.