Yeni rezerv para BRICS'ten geliyor

Geçen ayın son haftasında Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Afrika turu kapsamında bulunduğu Angola’da basın mensuplarına açıklamalarda bulundu. BRICS nezdinde ortak bir para birimine yönelik çeşitli taleplerin gündemde olduğuna işaret eden Lavrov, "Bu konuda, BRICS içinde, Latin Amerika ve Karayip ülkeleri çerçevesinde kendi para birimlerimizi yaratma ihtiyacıyla ilgili girişimler var. Güney Afrika’da ağustos sonunda düzenlenecek BRICS zirvesinde bu konu mutlaka istişare edilecektir.” dedi.

Dünya ekonomisinde alternatif rezerv para arayışları 2008 krizinden sonra ABD doları ve avroya olan güvenin sarsılmasından sonra yoğunlaştı. Merkez bankaları rezervlerinde bulunan ABD doları portföyünü azaltırken altın ve diğer para birimlerine yönelmeye başladılar. Bu eğilimin güçlenmesiyle birlikte alternatif rezerv paranın oluşturulması konusu dünya ölçeğinde tartışılmaya başladı. Bu tartışmalar içinde en dikkat çekici ve somut olanı BRICS bünyesinde tasarlanan 5R para birimidir.

DÜNYANIN EN BÜYÜK EKONOMİK GÜCÜ BRICS

Geçen yıl iki önemli zirvede ABD dolarına alternatif olarak kullanılabilecek rezerv para konusu gündeme geldi; Rusya’da düzenlenen ‘Alternatif Davos Zirvesi’ olarak da adlandırılan SPIEF’te (St. Petersburg Ekonomi Forumu) ve geçen yıl Çin’in ev sahipliğinde gerçekleşen BRICS Zirvesi. BRICS’in dünya ekonomisinde GSYİH’nin en az yüzde 25’ini oluşturan bir büyüklüğe sahip olması örgüte rezerv para konusunda öncülük edebilme gücü veriyor. Örgütte bulunan ülkelerin bir kısmı üretim gücüyle diğer kısmı ise dünyanın en büyük ham madde kaynaklarına sahip olmasıyla öne çıkıyor. Ayrıca BRICS ülkelerinin merkez bankaları toplam olarak 4.5 trilyon dolara yakın döviz rezervi bulunduruyor. Yani, dünyada toplam olarak en büyük döviz rezervi BRICS’e aittir. BRICS’in üyelerinin altın rezervlerinin toplamı 5.288 tondur. Aralık 2022 itibarıyla Rusya 2.299 ton, Çin 1.949 ton, Hindistan 785 ton, Brezilya 130 ton ve Güney Afrika 125 ton altın rezervi tutuyor. BRICS üyelerinin altın rezervleri toplamı dünyada en büyük ikinci altın rezervini ifade ediyor.

GÜÇLÜ ALTERNATİF REZERV PARA OLARAK 5R

Batı ülkelerinin uluslararası finansal sistemdeki ağırlığı ve güvenilirliği azalırken BRICS her geçen gün alternatif finansal sistem çalışmalarında yeni bir adım atıyor. IMF ve Dünya Bankası’na alternatif olarak BRICS tarafından kurulan Yeni Kalkınma Bankası (YKB), yeni rezerv parayı tasarlayacak ve uluslararası finans sistemine ihraç edecek kurum olarak ön plana çıkıyor. Yeni rezerv para şimdilik 5R olarak adlandırılıyor. 5R, BRICS’i oluşturan ülkelerin para birimlerinin baş harflerinden oluşuyor; real, ruble, rupi, renminbi, rand. 5R’nin söz konusu ülkelerin para birimlerinin içinde bulunduğu bir sepet olması bekleniyor.

Yapılan tasarıma göre ilk etapta 5R’nin milli paraların yerini alan (avroda olduğu gibi) bir para birimi olmayacak. 5R’nin esasen milli paraları tamamlayıcı bir özellik gösteren ve gelişen ülkelerin para birimlerinin rezerv para olma konumunu destekleyen bir işlev görecek. 5R’nin kullanılmaya başladığı ilk aşamada milli para birimleri arasında işlemleri kolaylaştırmak adına bir muhasebe birimi olarak kullanılacak. Orta ve uzun vadede 5R’den asıl olarak beklenen BRICS ve çevresinde bulunan ülkelerin merkez bankalarında takas işlemlerinde, ödemelerde, rezervlerinde yer almasıdır.

