Ukrayna’yı yeniden inşa etmek

2023 Ukrayna İyileştirme Konferansı (URC23) 16 Haziran günü Londra'da yapıldı. Konferans, 2017 yılında başlayan toplantı döngüsünün bir devamı niteliğindeydi.

Londra URC, geçen yıl Lugano'da mutabık kalınan taahhütlerin ve Ukrayna için Çok Kurumlu Donör Koordinasyon Platformunun çalışmalarının üzerine inşa edilmesini amaçlamıştır.  Toplantıya yüzlerce şirket lideri ve hükümet katılmıştır. Lugano konferansı, savaş sona erdiğinde yabancı sermaye ve çok uluslu şirketlerin Ukrayna'ya planlanan istilasının temelini oluşturuyordu.

Ancak savaş uzadıkça, binlerce kişi savaşta öldükçe ve Ukrayna'daki sivil altyapı Rus füzeleri tarafından yok edildikçe (ve Rus topraklarının bir kısmı vuruldukça), Batılı hükümetler ve çok uluslu şirketler, savaş devam ederken bile Ukrayna'nın AB ve NATO alanları içinde bir siper olarak yeniden inşasını hızlandırmayı hedefliyor.

50 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM YARDIMI

AB şimdi Ukrayna'ya 50 milyar dolarlık bir yatırım yardımı yapacağını açıkladı ve her yerde bulunan özel sermaye şirketi Blackrock ve önde gelen ABD bankası JP Morgan, Ukrayna'nın yeniden inşası için özel sermaye toplamak üzere görevlendirildi. Bu şirketler hizmetlerini “bağışlıyorlar” ancak yatırım fırsatlarında ilk tercih hakkına sahip olacaklar. JP Morgan'ın Orta Avrupa, Orta Doğu ve Afrika borç sermaye piyasaları başkanı Stefan Weiler, "Fon, kamu ve özel sektör yatırımcılarına belirli projelere ve sektörlere yatırım yapma fırsatı vermek için kuruluyor. Fonun Ukrayna için öncelikli olarak belirlediği farklı sektörel fonlar olacak. Amaç sermaye katılımını en üst düzeye çıkarmak." dedi. Bankalar, ilk zararları karşılamak için hükümetlerden kamu imtiyazlı parası toplamayı ve daha sonra karlı yatırımlar için yatırım yapacak özel sermaye bulmayı hedefliyor.

Dünya Bankası, savaşın ilk yılından sonra Ukrayna'nın toparlanma ve yeniden yapılanma maliyetinin 411 milyar dolar ya da Ukrayna'nın savaş öncesi GSYİH'sinin iki katı olduğunu tahmin ediyor. Ancak bu rakam Kiev'in karşı saldırısı başlamadan ve Kakhovka barajının feci şekilde yıkılmasından önceydi. Rusya'nın hala altyapıyı hedef aldığı düşünüldüğünde, nihai maliyet 1 trilyon doları aşabilir.

Ukrayna hükümetinin, AB'nin, ABD hükümetinin, çok taraflı ajansların ve Amerikan finans kuruluşlarının şu anda fonları toplamak ve yeniden yapılanma için tahsis etmekten sorumlu olan amacı, özel sermayenin olası kayıplarını karşılamak için kamu parasıyla Ukrayna ekonomisini bir tür özel ekonomik bölge olarak restore etmektir. Ukrayna ayrıca sendikalardan, ağır ticari vergi rejimlerinden ve düzenlemelerinden ve eski Ukraynalı oligarklarla ittifak halindeki Batı sermayesinin karlı yatırımlarının önündeki diğer büyük engellerden arındırılacaktır. Financial Times'ın ifadesiyle; "Uluslararası kamu sektörü finansmanı yeniden yapılanma çabasının temelini oluşturmalıdır. Ancak özel sektörün sadece işin yapılmasında değil, aynı zamanda finanse edilmesinde de merkezi bir rol oynaması beklendiğinden, özel yatırımların çok az örneği olan bir ölçekte harekete geçirilmesi gerekecektir."

42 ülkeden 5,2 trilyon dolardan fazla değere ve 21 sektöre sahip yaklaşık 500 küresel işletme, Ukrayna'nın toparlanma ve yeniden yapılanma sürecini destekleme sözü vererek Ukrayna İş Dünyası Sözleşmesini imzaladı. Ukrayna hükümetinin URC23'te ifade ettiği gibi, "Uluslararası ortaklar şu andan Almanya'daki URC24'e kadar Ukrayna ile özel sektör ortaklıkları kurmak ve büyütmek için yeni iş dünyası girişimleri başlatmak üzere çalışacaklar."

