Yapay Zekâ ve ödüller

Müzik giderek elektronikleşiyor. Dinleyici ne der bilinmez ama fazla elektronikleşme müziği öldürme eğiliminde.

Çünkü benzer ritimlerde, aynılaşan ses tonlarını duyuyoruz.

Sesinizin iyi veya kötü olma ayrımı silikleşiyor.

Bilim kurgu filmlerinden çıkmış ses tonuyla herkes müzik yapabiliyor.

Hatta sesinizi düzelten, güzelleştiren telefon uygulamaları bile bulunabiliyor.

JOHN LENNON'U YENİDEN DUYACAKSINIZ

Şimdilerde, müzikte elektronikleşmeden daha fazlası mevcut.

Resim yapan, şiir yazan Yapay Zekâ, her alanda olduğu gibi müziği de etkiliyor.

Beatles'ın dört üyesinden biri olan gitarist Paul McCartney, geçen günlerde BBC Radyo 4'te çarpıcı bir açıklama yaptı.

McCartney, John Lennon'un sesini duyduğumuz bir şarkıyı bitirmek için Yapay Zekâ kullanıldığını açıkladı.

İddiaya göre eski bir demo (numune, örnek kayıt diyebiliriz) kaydından alınan John Lennon sesleri, arka plandaki gürültüler silinerek temizlendi ve şarkı bitirildi. Parçanın bu yıl yayımlanacağını belirten McCartney, bunun biraz korkutucu ama heyecan verici olduğunu belirterek “Bunun nereye varacağını görmemiz gerekecek.” dedi.

ÖDÜLLENDİRİLEN YAPAY ZEKA

Yapay Zekâ'nın sanatta ve müzikte ulaşacağı nokta merak konusu. The Associated Press'ten Maria Sherman'ın haberi, yeni bir tartışmayı gündeme getirdi: Yapay Zekâ ile ödül kazanılır mı? (16 Haziran 2023, The Associated Press)

Aslında kazandı bile. Şimdiden elimizde iki örnek mevcut:

- Yapay Zekâ'nın çizdiği bir resim, ABD'deki Colorado Eyalet Sergisi'nin güzel sanatlar yarışmasında ödül kazandı. (9 Eylül 2023, TRT HABER)

- Alman sanatçı Boris Eldagsen da, Sony Dünya Fotoğrafçılık yarışmasında bir ödül kazandı. Fakat fotoğrafı yapay zeka kullanarak yaptığını itiraf eden sanatçı, konuyu tartışmaya açmak için bu yola başvurduğunu duyurdu. (18 Nisan 2023, CNNTÜRK)

Bir bilgisayarın yazdığı roman da, 3. Nikkei Hoshi Shinichi Edebiyat Ödülleri’nde birinciliğe çok yaklaşmıştı.

GRAMMY: YALNIZCA İNSAN YARATICILAR...

Sherman'ın haberine göre The Recording Academy (Kayıt Akademisi) Grammy Ödülleri'nde önümüzdeki yıl çeşitli değişiklikler olacak. Bunlardan biri Yapay Zekâ üzerine.

Akademinin yayımladığı “Yapay Zekâ (AI) Protokolleri”ne göre mütevelli heyeti, “İnsan yazarlığı içermeyen bir çalışmanın hiçbir kategori için uygun olmayacağına” karar verdi. Buna göre ödülleri ancak “yalnızca insan yaratıcıların” alacağı vurgulanıyor.

Kayıt Akademisi, ayrıca “müzik yaratıcılarına” daha fazla sorumluluk yüklüyor. Sanatçının “Yılın albümü”ne aday gösterilebilmek için işin en az %20'sini kendi yapması gerekecek.

SANAT YAPMAK MI ÇOĞALTMAK MI

Yapay Zekâ insanlık için bir umut. Her şeyimizi elimizden alacak bir distopyaya işaret etmiyor. Aksine, insanlığı bolluk toplumuna götürecek en önemli araç. Böylece tam hümanizm sağlanacak, insanlar artı zamanla sanat, kültür ve kendini var etme faaliyetlerine daha çok odaklanacak.