5R İSTİKRARLI REZERV PARA OLACAK

Yuan, BRICS üyesi ülkelerin para birimleri içinde en istikrarlı para birimidir. Çin’in sahip olduğu büyük hacimli döviz rezervlerinden ötürü başlangıçta yuanın 5R sepeti içindeki payı yüksek olacaktır. Zaman içinde BRICS’in diğer üyelerinin ve BRICS’e aday ülkelerin katılmasıyla birlikte sepetin içindeki para birimlerinin çeşitliliği artacaktır. Sepetin içinde 5 ülkenin para birimi bulunuyor. Her birinin farklı volatilitesi var, dolayısıyla ortalamalarda ayarlama yapılarak istikrarlı bir para birimi oluşması sağlanacaktır. Rusya, Güney Afrika ve Brezilya emtia ihracatçısı iken Çin ve Hindistan emtia ithalatçılarıdır. Bu ikili yapı bir avantaja çevrilebilir ve kurun volatilitesinin ayarlanmasında ikinci bir metot olarak kullanılabilir.

BÖLGESEL KALKINMA BANKALARI 5R’Yİ GÜÇLENDİRECEK

BRICS’in dünyanın en büyük ekonomik birliği olmasının sağladığı imkânlar 5R’nin elini güçlendiriyor. İlk aşamada 5R’nin kullanımına dış ticaret işlemlerinde başlanacaktır. 5R zaman içinde hem BRICS üyeleri hem de BRICS üyesi olmayan çevre ülkelere yapılacak olan yatırımlarda kullanılacaktır. Avrasya, Latin Amerika ve Afrika kıtalarına yayılmış olan BRICS üyelerinin bölgesel kalkınma bankalarında aktif olmaları büyük bir avantaj sağlıyor. Özellikle AIIB (Asya Altyapı Yatırım Bankası) yapısı itibarıyla YKB’ye Avrasya coğrafyasında büyük oranda destek olacak bir yatırım bankasıdır. Söz konusu banka olumlu bir gelişme temposuna sahiptir ve büyük bir potansiyele ulaşmıştır. 5R’nin yatırım ölçeğinde başlatacağı uygulamaların AIIB’nin etkisiyle büyük gelişim göstermesi bekleniyor. Söz konusu bölgesel kalkınma ve yatırım bankaları 5R'nin uygulanması ve bölgesel ölçekte ortak projelerin geliştirilmesinde büyük bir rol oynayacaktır.

5R FİNANSAL PİYASALARA İSTİKRAR GETİRECEK

5R’nin kullanılmaya başlaması ile birlikte uluslararası finans piyasalarında büyük bir dönüşüm yaşanacaktır. Kısa sürede merkez bankalarının portföyüne girecek olan 5R, finans piyasalarının ve dolayısıyla dünya ekonomisinin daha istikrarlı bir seyir izlemesine katkıda bulunacaktır. ABD dolarının yol açtığı dalgalanmalar zaman içinde etkisini kaybedecek dolayısıyla 5R’nin daha güvenli ve istikrarlı bir finansal sistemin kurulmasına büyük bir katkısı olacaktır.

Sonuç olarak; BRICS hem büyük bir pazardır, hem de zengin hammadde kaynakları açısından stratejik önemdedir. BRICS yeni bir finansal yapının kurulmasındaki öncü rolü ile Türkiye için önemli fırsatlar ve olanaklar vaat etmektedir. Hepsinden önemlisi gelişen ülkelerin oluşturduğu bu birlik ‘karşılıklı kazan kazan ilkesini’ şiar edinmiş, dayanışmayı önceleyen, siyasi veya ekonomik bir dayatmada bulunmayan bir felsefeye sahiptir. Türkiye en kısa zamanda dünyanın en büyük ekonomik gücü olan BRICS’in içinde yer almalıdır.

Türkiye’mize büyük geçmiş olsun. Hayatını kaybedenlere Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifalar dilerim. Bu zorlu günleri Türk Milleti olarak güçlü devletimizle ve hükümetimizle atlatacak, acılarımızı güce çevireceğiz.

Kaynakça;

https://www.gold.org/goldhub/data/gold-reserves-by-country

https://www.isscad.pku.edu.cn/research/talkingglobaldevelopmentblog/527043.htm

https://www.ndb.int/