YABANCI İŞLETMELER SİGORTA TEMİNATI İSTİYOR

Yabancı işletmeler projeleri için sigorta teminatı talep ediyor (ne de olsa savaş hala devam ediyor) ve bunun için hükümetlerin ödeme yapmasını istiyorlar. Yabancı yardım ve yatırımlar da sözde savaş öncesinde Ukrayna'da var olan kronik yolsuzluğu durdurmak için sıkı koşullara tabi olacak. Ne yazık ki o zamandan beri bu tür yolsuzluk vakaları yaşanmaktadır. Örneğin, Ukrayna Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Bürosu (NABU) ve Özel Yolsuzlukla Mücadele Savcılığı (SAPO), Yüksek Mahkeme başkanının 2,7 milyon dolar rüşvet aldığı "Yüksek Mahkeme'de büyük ölçekli yolsuzluk, özellikle de Yüksek Mahkeme liderliği ve yargıçları tarafından usulsüz avantajlar elde etme planı" tespit etti.

KAMUNUN ÇIKARLARI İKİNCİ PLANA ATILACAK

Ukrayna hükümeti, AB içinde ve NATO silahlarıyla desteklenen kapitalist bir serbest piyasa ekonomisi yaratmak istiyor. Bunun için kamu yatırımlarına “zarar eden” olmak dışında bir rol verilmeyecek; kapitalist şirketler için serbest bir saltanat olacak; emeğin, sosyal ve kamu hizmetlerinin çıkarları ikinci plana atılacak.

Ukraynalı bir yorumcunun ifade ettiği gibi: "Zelenskiy'nin partisi Ukrayna'da toplu pazarlık hakkının yanı sıra diğer emek korumalarını da etkili bir şekilde yok eden yasaları yürürlüğe soktu. Ayrıca sosyal refah sistemini “toplumdan arındırmak” olarak lanse edilen ama aslında radikal kesintiler anlamına gelen emeklilik yasası reformlarını da hayata geçirdi. Her iki plan da Rus işgalinden çok önce hazırlandı, ancak savaş zamanındaki olağanüstü hal, partinin gündemini uygulama kabiliyetine büyük ölçüde yardımcı oldu - emek karşıtı düşmanlığı normalde ılımlı olan Uluslararası Çalışma Örgütü ile bile ters düştü. Zelenskiy ve danışmanları işçi hakları ve sosyal refah yerine "akıllı telefon mahkemelerini" (Amazon ile ortak bir girişim) ve diğer kamu-özel ortaklıklarını teşvik ediyor. Gerçekte, savaş sonrası Ukrayna'yı Avrupa'nın sınırlarında, zayıf işçi korumalarının ve tarife engellerinin olmamasının Avrupalı çokuluslu şirketlerin yatırımlarını teşvik edeceği devasa bir özel ekonomik bölge olarak görüyorlar."

Önemli olan, savaş sırasında Ukrayna hükümetinin Ukrayna oligarklarına ait çok sayıda büyük işletmenin kontrolünü ele geçirmiş olmasıdır. Bu işletmelerin yabancı şirketlere satılması ve ordudaki pek çok kişinin de bundan pay alması ihtimali çok yüksek.

Ukrayna'nın siyasi solundaki tüm partiler, Rusya ile işbirliği yaptıkları yönündeki büyük ölçüde kanıtlanmamış iddialara dayanılarak yasaklandı. Sovyet döneminden miras kalan refah devleti kurumları ortadan kalktı. Ukrayna'da Ekim ayında bir genel seçim yapılması bekleniyor. Ancak seçim yapılsa bile, hükümetin mevcut yasalarına ve ekonomi politikasına yönelik herhangi bir muhalefetin ses getirmesi pek mümkün görünmüyor.

HİBE DEĞİL KREDİ

Yeniden yapılanma sürecinde Ukraynalıların karşı karşıya olduğu bir diğer sorun da Batı'dan gelen yardımların büyük bir kısmının hibe değil kredi şeklinde olması ve bu nedenle Ukrayna'nın borcunun bir nesil boyunca çok yüksek olacak olması. Krediler çoğunlukla uzun vadeli, örneğin 25 yıllık (savaştan önce uzun vadeli kredilerin ortalaması 15 yıldı). AB Konseyi'ne göre Ukrayna'nın borcunu 2033'ten önce geri ödemesi gerekmeyecek. Bu daha önce görülmemiş derecede uzun bir ödemesiz dönem. Ancak ayrıcalıklı faizle bile AB kredilerine hizmet etmek pahalıya mal olacak. Brüksel bunu çözmek için "faiz sübvansiyonu" mekanizmasını geliştirdi: Faiz Ukrayna yerine AB ülkeleri tarafından ödenecek. "Faiz sübvansiyonu" 2022 yılında Ukrayna kredilerine zaten uygulanmıştı. Ancak 2023 yılında AB'nin 18 milyar Avroluk yeni kredisinin koşullarına yeni bir özellik eklendi: Sübvansiyon sadece "siyasi önkoşullara uyum" halinde devreye girecek. Yani Ukrayna işçi hakları, sosyal harcamaların arttırılması ya da devlet varlıklarının özelleştirilmesinin reddedilmesi gibi konularda çizgiyi aşarsa, bu faizsiz kredi hakkını kaybedecek. Memoranduma göre, bu durumda AB'nin "faiz sübvansiyonunu" durdurması gerekiyor.