Yapay Zekâ'nın resim, heykel, müzik yapması, kitap, şiir yazması beklenemez bir şey değil. Nasıl ki insanın yaptığı işi, otomasyonla yapabiliyorsa, savaşabiliyorsa, insan faaliyet olarak sanatsal faaliyelerde bulunması da kaçınılmaz. Fakat tartışma burada niteliği ve özgünlüğü ile ilgili.

Yapay Zekâ bir insan ürünü olarak, ancak onu kodladığımız faaliyetleri yapabiliyor. Bu da Yapay Zekâ'nın sınırını oluşturuyor. Fakat felsefe yapma, icat çıkarma, yeni sanat yapma açısından şu an yetersiz.

Ünlü İktisatçı Michael Roberts, Yapay Zekâ’nın insan zekâsının yerini alabileceğini reddetmenin temel bir nedeni olduğunu söylüyor: “Makineler potansiyel ve niteliksel değişimleri düşünemez. Yeni bilgi bu tür dönüşümleden (insan) gelir mevcut bilginin genişletilmesinden (makineler) değil. Sadece insan zekâsı sosyaldir ve değişim potansiyelini, özellikle de insanlık ve doğa için daha iyi bir yaşama yol açan sosyal değişimi görebilir.” (Michael Roberts, Teknolojiye Marksist Bir Bakış, Bilim ve Ütopya, Sayı: 347, Mayıs 2023; Çev: Orçun Göktürk.)

Roberts haklı. Örneğin, Rembrant tabloları Yapay Zekâ'ya analiz ettiriliyor ve yenisini yapması isteniyor. Evet, Yapay Zekâ, başarılı bir Rembrant yapabildi. Fakat bu mevcut bilginin genişletilmesinden başka bir şey değil. Gerçekte “Röprodüksiyon” denilen sanat eserini aslına uygun çoğaltmaya benzer bir işten bahsedebiliriz. Tam olarak bir kopyalama yok ama yenilik de yok.

Romanda da böyle. Yukarıda bahsettiğimiz ödüle yaklaşan romanı aslında kim yazdı? Hitoshi Matsubara ve üniversitedeki ekibi kelime ve cümleleri seçti ve işi yapay zekaya teslim etmeden önce eserin çatısını kuracak verileri girdi. Yani üretilen tablonun, romanın altyapısı yine insan eliyle hazırlanıyor. Bu anlamda, özgün ve özgür bir sanat eserinden şu an için bahsetmek mümkün değil. Özetle Yapay Zekâ, sıfırdan bir şey üretecek durumda değil. Gelecek ne gösterir, onu göreceğiz...

EŞİTSİZLİKLE HAK ALINIR MI?

Haydi, hayal dünyamızı çalıştıralım. Aksi bir durumu düşünelim. Yapay Zekâ'nın özgün eserler üretebildiğini... Yine de bu durumda Yapay Zekâ ile insan faaliyetini aynı kategoride değerlendirip ödüllendirmek ne kadar doğru? Bilgi toplama, işleme ve ürün verme hızı bakımından dahası fizyolojik, düşünsel ve duygusal olarak da aynı olmayan iki yapıyı nasıl aynı kategoride inceleyip karar verebilirsiniz?

Daha insan-insan arasındaki rekabette, birçok konuda kategorik olarak eşitlik sağlanamamış durumda. Öyle ki, özellikle son yıllarda spor dünyasında, cinsiyet değiştirenlerin, özellikle kadınlar kategorisinde eşitsizlik yarattığı tartışılıyor. Yapay Zekâ her alanda olduğu gibi sanatta da gündemde ve tartışmaların göbeğinde olmaya devam edecek. Fakat öyle görülüyor ki, örnekler çoğaldıkça, Grammy benzeri tavırların artmasını beklemek gerekiyor.

Kim bilir, yakın bir zamanda belki de Yapay Zekâlar arası yarışmalar görmek bizi şaşırtmayabilir.