Üç generalden üç başlıkta Çin

Üç generalden rica ettim. Çin'den dönüşe geçtiğimizde.
Bir haftadır buradasınız. Çin'i özetler misiniz? En kısa ifadelerle.
3 başlık verdim:
Bir: En şaşırdığınız?
İki: En beğendiğiniz?
Üç: En eleştirdiğiniz?
* * *
Emekli Orgeneral İlker Başbuğ ile başlayalım.
26. Genelkurmay Başkanı.
Şaşırdığı: Çin insanı mutlu.
Beğendiği: Şanghay'ın temizliği.
Eleştirdiği: Televizyonlar tek tip.
* * *
Emekli Hava Pilot Orgeneral Bilgin Balanlı.
Şaşırdığı: Halk sakin. Huzurlu.
Beğendiği: Akıllı yönetim.
Eleştirdiği: Aşırı betonlaşma.
* * *
Emekli Koramiral Kadir Sağdıç.
Şaşırdığı: Şanghay etkileyici.
Beğendiği: Hoşgörü. Çalışkanlık.
Eleştirdiği: Gençlerdeki Batı hayranlığı
* * *
Bilişimci Murat Başbuğ.
Heyetimizin en genç üyesi.
Onun Çin özetlemesini de verelim.
Şaşırdığı: Gelişmişlik.
Beğendiği: Şehirleşme.
Eleştirdiği: Sansür. Medya ve internetteki.
* * *
Önce: "Heyet"in Çin'e seyahat sıklığını görelim.
Başbuğ'un ikinci seyahatiydi Çin'e.
İlki 10 yıl kadar önce. Kara Kuvvetleri Komutanı'yken (2007).
Balanlı'nın da ikinci seferi. İlk seyahati hayli eski. 1990'ların hemen başı.
Moskova'dan askeri ataşelerle birlikte gelmişler.
Kadir Sağdıç, Murat Başbuğ ve ben: İlk seferimizdi.
* * *
"Üç başlıkta Çin" cevaplarını paçal edelim.
İki vurgu öne çıkıyor.
Bir: Ekonomik gelişme ve şehirleşme şaşırtıcı.
İki: Halk sakin. Huzurlu. Mutlu. Gelecek endişesi yok.
* * *
Birinci madde üzerinde durmayacağım.
Zaten bütün dünya böyle düşünüyor.
Adı: Çin.
Soyadı: Büyüme.
* * *
Asıl ikincisi önemli: Generallerin Çin halkında gördükleri.
Gezinin her aşamasında bunu konuştular: Halk sakin. Huzurlu. Mutlu.
Niçin vurguyu halka yaptılar?
Kurmay kafası böyle çalışıyor.
Stratejik düzlemde: "Toplam milli güç unsurları"na bakıyorlar.
Halkı en başa yazıyorlar.
Halk ne kadar güveniyor: Kendisine, milletine, devletine.
Ne kadar bütünleşmiş: Milli hedeflerde.
Özeti: Halk ne kadar millet olmuş?
* * *
Ya Türkiye'deki durum?
İlker Başbuğ sürekli öne çıkardı. Belli ki düşünülmüş bir konu.
Çin'de özel sohbetlerimizde de altını çizdi. Dönüşteki açıklamasında da.
"Maalesef ülkemiz hemen her konuda bölünmüşlük içinde."
Anladığım: İç cephe bölünmüşse, dış cephede başarı olmaz.
* * *
Başbuğ'un Çin hakkındaki temel bir tespiti daha:
"Planlı toplum. Disiplinli toplum."
Kastettiği "askeri disiplin" değil elbette.
Toplumun, ülkenin bütün enerjisinin seferber edilmesi.
* * *
Emekli Hava Pilot Orgeneral Bilgin Balanlı'nın tespitleri:
"Çin beklediğimin ötesinde gelişmiş."
"Çin için kendi ülkesinde terörle mücadele öncelikli. Dışta aynı hassasiyeti gösterdiği söylenemez."
"BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi. Buna rağmen bölgesel çatışmalara müdahil olmayı tercih etmiyorlar. Mesela Ortadoğu."
"Türkiye’yi Avrupa’ya açılan bir kapı olarak görüyorlar."
"İlişkilerin çeşitlendirilerek geliştirilmesi, iki ülkenin de yararına."
* * *
Emekli Koramiral Kadir Sağdıç farklı alanlara vurgu yapıyor.
"Çin büyük, daha da büyüyecek."
"Homojen, büyük bir nüfusu var."
"Eğitimi geliştirmişler. Batı metodolojilerine kolay adapte olabiliyorlar."
"İnsan ilişkileri sabırlı, saygılı. Bunun kaynağı: Binlerce yıllık gelenek. Komünist sistemin disipline edici etkisi. Eğitim sistemleri. Sonuçta yaşanabiliri bir dünya içindeler."
"Güçlü bir ulus devlet kurmuşlar. Bazı ayrılıkçı huzursuzluklar olabilir. 'Eşit vatandaşlık'la aşmayı öneriyorlar... Atatürk'ün Türk milletine verdiği reçete gibi."
"Ekonomik ve askeri güçleriyle orantılı olmayan bir tevazu içindeler. Dünya siyasetinde geri planda kalmayı sürdürecekleri anlaşılıyor. Açıkça söylüyorlar da..."
Devam edeceğim...