Uluslar neden başarılı ya da başarısız olur: Nobel nedeni

Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A Robinson, "kurumların nasıl oluştuğu ve refahı nasıl etkilediği konusundaki çalışmaları nedeniyle" ekonomi alanında Nobel (aslında Riksbank ödülü) ödülüne layık görüldüler.

Daron Acemoğlu Massachusetts Institute of Technology'de profesördür. Simon Johnson da aynı üniversitede profesör. James Robinson ise Chicago Üniversitesi'nde profesördür. Nobel jürisinin kazanma nedeni olarak söyledikleri şöyledir:

"Bugün ülkelerin en zengin yüzde 20'si, en yoksul yüzde 20'sinden yaklaşık 30 kat daha zengindir. Ülkeler arasındaki gelir farklılıkları son 75 yılda oldukça kalıcı olmuştur. 39 mevcut veriler ayrıca ülkeler arasındaki gelir farklılıklarının son 200 yılda arttığını göstermektedir. Ülkeler arasındaki gelir farklılıkları neden bu kadar büyük ve bu kadar kalıcı?

"Bu yılın ödül sahipleri, insanlık için hayati önem taşıyan bu soruya güvenilir, nicel yanıtlar vermek için yeni bir yaklaşıma öncülük ettiler. Sömürgecilik stratejilerinin sonraki ekonomik kalkınma üzerindeki etkisini ve kalıcılığını ampirik olarak inceleyerek, birçok düşük gelirli ülkeyi karakterize eden çıkarcı kurumsal ortamların tarihsel kökenlerini tespit ettiler. Doğal deneyleri ve tarihsel verileri kullanmaya verdikleri önem, refahın ya da refah eksikliğinin tarihsel nedenlerini ortaya çıkarmaya yardımcı olmaya devam eden yeni bir araştırma geleneği başlatmıştır.”

“Araştırmaları, siyasi kurumların ulusların zenginliğini temelden şekillendirdiği fikrine odaklanıyor. Peki ama bu kurumları şekillendiren nedir? Acemoğlu ve Robinson, demokratik reformla ilgili mevcut siyaset bilimi teorilerini oyun teorik bir çerçeveye entegre ederek, yönetici elitin dönemsel tehditlere yanıt olarak siyasi kurumlar - özellikle de seçim imtiyazının genişletilip genişletilmeyeceği - hakkında stratejik kararlar aldığı dinamik bir model geliştirdiler.

"Bu çerçeve artık siyasi kurumsal reformu analiz etmek için standarttır ve araştırma literatürünü önemli ölçüde etkilemiştir. Ve modelin temel çıkarımlarından birini destekleyen kanıtlar giderek artıyor: daha kapsayıcı hükümetler ekonomik kalkınmayı teşvik ediyor.”

KÖTÜ ARAŞTIRMALAR

Yıllar boyunca (yoksa on yıllar mı?) ekonomi alanında Nobel kazanan çeşitli isimlerin çalışmalarını yayınladım. Gördüğüm kadarıyla, ödülü kazanan kişinin çalışmasının kalitesi ne olursa olsun, (bazen) genellikle en kötü araştırması, yani ekonomik dünyanın ana akım görüşünü doğrulayan, ancak çelişkilerini anlamada bizi daha ileriye götürmeyen çalışması için ödül alıyor.

Bu sonucun son kazananlar için de geçerli olduğunu düşünüyorum. Bir milyon dolarlık ödülü aldıkları çalışma, refaha ulaşan ve yoksulluğu sona erdiren ülkelerin “demokrasiyi” benimseyen ülkeler olduğunu göstermeyi amaçlayan bir araştırmadır (bununla kastedilen, insanların (çoğunlukla) konuşabildiği, yetkililere sık sık oy verebildiği ve yasaların canlarını ve mallarını korumasını beklediği (umarım) Batı tarzı liberal demokrasidir).

Herhangi bir demokratik hesap verebilirlik olmaksızın elitler tarafından kontrol edilen toplumlar kaynakları “sömürür”, mülkiyete ve değerlere saygı göstermez ve bu nedenle zaman içinde gelişmezler. Bazı ampirik analizler uygulayan (yani demokrasiyi (tanımlandığı şekliyle) refah seviyeleriyle ilişkilendiren) bir dizi makalede Nobel kazananlar bunu gösterdiklerini iddia etmektedir.

ÇİN’İ SOVYETLERİ NASIL AÇIKLAYACAKLAR?

Gerçekten de Nobel kazananlar, 18. ve 19. yüzyıllarda Küresel Güney'in sömürgeleştirilmesinin “kapsayıcı” olabileceğini ve böylece Kuzey Amerika gibilerini müreffeh uluslara dönüştürebileceğini (yerli nüfusu unutarak) ya da “dışlayıcı” olabileceğini ve böylece ülkeleri korkunç bir yoksulluk içinde tutabileceğini (Afrika) savunuyorlar. Her şey değişir.

