Yaş çay üreticileri (2)

13 Temmuz 2022 tarihinde yayınlanan yazının devamıdır.

İşletmelerin tamamı mülk arazi üzerinde kurulmuştur. Çay bahçelerinin ortalama alanı 8,79 dekardır. Ortalama çay üretim alanının I. grupta 3,1 dekar, II. grupta 6,3 dekar, III. grupta 11,11 dekar, IV. grupta 29,42 dekar olduğu saptanmıştır.

İşletmelerin %92’sinin fındık, %8’inin ise kivi üretimi yaptığı tespit edilmiştir.

Alet-ekipman mevcudu:

İşletmelerde motorlu ekipman saptanmamıştır. İşletme başına ortalama olarak;

4,37 çay makası; 25,76 çay bezi; 8,32 çay eldiveni; 3,87 çizme; 3,87 fötr; 4,21 yağmurluk; 0,77 budama aleti olduğu tespit edilmiştir.

BAKIM

Bölgedeki işletmecilerin %98’inin ortalama üç sürgün öncesinde bakım ve yabancı ot temizliğini düzenli olarak yaptığı tespit edilmiştir. Gelişimini tamamlamış bahçelerde kasım-aralık ya da mart aylarında 1/10 oranında budama yapılır. Görüşülen işletmelerin tamamının her yıl düzenli olarak budama yaptığı saptanmıştır.

Bölgedeki çay alanlarında “vampir kelebek” olarak bilinen böcek türü (Ricania simulans) zarar yapmaktadır. Bu böcek şekil olarak kelebeğe benzer ancak kelebek değildir. Bitkinin öz suyunu emerek zarar vermekte, veriminin düşmesine neden olmaktadır. Kimyasal mücadele önerilmeyen ve ruhsatlı ilacı bulunmayan bu zararlı ile kültürel ve biyoteknik mücadele yapılması gerekmektedir.

GÜBRELEME

İncelenen işletmelerin %13’ü çay üretiminde çiftlik gübresi kullanırken, %87’sinin kullanmadığı görülmektedir.

Saf madde olarak; dekara ortalama 29,08 kg azot; 5,81 kg fosfor ve 11,63 kg potasyum kullanıldığı saptanmıştır. Arazi büyüdükçe dekara atılan gübre miktarının azaldığı gözlenmiştir.

VERİM

İşletmelerde birinci sürgünün 572 kg/da, ikinci sürgünün 562 kg/da, üçüncü sürgünün 501 kg/da; toplam verimin 1634 kg/da olduğu, işletmelerde en fazla verimin ilk sürgünde meydana geldiği tespit edilmiştir.

Rize’de dekar başına verim 1826 kg iken Trabzon’da 1778 kg, Artvin’de ise 1647 kg olarak tespit edilmiştir. Artvin’de çay üretimi Giresun’dan fazladır, ancak Giresun’da verim daha yüksektir.

SATIŞ

Çaykur’a ait 46 adet çay fabrikası bulunmaktadır. Bunların 37’si Rize ilindedir. Çaykur çay alımında randevu sistemi uygulamaktadır. Üreticiler çaylarını sadece kendileri için belirlenen günlerde satabilmektedirler.

İşletmelerin %84’ü çay satmak için Çaykur’u tercih ederken, %16’sı ise özel sektörü tercih etmektedir.

İşletmecilerin %52’sinin kota ve kontenjan kısıtlılığından kaynaklı sorun yaşadığı tespit edilmiştir. %22’si randevu vb. diğer sorunları, %16’sı taban fiyatının geç açıklanmasını, %10’u ise alım yerindeki ilgisizliği sorun olarak belirtmiştir. İşletmecilerin %68’i çay alım fiyatını düşük, %29’u normal, %3’ü ise yüksek bulmuştur.

Araştırma yapılan bölgede işletmecilerin %70’inin çaylarının yarısını peşin, yarısını vadeli; %20’sinin vadeli; %10’unun ise peşin sattığı tespit edilmiştir. Çaykur’a ürününü satan işletmeler, paralarını ortalama 15 gün sonra almaktadır.

SORUNLAR

İşletmecilerin %84’ü işçi ücretlerini yüksek bulurken, %14’ü normal, %1’inin ise düşük bulmaktadır.

İşletmelerin %17’sinin çay hasadında herhangi bir sorun yaşamadığı, %30’u iklim şartlarını, %20’si işçi bulamadıklarını, %11’i bölgenin engebeli olmasını, %18’inin ise haşereleri sorun olarak gördüğü tespit edilmiştir.

Çay bahçelerinin ekonomik ömrünün 60 yıl olduğu kabul edilmektedir. İşletmelerin çay bahçeleri ortalama 52 yıllıktır. Çay bahçelerinin ekonomik ömrünü tamamlamaya yakın olduğu görülmektedir.

İşletmelerde toplam değişen maliyet 6423 TL olarak hesaplanmıştır. Geçici işçilik giderleri değişen maliyetin %58’ini oluşturmaktadır. Bunu %18 ile gübre, %18 ile pazarlama, %4 ile döner sermaye faizi, %3 ile diğer masraflar takip etmektedir.

İşletme grupları ortalaması olarak sabit maliyet ise 10801 TL’dir. Sabit maliyetler içerisinde yer alan daimi işçi ücreti ve aile işgücü karşılığı en yüksek sabit maliyet kalemini oluşturmaktadır.

İşletmeler ortalaması olarak dekara düşen üretim maliyetleri 1959 TL’dir. Birim alana düşen üretim maliyetlerinin 731 TL’sini değişen, 1229 TL’sini sabit maliyetler oluşturmaktadır.

Bölgede görüşülen işletmelerin çay üretim maliyeti 1,18 Tl/kg ve çay satış fiyatı ise 1,95 Tl/kg olarak hesaplanmıştır.

Kaynak:

İlayda Özgümüş, Rize İlinde Çay İşletmelerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Pazarlama Sorunları, Yüksek Lisans Tezi, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Isparta - 2019

Yaş Çay Üreticileri (1)Gündem