Xi Jinping'in hayalini kurduğu yeni sosyalist şehir

Uygarlığın simgesi kentlerdir. Türkçemizdeki medeniyet sözcüğünün kökeni de Arapça “medine”’den, yani şehirden geliyor. Uygar anlamındaki “medenî”kelimesinin kökeni ise şehirli kişidir.

Her yeni uygarlık, kendini inşa ettiği şehirle gösterir. Asya’dan yükselen yeni uygarlık, rüştünü halen inşa edilmekte olan, Pekin'e 113 km uzaklıktaki Xiong’an şehrinde göstermeyi vadediyor. Çince "cesur" ve "barış" karakterlerinin birleşiminden oluşan Xiong'an, teknolojinin bütün imkanlarının kullanıldığı, tamamen yenilenebilir enerji ile çalışan ve karbon salımı sıfır olan, doğa ile uyumlu, kültürel gelişmeyi esas alan yeni bir ütopya.

Yeni şehrin kuruluşunda başı çeken Çin Devlet Başkanı Xi Jinping. 13 Mayıs 2023’te kentin inşasına ilişkin incelemede bulunurken Xi, yeni şehir kurulmasını 'tarihin sınavına' dayanacak 'bin yıllık öneme' sahip bir proje olduğunu söylüyor.

Xiong’an’ın bir diğer tanımı da “halk şehri”! Çin Başkanı, Xiong’an’ın “halk tarafından ve halk için inşa edilmesi”nin belirleyici olduğunu ifade ediyor. Yeni şehrin kentsel ve kırsal alanlar arasındaki gelişmişlik uçurumunun daraltılmasını, kırla kentin birbirinin gelişimini desteklemesi ve herkes için ortak refahı teşvik eden, dengeli, doğaya uyumlu bir gelişme için yeni bir yol açmayı hedeflediğini belirtiyor. (1)

DEVASA BETON ORMANLARI YOK

Yeni kentin simge binası olan 150 metre yüksekliğindeki Sinochem Kulesi'nin kaba inşaatı 2024 yılı mart ayının sonunda, tamamlanmış. Binanın tasarımı, yeni şehrin kıyısında kurulduğu Baiyangdian Gölü çevresinde bolca yetişen açık renkli kamışı temsil ediyor. "Altın kamış" adıyla yeni şehrin simgesi olarak belirlenen Sinochem Kulesi, Xiong'an'da inşa edilen 4.000'den fazla bina arasında en yüksek olanı. Çünkü planlamacılar, diğer Çin şehirlerinde yaygın olduğu gibi yüksek beton ormanları istemiyorlar. (2)

Çin’in 1978’den sonra benimsediği “Dışa Açılma ve Reform” döneminde, Çin’in şehirlerinin çoğu Amerikan şehirlerini taklit eden ve bölgesel özelliklerini yitirmiş beton yığınları haline gelmişti. Xi Jinping yönetime geldiğinden beri bu anlayışı değiştirmek için mücadele ediyor.

ABD’nin ünlü üniversitesi MIT'de kentsel planlama ve politika alanında doktor adayı olan Andrew Stokols, geçen yıl The China Project'te yazdığı makalede Xiong’an'ı bir "tekno-natüralist ütopya" olarak niteliyor: “Kentsel tasarım konsepti, 15 dakikalık ‘yaşam çemberlerinin’ gerekli ‘10 tam bileşenini’ ortaya koymakta ve belirli bir topluluğun sakinleri için 15 dakikalık bir yürüyüşten daha uzak olmayan belirli bir dizi sosyal hizmet ve kültürel olanak sağlamayı amaçlamaktadır. Bunlar arasında anaokulları, alet kiralama tesisleri, kültürel etkinlik istasyonları, mahalle komitesinin ofislerini barındıran bir ‘kamu hizmeti merkezi’ ve yaşlı bakım merkezleri yer alıyor.” (3)

YENİLİKÇİLİĞİN BAŞKENTİ OLACAK

Mart ayı sonu itibariyle, Xiong'an Yeni Bölgesi Zhongguancun Bilim Parkı, 70 özel bilim ve teknoloji şirketini bir araya getirdi ve bu yıl 100 özel bilim ve teknoloji şirketinin daha katılması bekleniyor. Merkezi Tıp Üniversitesi'ne bağlı Pekin merkezli Xuanwu Hastanesi'nin Xiong'an şubesi geçen yıl Ekim ayında deneme faaliyetlerine başladı.

