'Yaşayan İnsan Hazinesi' listesindeki saz ustamız Hayri Dev hayatını kaybetti

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO)'nün 2008 yılında 'Yaşayan İnsan Hazinesi Kültürel Miras Taşıyıcısı' seçtiği 85 yaşındaki saz ustası Hayri Dev, Denizli'nin Çameli ilçesine bağlı Gökçeyaka Mahallesi'nde yaşamını sürdüren Dev, yaklaşık 10 gün önce belindeki rahatsızlık nedeniyle oğlu Zafer Dev ile Denizli Devlet Hastanesine başvurdu. Burada 5 gün tedavi gören Dev, daha sonra Pamukkale Üniversitesi Hastanesine sevk edildi. Bel kemiğindeki çatlak nedeniyle dün ameliyat edilen ve beyin cerrahisi servisinde yatan Dev, sabaha karşı hayatını kaybetti. 5 çocuk babası Hayri Dev'in cenazesi, ikindi namazını müteakip Çameli Gökçeyaka Mahallesi'nde bulunan Boyalı Mezarlığı'nda toprağa verilecek. Dev'in ölüm haberi öğrencilerini, sevenlerini ve meslektaşlarını yasa boğdu.

İLK ÇALGI ÜÇ TELLİ CURA

15 yaşındayken dedesinin tavsiyesiyle üç telli saz (cura) çalmayı öğrenen Dev, yöredeki aşıkların atışmalarını dinleyerek söyledikleri türküleri ezberledi. Okuma yazmayı vatani görevi sırasında öğrenen Dev, geçimini uzun süre çobanlıkla ve düğünlerde saz çalarak sağladı.

DEV'İN HAYATI BELGESEL OLDU

1992 yılında hayatını değiştirecek bir olay oldu. Teke yöresi kültürünü inceleyen Fransız araştırmacı Jerome Cler, İspanya'da duyduğu bir bağlama sesinin büyüsüne kapılarak Türkiye'ye geldi. 1500 metre yükseklikteki Çameli ve Fethiye dağlarında uzunca bir süre bu sesin kaynağını bulmaya çalışırken, yörenin kültürü hakkında 350 sayfalık bir tez hazırladı. Sorbonne Üniversitesi'nin Etimoloji Bölümü'nden doçentlik alması da bu tezle oldu. Cler, Türkiye'ye geldi ve Hayri Dev'i buldu. Dinlediği ses, Dev'in elindeki üç telli saza aitti. Daha sonra 15 kişilik bir Fransız ekibi tekrar köye geldi. Dev'in hayatı 'Ormanlar Arkası' adlı belgesel filmle anlatıldı.

AVRUPA'DA KONSERLER DİZİSİ

Fransız müzikologlar 3 defa ülkelerine konser verdirtmek üzere çağırdılar. Cler'in kendisini Paris'e davet etmesinin ardından yaşamı değişen Hayri Dev, müzisyen arkadaşlarıyla yurt dışında konserler verdi. Davet üzerine 1996 yılında Fransa ve Almanya'ya giderek müzik festivallerine katılan Dev, 1997 yılında Amsterdam'da, 1998'de Strasbourg Marc Bloch Üniversitesinde konser verdi, 2002'de Brüksel'de Beaux-Arts'ta, 2003'te Paris'te Fransız Kültür Bakanlığı yetkililerinin de katıldığı özel dinletilerde sanatını icra etti. Hatta bir Fransız her yıl Dev'den ders almak üzere, Çameli'ne kadar geldi, belgesel çekimler yaptı. Çameli Halk Eğitimi Merkezi'nin oluşturduğu 10 kişilik grup içinde üçtelli cura ve çam düdüğü çaldı. 2004'de Ankara'da, 2005'de İstanbul'da Kültür Bakanlığı'nın yaptığı Halk Oyunları şölenlerine, 2007 İzmir İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü'nün davetlisi olarak bu grubu içinde bulundu. Çameli'de düzenlenen festivallerde yerel sanatçı olarak konserler verdi.

ÇAM DÜDÜĞÜ UNESCO'DA

Hayri Dev, çaldığı yöresel çam düdüğüyle UNESCO tarafından, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi kapsamında 2008 yılında "Yaşayan İnsan Hazinesi Kültürel Miras Taşıyıcısı" ilan edildi. Yaşamı ve sanatı belgesellere konu olan Dev, dünyada birçok üniversitede ders verdi. Bir süre Denizli Büyükşehir Belediye Konservatuarı'nda üniversite öğrencilerine de ders veren Dev'e, yöre halkı "Koca Usta" ismini verdi.

HAYRİ DEV KİMDİR?

Hayri Dev, 1933 yılında Çameli ilçesinin Gökçeyaka köyünde doğdu. Yoksul dağ köyünde bir süre çobanlık yaptı. Okula hiç gitmeyen Hayri Dev, okuma- yazmayı okula giden bir arkadaşından öğrendi. Cura denilen 3 telli çalgıyı öğrenip, söylemeye çocukluk yıllarda başladı. Masıt Kırığı denilen dokuz sekizlik mahalli ezgileri çalan ve söyleyen bir usta oldu. 2'si erkek, 3'ü kız 5 çocuğu olan Hayri Dev, ailesinden habersiz elindeki üç telli sazı ve çam düdüğünü hiç bırakmadı. Evlere gidip yarenlik yaptı, düğünlerde insanları eğlendirdi. Ormanda, dağlarda çobanlar için çaldı, söyledi.