Yeni para sistemi hazır

30 Nisan 2020 Perşembe günü, iki gün önce Merkez Bankası Başkanı Murat UYSAL “Enflasyon Raporu 2020-II Bilgilendirme Toplantısı” yaptı.

2020 sonu enflasyon hedefini yüzde 8.2’den yüzde 7.4’e düşürdü.

Yaygara koptu; “Sen, kasanda döviz kalmamış, yarın öbür gün kurlar patlayacak, ne dediğinin farkında mısın? Rüya mı görüyor bunlar? Nerede yaşadıklarını sanıyorlar?” Tabi bunlar kukla, saray söylüyor bunlar tekrar ediyor.

Müthiş iktisatçılar korosu hemen YOUTUBE çekimlerine dayandı; kurlar şöyle olacak, altın mı vah vah, konut fiyatları ah ah. IMF’ye gitmekten utanıyorsun, neden FED’e gitmiyorsun (Amerikan Merkez Bankası)? Arkadaş döviz rezervin yok, yarın yiyeceğimiz ekmeği nereden bulacağız, ara mal ithalatını nasıl yapıp üretim yapacağız?

Başkana soru soruyorlar; IMF ile neden SWAP anlaşması yapmıyorsunuz? Murat UYSAL gayet rahat cevaplıyor; IMF ile SWAP ya da kredi gibi bir projemiz yok.

Müthişler kuduruyor; Allah allah! Bunlar ne aldılarsa bize de versinler, biz de iyi olalım.

BAŞKAN ASLINDA NE MESAJ VERDİ?

Şimdi gelelim benim o toplantıyı dinleyince ne gibi farklı kurgular duyduğuma. Aslında Merkez Bankası Başkanı gizli saklı da söylemiyordu. Sadece biraz dikkat etmek yeterdi.

Şimdi Merkez Bankası Başkanı'nın toplantıda ağzından çıkanları kelime kelime yazıp, benim için ne anlama geldiklerini söyleyeceğim.

Soruyorlar;

SWAP anlaşmaları yapıyorsunuz. Kimlerle? Neden IMF ile SWAP görüşmesi yapılmıyor?

• Son zamanlarda SWAP anlaşmaları neden önem kazandı? Bildiğiniz üzere biz daha önce de yaptığımız SWAP anlaşmalarını YEREL PARALARLA TİCARETİN GELİŞTİRİLMESİ TABANI ÜZERİNE OTURTMUŞTUK. Bununla birlikte tabi finansal istikrarın desteklenmesi ve bir güvenlik kalkanı oluşturulması açısından da swap anlaşmaların öne çıktığını görüyoruz. G-20 toplantılarında da, katıldığımız toplantılarda da bir çok ülkenin SWAP anlaşmalarını genişletme yönündeki fikirlerini desteklediğimizi belirtmek isterim. Biz de hem ticaret bağımızın güçlü olduğu ülkelerle, hem de yine ilişkilerimizin güçlü olduğu merkez bankaları ile görüşmeleri sürdürüyoruz.

IMF ile SWAP ya da başka bir borç ilişkisi konusunda görüşmemiz yok.

SWAP'lar da dâhil edilirse net rezervlerin eksiye döndüğü soruldu;

• SWAP'lar dâhil, SWAP'lar hariç gibi bir değerlendirme, biz iletişimimizde sıklıkla söylediğimiz gibi toplam rezervler üzerinden Merkez Bankası'nın yeterliliğini değerlendirmek gerekir. Bizim ödemeler dengesi çerçevesi ve bununla genel rezerv seviyemiz itibarıyla baktığımızda kısa vadeli yükümlülükler açısından herhangi bir sıkıntı olacağını değerlendirmiyoruz.

Bu açıklamanın çok önemli olduğunu düşünüyorum.

• Parasal genişleme ile ilgili bizim attığımız adımlar ölçülü, hedefli, belli hedeflere odaklı ve öngörülebilir adımlar. İçinden geçtiğimiz süreçte bunların şu an itibariyle enflasyon açısından kayda değer negatif bir etki yaratmasını beklemiyoruz. Enflasyon da daha çok toplam talep koşulları ve emtia fiyatlarının aşağı yönlü baskısının daha belirgin olmasını bekliyoruz. Şu anda özel sektör tahvili talebi yok, olursa değerlendiririz.

Kendinden emin enflasyon ve para basma açıklamaları.

Burada özel sektör tahvili talebini değerlendirmeye gerek yok. Başka politikalar geçerli olmalı; kıt kaynak doğru değerlendirilmeli, kamu yatırımlara yönlenmeli, ithal İkamesi uygulanmalı.