Pekin'de bulunan dört üniversitenin kampüs binalarında ve Pekin'in en iyi hastanelerinden biri olan Pekin Üniversitesi Halk Hastanesi'nin yerinde inşaat devam ediyor. Gelecekte Pekin'deki 15 üniversitenin Xiong'an'da kampüsleri olacak.

Pekin'deki yüksek öğrenim kurumlarının, şirket merkezlerinin, finans kuruluşlarının, araştırma enstitülerinin, sağlık kuruluşlarının, kamu kurumlarının ve diğerlerinin Xiong'an'a kaydırılmasıyla Pekin rahatlatılıyor. Ancak daha zorlu görev ise, Xiong'an'da bu kurumları barındırabilecek ve yenilikçiliğe (inovasyona) elverişli bir ortamı teşvik edebilecek bir ekosistemin inşa edilmesi.

Başarılı yenilikçilik odaklı ekosistemler, genellikle üniversiteler, büyük işletmeler, yerel yönetimler ve diğer kurumlardan oluşan bir kümeyi gerektiriyor. Bu, Batı’nın da önüne koyduğu bir hedef. Örneğin Avrupa Birliği'nin "Avrupa Üniversite Girişimi" de üniversiteleri merkeze alan "sanayi-üniversite-araştırma-yenilikçilik" ittifakları kurmayı amaçlamaktadır. (4)

Merkezî hükümet her tür yeniliği de Xiong’an’a taşıyor. Örneğin Xiong'an, Çin'in dijital yuanı için bir deneme alanı olarak seçildi. Xiong'an yerel hükümeti, işçilerin maaşlarını ve vergi ile kamu hizmeti ödemelerini dijital yuanla yapıyor.

ÇİN SOSYALİZMİ’NİN YENİ DÖNEMİNİN ŞEHRİ

2012 yılında Çin anayasasına giren "ekolojik uygarlık" kavramı Xi Jinping yönetiminde hayata geçiriliyor. Bu yaklaşım, Çin'in kendine özgü "ekolojik bilgeliğinin" çevre yönetimi için Batılı çevre geleneklerinden farklı çözümler sunduğunu ve Çin'in kalkınmasının ülkeyi, yeni bir ekolojik çağa götüreceğini vurgulamaktadır. Xi Jinping, 2012’den itibaren Çin sosyalizminde yeni dönemine girildiğini vurguluyor. “Yeni Dönem”in alamet-i farikası, daha fazla sosyalizmdir.

Nitekim, Xiong'an, Shenzhen ve Şangay'ın Pudong Bölgesi'nden sonra "ulusal öneme sahip üçüncü yeni bölge" olarak tanıtılsa da Xiong'an'ın kalkınma modeli ve siyasi önemi oldukça farklı.

1980 yılında bir balıkçı köyünde kurulan ülkenin ilk özel ekonomik bölgesi Shenzhen bugün bir teknoloji mega kentine dönüşmüş durumda. Ve Pudong, Şangay'ın fütüristik gökdelenlere sahip bir finans bölgesi oldu. Her iki proje de 1980'lerde “Dışa Açılma ve Reform” döneminin mimarı Deng Xiaoping tarafından teşvik edildi.

Shenzhen ve Pudong Çin'in özel yabancı yatırımlara açıldığının sinyallerini verirken, Xiong'an devletin Çin ekonomisindeki rolünün yeniden vurgulanmasını ve gelişmede merkeze halkın yerleştirilmesini temsil ediyor.

Gerçekte, Xiong'an'ın inşaat ve teknoloji platformları esas olarak kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT'ler) tarafından yürütülüyor. 2023 yılı sonuna kadar, Çin'in KİT'leri Xiong'an'da 200'den fazla şube kurdu.

Bir diğer önemli fark da yeni şehrin kent rantının yağmasına dayanmaması. Bütün binalar devlet tarafından inşa ediliyor. Finansman için arazi satışı yöntemi kullanılmıyor. Son yedi yıl içinde 4.000'den fazla yeni bina eski çorak topraklar ve harabe kasabalar üzerinde yükselmeye başladı. Devlet medyası tarafından açıklanan rakamlara göre, bölge 657 milyar yuandan (90 milyar dolardan fazla) fazla yatırım aldı.

Xiong'an, kent yaşamını, kent hastalıklarına düşmeden merkezileştirmek, üniversiteler, devlet araştırma enstitüleri ve KİT'leri seferber ederek, yüksek teknolojiyi ve yeşilci yenilikçiliği teşvik etmeyi temsil ediyor.

