Yeşil gübreleme

Yeşil gübreleme; gelişmelerini tamamlamamış yeşil haldeki bazı bitkilerin toprağa karıştırılma işlemidir. Bu amaçla kullanılan bitkilere yeşil gübre bitkileri denir. Bunlar toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri üzerinde olumlu etkiler yapar (Bkz. 1, s.272).

Ahır gübresinin bulunmadığı durumlarda onun yerini alabilecek en uygun seçenek yeşil gübredir.

Yeşil gübreleme esas olarak topraklarımızda çok az olan organik maddeyi sağlamak amacıyla yapılır. Yeşil gübre bitkisi olarak baklagiler ailesinden olan türler kullanılırsa, bunların köklerinde ortak yaşam süren bakteriler havanın serbest azotunu bağlar ve toprağı azot yönünden zenginleştirir.

Yeşil gübreleme yapıldığında:

• Toprağa organik madde kazandırır
• Toprağın fiziksel özellikleri düzelir
• Toprak yapısı iyileşir ve geçirgenliği artar
• Toprağın üst tabakalarını besin maddelerince zenginleştirirler.
• Toprağın azotça zenginleşmesini sağlar.
• Azotun nitrat şeklinde topraktan yıkanıp gitmesine engel olur.
• Topraktaki karbondioksit miktarını artırır, kireçli topraklarda yetiştirilen bitkilerde görülen sararmayı (kloroz) önler.
• Toprak aşınması (erozyon) azalır.
• Ürünlerin verimi artar.

Ayrıca yeşil gübre bitkileri toprak yüzeyini gölgelendirdikleri için, gölge tavının uzun bir süre devam etmesi sağlanmış olur. Örtü bitkisi görevi yaptıklarından hem yağıştan ileri gelecek erozyonu hem de rüzgâr erozyonunu önlerler.

YEŞİL GÜBRE BİTKİSİNİN SEÇİMİ

Yeşil gübre bitki türününün saptanmasında toprak ve iklim koşulları önem taşır. Koşullara uyan türler seçilmelidir. Bitki çabuk gelişmeli, toprak üstü kısımları fazla olmalıdır. Bitkinin kökleri derine gitmeli böylelikle toprağın dip kısımlarındaki besinleri üst katmanlara taşıyabilmelidr.

Tarımı kolay olmalı, fakir topraklarda da yetişmelidir. Yılın soğuk mevsiminde de iyi bir gelişme göstermelidir. Tohumu ucuz olmalı ve kolay bulunabilmelidir.

Yeşil gübre bitkisi olarak çoğunlukla baklagiller kullanılır. Bu grup bitkilerin kökleri derine iner hem de havanın serbest azotunu toprağa bağlarlar. Bunlar içinden çayır üçgülü, kırmızı üçgül, bakla, acı bakla, hayvan börülcesi, mercimek, bezelye, soya fasulyesi kullanılabilir. Baklagil olmayanlardan çavdar, buğday, çim, yulaf, arpa, darı, mısır, gökdarı kullanılabilir. (Bkz. 2, s.581)

BAĞLANAN AZOT MİKTARI

Yeşil gübre bitkisi olarak bakla (Vicia faba L.) kullanıldığında dekar başına 17,7-25,0 kg azot bağlandığı, yem bezelyesi (Pisum sativum) kullanıldığında bağlanan azot miktarının 17,4 – 19,5 kg/da olduğu belirtilmektedir. Bu miktarlar yeşil gübre uygulamasından sonra ekilen baklagil olmayan türlerin azotlu gübre gereksinimini karşılamaya yeterlidir. Mısır gibi fazla azot isteyen bitkilere ek azot verilmesi gerekebilir. Ancak verilecek azot miktarı önemli ölçüde azalacaktır. (Bkz.1, s.273).

HASAT ZAMANI

Yeşil gübre bitkilerinden istenen sonucu alabilmek için henüz yeşil ve sulu halde iken, yani tam çiçeklenme devresinde kesilip toprak altına alınması gerekir. Genellikle baklagillerde yüzde 10 çiçeklenme olduğu zaman, diğer türler ise başağa kalkmadan hasat edilerek toprağa gömülmelidir. (Bkz.2, s.583)

Meslek büyüğümüz rahmetli Atıf Attila'yı anarak bu konuya bir açıklık getirelim. İzmir'in Kemalpaşa ilçesine bağlı Aşağıkızılca köyündeki çiftçiler bağcılık konusunda bilgi edinmek istediler. Benim ricam üzerine 80 yaşından sonra tansiyonu 20'lerde iken köye geldi. Yolda gelirken çevreyi gözlemlemiş, elinde yeni çiçeklenen birkaç bakla vardı. Yeşil gübreden söz açtı, çiçek açarken toprağa gömülmesinin uygun olduğunu söyledi. Ama ilginç bir ekleme yaptı. “Fakirin horozu bile yumurtlamalıdır, turfanda bakla para ederken bir defa toplayıp sattıktan sonra gömseniz de olur.” demişti. Etrafındakilerin dikkatle dinlediğini farkedince bana, “Üstat, bu akü şarj tutuyor.” diyerek saatlerce pratik bilgi verdi. Tepelerdeki karları göstererek “Bu hayra alamet değil, dikkatli olun, don olacak.” dedi. İki gün sonra da bağları don vurdu.

SONUÇ

Kimyasal gübreler yüksek miktarda enerji kullanılarak üretilmektedir. Ham madde olarak petrol türevleri ve doğalgaz kullanılmaktadır. Ham madde ve enerji dışa bağlı ve pahalıdır. Bunlar kısa zamanda ucuzlamayacağına göre çözümü kendi imkânlarımızla bulmak zorundayız.

Yeşil gübreleme eskiden beri bilinen bir yöntemdir. Kimyasal gübrelerin en çok 150 yıllık bir geçmişi var. Bu topraklarda 10 bin yıldan beri tarım yapılıyor. Dünyada kullanılan tarım ilaçlarının yarısı ot öldürücü ilaçlardan oluşmaktadır. Çapa ile hatta çıplak elle çözebileceğimiz bir sorunu makine ile ilaç atarak, hem de çevreyi kirletmek pahasına çözmekten vazgeçmek zorundayız. Organik tarım, iyi tarım, onarıcı tarım v.b. moda tarım teknikleri aslında bizim önceden bildiğimiz ve uyguladığımız tekniklerdir.

Teknoloji ürünlerini bizlere satmak için modern teknoloji olarak sunulan kimyasalların doğa ve insan sağlığı üzerindeki yıkıcı etkileri artık belirgin şekilde ortaya çıkmıştır. Unuttuklarımızı hatırlamaya, bilmediklerimizi öğrenmeye mecburuz. Şimdi elde kalan doğal kaynaklarımızı koruma ve insanlarımızı seferber etme zamanıdır.

(1) Burhan Kacar, Temel Gübre Bilgisi, Nobel Akademik Yayıncılık, I.Basım, Ağustos -2013, Ankara.

(2) Anonim, Teknik Tarım, İzmir Tarım İl Müdürlüğü, Esra Basımevi, 4. Basım, İzmir – 2003.