Devam ediyoruz;

Tekrar IMF SWAP ilişkisi sorusu, cevap çok ilginç;

• IMF SWAP hattı ile ilgili bir girişimimiz yok. Ama tabi ki biz IMF ile bu dönemde sonuçta üyesi olduğumuz bir kurum, son dönemde etkin olmaya çalışıyor, genel olarak G-20 ve IMF bünyesinde Merkez Bankaları arasındaki olan işbirliği çerçevede, burada da biz teknik destek noktasın da, teknik destek yönünden katkı vermek noktasında adımlarımız var. Ama onun dışında IMF ile ilgili herhangi bir swap ya da kaynak noktasında herhangi bir girişimimiz yok.

DOLARA ALTERNATİF REZERV

Genel olarak değerlendirmemi söyleyeyim. Burada yaptığım yorumlar ne bir duyuma, ne de bir bilgiye dayanmaktadır. Bu yorumlar, daha önceki gelişmeler ile bu toplantıda duyduklarımı birleştirdiğimde, genel gelişmeler paralelinde yaptığım yorumlardır.

Merkez Bankası Başkanı sürekli olarak, G-20 ülkeleri ile swap görüşmeleri yaptıklarını, IMF’nin bu sürece müdahil olmaya çalıştığını, ama kenara doğru sürüldüğünü (Teknik destek vb. gibi fuzuli işler ile ilgili görüşüyorlarmış).

SWAP görüşmelerinin merkezinde MİLLİ PARALAR ile ticaret var.

Şu konuya açıklık getirmeliyim. Milli paralar aracılığı ile ticaret, tek tek ülkeler arasında çok zor, hatta olanaksızdır. Ama G-20 gibi dünya ticaretinin neredeyse tamamını kapsayan ülkelerin tümüne yakını dâhil olursa, diğer ülkeler de bunları takip eder, altına endeksli bir uygulama ile (Türkiye Merkez Bankası'nın son üç yıldır ciddi bir altın ithalatçısı olduğunu, ayrıca Türkiye’nin, ne kadar engellenmeye çalışılsa da son yılarda altın üreticisi ülke olduğunu unutmayalım) bu mümkündür.

Buradan çıkan sonuç; DOLARA KARŞI ALTERNATİF REZERV UYGULAMA ÇALIŞMALARI VAR.

NETE DEĞİL BRÜTE BAKALIM

Bir başka uygulama. Başkana soruyorlar; Merkez Bankası döviz rezervlerine bakıyoruz, SWAP'ları düşersek, net rezervler eksiye düşmüş.

Başkan diyor ki; biz rezervlere, brüt rezervler üzerinden bakıyoruz. Kısa vadeli borçlar açısından sorun yok.

Bu cümle çok ilginç. Merkez Bankası Başkanı ilk kez bu kadar açık ifade etti. Biz, brüt rezerv üzerinden hesap kitap yapıyoruz.

Bu ne demektir;

Merkez Bankası rezervlerinin içinde iki tane büyük kalem vardır. Altın rezervini ayrı yere koyuyorum.

Birinci olarak, Merkez Bankası'nın kendisine ait, kamuya ait dövizler bulunmaktadır. Buna net rezerv denir. Bu kalem ekside. Para kasası nasıl eksiye düşer? Düşer.

Gelelim ikinci kaleme; bankaların kayıtlarında bulunan dövizli mevduatların (DTH) munzam karşılıkları Merkez Bankası’na yatar. Bu karşılık oranı bir yıla kadar dövizli mevduatlarda yüzde 19’dur. Bir kısmı da yüzde 12’dir. Biz ikisinin aritmetik ortalamasını alalım. Yaklaşık yüzde 15. Bu ne demek? Bankaların toplam 200 milyar dolar dövizli mevduatı var. Burası çok iyi anlaşılmalı, dövizli hesaplar kadar döviz olmaz. Sebebi, 200 milyar dolar dövizin hemen hemen tamamına yakını TL’den dolar ya da diğer dövizlere dönüştür. Fiziki dolar mevcut değildir.

Ancak bankalar merkez bankasına munzam karşılık yatırırken gerçek döviz yatırırlar (Cash, nakit para diyebiliriz.). Yani bankalar Merkez Bankası’na yaklaşık olarak 200 milyar dolar X yüzde 15 = 30 milyar dolar yatırırlar.

Şunu söylemekte fayda var; zaten bankaların ellerindeki tüm döviz de aşağı yukarı bu kadardır.

Geldik şimdi işin aslına; Merkez Bankası Başkanı ne dedi? “Biz rezerv dediğimizde net, brüt, SWAP falan bakmayız, hepsine bakarız.” Yani bütün döviz (BANKALARIN MUNZAM KARŞILIKLARI DA DAHİL) Merkez Bankası’nındır. Yani KAMU MALIDIR.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankamız, tekrardan 1930’lardaki Merkez Bankamız olmaya başladı.