Bu tür bir iktisat kurumsal olarak adlandırılır, yani büyümeyi (ve eşitsizlikleri) yönlendiren piyasanın ve sermaye birikiminin kör güçleri değil, insanlar tarafından alınan kararlar ve kurulan yapılardır. Bu modeli destekleyen kazananlar, devrimlerin ekonomik değişimlerden önce geldiğini, ekonomik değişimlerin (ya da yeni bir ekonomik ortamdan önce bunların olmamasının) devrimlerden önce gelmediğini iddia etmektedir.

Birincisi, eğer büyüme ve refah “demokrasi” ile el ele gidiyorsa ve Sovyetler Birliği, Çin, Vietnam gibi ülkelerin “çıkarcı” ya da demokratik olmayan elitlere sahip olduğu düşünülüyorsa, Nobellistlerimiz bu ülkelerin şüphesiz ekonomik performanslarını nasıl açıklıyorlar?

Görünüşe göre, fakir başladıkları ve yapmaları gereken çok fazla “yetişme” olduğu gerçeği ile açıklanıyor, ancak yakında çıkarcı karakterleri onları yakalayacak ve Çin'in hiper büyümesi buharlaşacak. Belki de şimdi?

İkinci olarak, refah yolunda ilerlemek için devrimlerin ya da siyasi reformların gerekli olduğunu söylemek doğru mudur? Bunda doğruluk payı olabilir: 1917 devrimi olmasaydı 20. yüzyılın başındaki Rusya bugün olduğu yerde olur muydu ya da 1949 devrimi olmasaydı Çin 2024'te olduğu yerde olur muydu?

Ancak Nobellistlerimiz bize bu örnekleri sunmuyorlar. Onlarınki 19. yüzyılda İngiltere'de oy hakkı ya da 1770'lerde Amerikan kolonileri için bağımsızlık. Ancak ekonominin durumu, işleyiş biçimi, işgücünün yatırım ve üretkenliğinin de bir etkisi olduğu kesin değil mi?

İngiltere'de kapitalizmin ve sanayi devriminin ortaya çıkışı, genel oy hakkına geçilmesinden önce gerçekleşmiştir.1640'lardaki İngiliz İç Savaşı, Britanya'da kapitalist sınıfın hegemonyasının siyasi temelini oluşturdu, ancak ekonomiyi ileriye götüren bir sonraki yüzyılda ticaretin (köleler de dahil olmak üzere) ve sömürgeciliğin genişlemesi oldu.

BELİRSİZ VE İNANDIRICI DEĞİL

Bu ödülün ironisi, Acemoğlu ve Johnson'ın en iyi çalışmalarının Nobel jürisinin odaklandığı geçmiş çalışmalara kıyasla çok daha yakın zamanda ortaya çıkmış olmasıdır. Yazarlar daha geçen yıl, modern ekonomilerde teknolojinin emeğin verimliliğini artırması ile eşitsizlik ve yoksulluğun artması olasılığı arasındaki çelişkiyi ortaya koydukları Güç ve İlerleme'yi yayınladılar.

Tabii ki politika çözümleri, sermaye ve emek arasında daha büyük bir denge kurulması çağrısı dışında, mülkiyet ilişkilerinde bir değişiklik sorununa değinmiyor.

Bu yılın kazananları lehine söylenebilecek şey, en azından araştırmalarının, geçmişte kazananların birçoğunun onurlandırıldığı gibi piyasalarda gizli bir denge teoremi yerine, dünyayı ve gelişimini anlamaya çalışmakla ilgili olduğudur.

Sadece “yetişme” teorileri belirsiz (ya da kendi deyimleriyle “olumsal”) ve inandırıcı değil.

Brezilyalı Marksist ekonomistler Adalmir Antonio Marquetti, Alessandro Miebach ve Henrique Morrone'nin küresel kapitalist kalkınma üzerine önemli ve aydınlatıcı bir kitap hazırladıkları ve Küresel Güney olarak adlandırılan bölgedeki insanlığın çoğunluğunun “Küresel Kuzey” ile yaşam standartlarını “yakalama” konusunda kaydettiği ilerlemeyi yenilikçi bir yöntemle ölçtükleri son kitapta, yetişme (ya da yetişememe) süreçlerine dair çok daha iyi ve ikna edici bir açıklama bulduğumuzu düşünüyorum.

Bu kitap, Nobel kazananların görmezden geldiği her şeyi ele almaktadır: üretkenlik, sermaye birikimi, eşitsiz mübadele, sömürü - ve aynı zamanda artığı kimin kontrol ettiğine dair kilit kurumsal faktör.