URC23, Ukrayna hükümetinin kendi ifadesiyle "adil ve açık rekabeti mümkün kılacak reformların benimsenmesi, piyasalara girişin önündeki engellerin azaltılması ve adil yargı ve düzenleyici prosedürlerin sağlanması da dahil olmak üzere IMF Programı koşullarını yerine getirme taahhüdünü teyit eden" bir serbest piyasa ekonomisine hazırlanıyor.  BlackRock ve JP Morgan tarafından yönetilecek olan yeni Ukrayna Kalkınma Fonu (UDF) "ek özel sermayeyi harekete geçirmeye ve bankaya yatırılabilir proje hattını artırmaya odaklanacak; erken aşama veya yapısal finansman boşluklarını doldurmak ve özel sermayenin riskini azaltmak için esnek, özel finansman sunacak." UDF, "teknoloji, lojistik ve ulaşım koridorları, yeşil enerji, doğal kaynaklar, altyapının yeniden inşası, dijitalleşme, tarım ve gıda, sağlık ve eczacılık dahil olmak üzere beş temel ekonomik sektörde UDF ve Ukrayna'ya yatırım yapan diğer kurumlar tarafından hedeflenen özel sermaye için 50+ milyar dolarlık1 bir evrenin ele alınmasına yardımcı olmayı" amaçlamaktadır.

İTALYA’NIN TAMAMINDAN FAZLA TARIM ARAZİSİ

Özellikle tarım alanında zengin kazançlar elde edilebilir. Ukrayna, tahıl üretimi için İtalya'nın tamamından daha fazla ekilebilir araziye sahip! Eğer bu topraklar küçük Ukraynalı çiftçilerin ve yerel oligarkların elinden alınıp Batılı çok uluslu şirketlere satılabilirse, gıda üretiminden elde edilecek kar muazzam olacaktır. FT'nin de belirttiği gibi: "Özellikle inşaat ve malzeme, tarımsal işleme ve lojistik gibi meyvesi az sektörlerde faaliyet gösteren şirketler şimdiden harekete geçmenin eşiğinde. Ukraynalı bir bakan bana, savaş riski sigortasının iyileşmesi halinde bu şirketlerin harekete geçmeye hazır olduğunu söyledi. Hükümet ayrıca bir kamu kalkınma fonu için planlar yapıyor; bu fon, ticari yatırımlarda kayıpları absorbe eden bir kamu hissesi sağlayarak özel yatırımcıların parasını 'toplayacak'."

Ukrayna, ülkenin karbonsuz enerji, yeşil metalürji ve hidrojen konusunda büyük bir tedarikçi olma konusundaki doğal avantajları göz önüne alındığında, Avrupa'nın “yeşil dönüşümü” için bir merkez haline gelebilir. Şeffaflığı ve iyi ekonomik yönetimi artırmak için dijital teknolojide dünya lideri olabilir. URC, Ukrayna'nın tüm yeniden yapılanma projelerinin başlangıcından tamamlanmasına kadar takip edilmesini sağlayan dijital bir sistem olan "Dream"in lansmanına tanıklık etti; böylece dünyanın herhangi bir yerindeki bağışçılar kimin parasının nereye ve nasıl harcandığını görebilecekler.  Ve elbette ABD'li silah üreticileri ve müteahhitleri için önemli bir askeri ekipman alıcısı olmaya devam edecek.

Putin'in işgalinin Ukrayna halkını, Batı sermayesinin Ukrayna'nın varlıklarını ele geçirmesine ve azalan işgücünü sömürmesine izin verecek serbest piyasa yanlısı, emek karşıtı bir hükümetin eline sürüklediğini iddia edebilirsiniz. Ama belki de bu kaçınılmazdı - savaştan önce Rusya ve Batı yanlısı oligarklardan şimdi Batı sermayesine.