İspanyol El Pais gazetesinin Pekin temsilcisi Guillermo Abril’in 1 Şubat 2024 tarihli Xiong’an incelemesinde, yeni şehrin sosyalist kimliğine vurgu yapıyor: “Xiong'an'da inşa edilen ilk komplekslerden biri olan ‘vatandaş hizmet merkezi’, Xi Jinping'in yeni döneminde verimli ve modern bir yönetim anlayışını sergilemeyi amaçlayan oldukça sade bir kompleks. 1990'ların patlama yıllarında ve 2000'lerin başında, Çin'deki yerel yönetim binaları genellikle büyük ve heybetli, hatta bazen ABD veya Avrupa binalarının taklit kopyalarıydı. Bu binalar yerel yönetimlerin yolsuzluklarını ve güç biriktirmelerini sembolize eder hale gelmişti ki bu gücün büyük bir kısmı arazi ve arazi finansmanı üzerindeki kontrollerinden kaynaklanıyordu. Xi 2013 yılının başlarında bu aşırılık sembollerini hedef aldı.” (5)

EŞGÜDÜMLÜ VE DENGELİ KALKINMA = SOSYALİZM

Xi Jinping 2014 yılının başlarında Pekin, Tianjin ve Hebei eyaletini, birbirlerini tamamlayan ve güçlerinden yararlanarak karşılıklı fayda sağlayacak sürdürülebilir bir kalkınma yolunu keşfetmeye çağırdı. Pekin-Tianjin-Hebei bölgesi 110 milyonluk nüfusuyla Kuzey Çin'deki en büyük ekonomik bölge. Tıpkı Yangtze Nehri Deltası bölgesinin Doğu Çin'in ve Guangdong-Hong Kong-Makao Büyük Körfez Bölgesi'nin Güney Çin'in kalkınmasında olduğu gibi, bu mega bölge de Kuzey Çin'in kalkınması için çok önemli olduğu belirtiliyor. (6)

Çin, Nisan 2017'de Pekin-Tianjin-Hebei bölgesinin eşgüdümlü kalkınmasını teşvik etme stratejisinin bir parçası olarak Xiong'an Yeni Bölgesini kurmaya karar verdi.

Xiong'an Yeni Bölgesi, 1.770 kilometrekarelik bir alana yayılarak, 15 dakikalık yürüme mesafesinde bulunan parklar, eğlence tesisleri, okullar ve çarşılar ile bölge sakinleri için yaşanabilir bir cennet yaratmayı amaçlamaktadır. Kentin alanının yalnızca yüzde 30'unun kentsel inşaat için kullanılması, geri kalanının ise su ve yeşilliklerle kaplanması planlanıyor.

Xiong'an’da elektrik, iletişim, ısıtma, gaz ve su kaynakları gibi akıllı kontrollü hizmetler için 141 km'lik yeraltı kanallarının inşasını tamamlanmış. Dış cephesi göz şeklini andıran bilgi işlem merkezi, kentin "beyni" olarak adlandırılıyor. Xiong’an sözcüğün tam anlamıyla “akıllı kent” olacak. (7)

Sanayileşme ve kentleşme çoğu ekonominin dengesini bozmuştur. Çin'in merkezi planlama ile ve halkçı bir anlayışla geliştirdiği bölgesel stratejilerini benzersiz kılan şey, farklı bölgeler arasındaki kaynak ve kalkınma eşitsizlikleri devam etse de, bunları ortadan kaldırmak için halkı seferber etmenin mekanizmalarını kuran, yukarıdan aşağıya gösterilen çabadır. Sosyalist yönetim ise tam da budur.

Dipnotlar: 1.http://en.people.cn/n3/2023/0512/c90000-20017687.html
2.http://en.qstheory.cn/2024-04/02/c_975802.htm
3.https://thechinaproject.com/2023/04/03/chinas-techno-natural-utopia-a-deep-dive-into-xiongan/
4.https://www.chinadaily.com.cn/a/202404/01/WS6609e566a31082fc043bfa38_1.html
5. https://english.elpais.com/international/2024-02-01/xiongan-the-new-socialist-city-dreamed-up-by-chinese-president-xi-jinping.html
6.http://en.qstheory.cn/2024-04/02/c_975802.htm 7.https://www.chinadaily.com.cn/a/202404/01/WS6609e566a31082fc043bfa38_2.html